Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

na podstawie zasady ponoszenia ciężaru dowodu przewidzianej w art. 6 K.c. (norma tam
zawarta stanowi, że ciężar dowodu spoczywa na tej stronie sporu, która wywodzi z tego faktu
skutki prawne), konsument musiałby dowodzić okoliczności negatywnej. Powoduje to
wówczas przerzucenie ciężaru dowodu na drugą stronę, na co wskazuje orzecznictwo.
Niemniej jednak wprowadzenie wprost wyjątku byłoby czytelniejsze dla konsumentów. Jest
to praktykowane w przepisach konsumenckich oraz nie będzie pociągało za sobą dużych
kosztów dla dostawcy, a jedynie te związane z przedstawieniem materiałów wykazujących
spełnienie obowiązków informacyjnych (pism, maili, stron internetowych). Należy wskazać,
że art. 6 K.c. ma zastosowanie we wszystkich stosunkach cywilnoprawnych jedynie w braku
szczególnego uregulowania. Przerzucenie ciężaru dowodu jako wyjątek od zasady głównej
z K.c. i K.p.c. jest stosowane w innych przepisach konsumenckich i w tym również
przypadku znalazło poparcie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. W swojej opinii
KKPC stwierdza, że nie należy usuwać art. 18 z projektu ustawy o usługach płatniczych, gdyż
jest to przepis potrzebny (w przypadku zarzutu nienależytego wykonania transakcji płatniczej
czy też w przypadku dostawcy będącego bankiem, który może wystawić dochodząc należnej
jego zdaniem kwoty transakcji płatniczej lub opłaty bankowy tytuł egzekucyjny). Natomiast
pozostawienie projektowanego art. 18 zapewni w wypadku wystawienia bankowego tytułu
egzekucyjnego czy zażądania wydania nakazu zapłaty, dodatkowo konieczność wykazania
przez dostawcę, że dopełnił obowiązku poinformowania o opłacie.

11. Art. 19 implementuje art. 34 (2) dyrektywy PSD przewidujący możliwość zastosowania
redukcji albo podwojenia kwot krajowych transakcji płatniczych przy łagodniejszych,
w zakresie wymogów informacyjnych, przepisach dotyczących mikropłatności/płatności
niskokwotowych oraz płatności za pomocą pieniądza elektronicznego (art. 34 (1) dyrektywy
PSD). Ustawa wprowadza podwojenie kwot krajowych transakcji płatniczych w celu
pobudzenia segmentu mikropłatności, płatności niskokwotowych oraz promocji obrotu
bezgotówkowego. Z racji stosunkowo niewielkiej wartości indywidualnej transakcji ryzyko
systemowe jest niskie, a korzyści społeczne mogą być większe niż ewentualne zagrożenia.
Ważnym argumentem przemawiającym za skorzystaniem z tej opcji jest fakt, że w Polsce
rozpowszechnienie płatności instrumentami płatniczymi jest wciąż na znacznie niższym
poziomie od przeciętnego w Unii Europejskiej. Niskie też jest wykorzystanie instrumentów
płatniczych do realizacji płatności. Opóźnienie rozwoju polskiego rynku instrumentów
płatniczych w stosunku do przeciętnych wskaźników w Unii Europejskiej jest systematycznie

49
zmniejszane, a przepisy takie jak art. 19 projektu ustawy, z pewnością przyczynią się do
pobudzenia obrotu bezgotówkowego.

12. Art. 19 implementuje także drugą opcję art. 34 (2) dyrektywy PSD przewidującą
możliwość zwiększenia kwot dla instrumentów przedpłaconych do 500 euro przy
łagodniejszych, w zakresie wymogów informacyjnych, przepisach dotyczących
mikropłatności/płatności niskokwotowych oraz płatności za pomocą pieniądza
elektronicznego (art. 34 (1) dyrektywy PSD) w celu pobudzenia segmentu mikropłatności,
płatności niskokwotowych oraz promocji obrotu bezgotówkowego (podobne argumenty
przemawiały za skorzystaniem z pierwszej opcji art. 34 (2) dyrektywy PSD). W art. 19
wskazano wyraźnie, że kwoty te wynoszą równowartość w walucie polskiej 500 euro.

13. Ustawa w art. 35 implementuje opcję z art. 45 (6) dyrektywy PSD przewidującą
możliwość wprowadzenia bardziej korzystnych dla konsumentów przepisów dotyczących
warunków zakończenia umów ramowych (wypowiedzeń). Polski ustawodawca przyjął
w filozofii implementacji dyrektywy PSD podejście prokonsumenckie. W polskim projekcie
opcja została implementowana z uwagi na potrzebę ochrony konsumentów. Opcja została
implementowana przez brak zastosowania art. 45 (2) dyrektywy PSD, który stanowi, że
wypowiedzenie przez użytkownika usług płatniczych umowy ramowej zawartej na okres
dłuższy niż 12 miesięcy lub też na czas nieokreślony po upływie 12 miesięcy nie wiąże się dla
niego z żadnymi opłatami. We wszystkich innych przypadkach opłaty za wypowiedzenie
umowy powinny być adekwatne i zgodne z kosztami. Postanowiono tak z uwagi na uznanie,
że zasadne będzie utrzymanie dotychczasowego stanu prawnego w tym względzie
i nieobarczanie użytkowników usług płatniczych opłatą za wypowiedzenie umowy.

14. Art. 47 (3) dyrektywy PSD przewiduje możliwość wprowadzenia obowiązku
informowania płatnika na piśmie raz w miesiącu bezpłatnie. W polskim projekcie opcja nie
została implementowana. W grupie roboczej ds. usług płatniczych przy RRRF, w której brali
udział przedstawiciele rynku usług płatniczych i administracji, była jednomyślność, że nie ma
potrzeby korzystania z tej opcji. Potwierdziły to ustalenia uzgodnień międzyresortowych
i konsultacji społecznych.
15. Art. 48 (3) dyrektywy PSD przewiduje możliwość wprowadzenia obowiązku
informowania odbiorcy na piśmie raz w miesiącu bezpłatnie. W polskim projekcie opcja nie
została implementowana, z podobnych względów jak w przypadku opcji nr 14.

50
16. Art. 51 (2) dyrektywy PSD przewiduje możliwość niestosowania procedur pozasądowych
do przedsiębiorców. W polskim projekcie opcja nie została implementowana na
podobieństwo rozwiązania przyjętego w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych
i celem popularyzacji metod polubownego rozstrzygania sporów. Projektodawca uznał, że
alternatywne metody rozwiązywania sporów, takie jak na przykład mediacja – pozwalające
stronom na ponowne nawiązanie dialogu w celu znalezienia rozwiązania sporu w drodze
negocjacji bez konfliktu i konfrontacji – to krok w dobrą stronę oraz w wielu przypadkach
droga bardziej właściwa niż rozwiązywanie sporów przez stronę trzecią, za pośrednictwem
sądów .

17. Art. 51 (3) dyrektywy PSD przewiduje możliwość zastosowania tytułu IV dyrektywy PSD
do mikroprzedsiębiorców w ten sam sposób, jak do konsumentów. W ustawie opcja nie
została implementowana z tych samych względów, jak przy opcji 9, 14 i 15.

18. Art. 52 (3) dyrektywy PSD przewiduje możliwość wprowadzenia zakazu lub ograniczenia
prawa surcharging’u (pobierania opłat za płatność danym instrumentem płatniczym).
Zdecydowano o nieimplementowaniu tej opcji do projektu ustawy o usługach płatniczych,
celem poddania tej kwestii samoregulacji rynku i zapewnienia promowania efektywnych
sposobów płatności. Projektodawca uznał, że najbardziej pożądanym stanem jest jak
najmniejsza ingerencja w relacje umowne pomiędzy podmiotami rynku usług płatniczych
a konsumentami. Aktualne brzmienie art. 38 projektu ustawy o usługach płatniczych
(nieimplementowanie opcji) to de facto utrzymanie status quo obecnego porządku prawnego.
Kwestia surcharging’u będzie nadal negocjowana dwustronnie między centrami
autoryzacyjno-rozliczeniowymi a akceptantami instrumentów płatniczych.

W toku prac nad projektem ustawy o usługach płatniczych, w związku z dynamicznym
rozwojem sytuacji na rynku usług płatniczych w Polsce, pojawiła się kwestia ewentualnego
wprowadzenia możliwości pobierania opłat dodatkowych za wypłatę gotówki
w bankomatach, wynikająca ze zmiany polityki organizacji kartowych w stosunku do
operatorów bankomatów (decyzje międzynarodowych organizacji płatniczych, które

w 2010 r. doprowadziły do obniżek opłat interchange, stanowiących główne źródło dochodów
niezależnych operatorów bankomatów).

Zaproponowano wyłączenie obszaru regulacji dotyczących sieci bankomatów z zakresu
implementacji dyrektywy PSD do prawa polskiego, a następnie uregulowanie tych kwestii

51
kompleksowo w ramach oddzielnego procesu legislacyjnego, obejmującego kwestię samych
opłat, jak i wymogów informacyjnych stosowanych przez właścicieli bankomatów.

19. Art. 39 implementuje art. 53 (2) dyrektywy PSD przewidujący możliwość wprowadzenia
zredukowanych lub podwojonych kwot dla krajowych transakcji płatniczych przy
łagodniejszych przepisach dotyczących płatności niskokwotowych oraz płatności za pomocą
pieniądza elektronicznego.
W polskim projekcie opcja została implementowana przez podwojenie tych kwot
z podobnych względów jak przy opcji 11 i 12 (wprowadzenie podwojenia kwot krajowych
transakcji płatniczych w celu pobudzenia segmentu mikropłatności, płatności
niskokwotowych oraz promocji obrotu bezgotówkowego).

20. Art. 39 implementuje również drugą opcję z art. 53 (2) dyrektywy PSD przewidującą
możliwość zwiększenia kwot dla instrumentów przedpłaconych do 500 euro przy
łagodniejszych przepisach dotyczących mikropłatności/płatności niskokwotowych oraz
płatności za pomocą pieniądza elektronicznego, z podobnych względów jak przy

opcji 11 i 12. W art. 39 wyraźnie wskazano, że kwoty te wynoszą równowartość w walucie
polskiej 500 euro.

21. Art. 61 (3) dyrektywy PSD przewiduje możliwość ograniczenia odpowiedzialności
płatnika za nieautoryzowane użycie instrumentu płatniczego, uwzględniając rodzaj
indywidualnych zabezpieczeń instrumentu płatniczego. W ustawie opcja nie została
implementowana z uwagi na to, że w polskich warunkach zostało już powszechnie
zaakceptowane (utarło się), że płatnik ponosi odpowiedzialność za straty związane
z wszelkimi nieautoryzowanymi transakcjami płatniczymi co do zasady maksymalnie do
wysokości 150 euro (art. 46 ust. 2).

22. Art. 54 i art. 169 w ograniczonym stopniu implementują art. 72 dyrektywy PSD,
przewidujący możliwość wprowadzenia krótszych maksymalnych terminów na wykonanie
całkowicie krajowych transakcji płatniczych.
W ustawie opcja została implementowana jedynie w ograniczonym zakresie w przepisach
dodatkowych, o których mowa wyżej, w ten sposób, że płatności związane z krajowymi
należnościami publicznoprawnymi muszą być wnoszone w terminach pewnych, a więc nie
jest możliwe także ich umowne określenie w okresie przejściowym.

52
23. Art. 88 (3) dyrektywy PSD przewiduje opcję wprowadzenia w przepisach przejściowych
możliwości automatycznego udzielania zezwolenia dla osób prawnych, które rozpoczęły
działalność przed wejściem w życie dyrektywy, w razie gdy właściwe organy posiadają już
dokumentację potwierdzającą, że spełniły one wymogi. W polskim projekcie opcja nie została
implementowana. Istnieje w tym względzie poparcie organu nadzoru, jakim będzie KNF.

24. Art. 170 implementuje art. 88 (4) dyrektywy PSD przewidujący możliwość wprowadzenia
przepisów przejściowych dla osób prawnych albo osób fizycznych, które również spełniałyby
warunki wyłączenia na gruncie art. 26 dyrektywy PSD. W ustawie opcja została
implementowana. Uznano, że takie rozwiązanie jest optymalne. Ustawodawcy krajowemu nie
zależy na usunięciu mniejszych podmiotów z rynku usług płatniczych, przeciwnie – jedynie
na uregulowaniu tego rynku i zapewnieniu bezpieczeństwa środków pieniężnych
użytkowników usług płatniczych. Istnieje zatem potrzeba zapewnienia odpowiedniego okresu
przejściowego małym podmiotom, które docelowo staną się biurami usług płatniczych.
Implementacja art. 88 (4) dyrektywy PSD wynika z implementacji art. 26 dyrektywy PSD.

25. Art. 2 (1) dyrektywy PSD – możliwość zastosowania tytułów III i IV dyrektywy PSD albo
niektórych z ich przepisów do transakcji one-leg, czyli pomiędzy podmiotami pochodzącymi
z państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego a podmiotami pochodzącymi
spoza państw członkowskich EOG oraz do wszystkich walut, a więc także innych niż waluty
państw członkowskich EOG – z uwagi na to, że ten obszar nie został objęty harmonizacją
wprowadzoną przez dyrektywę PSD. Dyrektywa, jako dyrektywa pełnej harmonizacji, nie
przewiduje wprost takiej opcji, niemniej jednak, jak wskazuje Komisja Europejska,
dyrektywa PSD nie stoi na przeszkodzie przyjęciu tych samych lub zbliżonych uregulowań
dla pozostałych rozliczeń. Jest to bowiem obszar niezharmonizowany przez dyrektywę.
W ustawie nie przewidziano jednak takiego rozszerzenia, z uwagi na to, że w czasie
uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych uznano, że ograniczyłoby to
konkurencyjność polskiego sektora bankowego i innych polskich dostawców usług
płatniczych na rynku UE.
Za pewien wyłom w przyjętej koncepcji implementacji tej opcji można uznać przepis art. 5
ust. 4 projektu.

Ustawa implementuje również część dyrektywalną rozporządzenia WE nr 924/2009
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 września 2009 r. w sprawie płatności
transgranicznych we Wspólnocie oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 2560/2001,

53