Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

rachunki oraz w usługach przekazywania płatności bez tworzenia rachunków
rozliczeniowych.

Projekt ustawy o usługach płatniczych składa się z XI działów.

Dział I zawiera ogólne przepisy dotyczące świadczenia usług płatniczych.

Podstawowym zadaniem słowniczka (art. 2) jest ujednolicenie występujących w obrocie
prawnym rynku usług płatniczych pojęć celem wyeliminowania sytuacji, w której te same
pojęcia będą używane przez różne podmioty w odmiennym znaczeniu. Istotną definicją, która
pojawia się w słowniczku, jest definicja dnia roboczego (art. 2 pkt 5). Konieczność
zdefiniowania w słowniczku ustawy pojęcia „dnia roboczego” (zdefiniowanego w dyrektywie
PSD w art. 4 w pkt 27 – dzień roboczy oznacza dzień, w którym stosowny dostawca usług
płatniczych płatnika lub dostawca usług płatniczych odbiorcy uczestniczący w wykonaniu
transakcji płatniczej prowadzi działalność wymaganą do wykonania transakcji płatniczej)
wynika z kluczowej roli, jaką dzień roboczy pełni dla obliczania terminów realizacji
transakcji płatniczych, do których dostawca usług płatniczych zobowiązuje się w stosunku do
użytkownika, tj. konsumenta i przedsiębiorcy. Sposób i czas realizacji transakcji został
określony w dziale III ustawy – Prawa i obowiązki w zakresie dostarczania usług płatniczych
i korzystania z nich. Zgodnie z przepisami ustawy bieg realizacji transakcji rozpoczyna się
z chwilą otrzymania zlecenia płatniczego (art. 49), gdy zostaną spełnione następujące
warunki:
a) zlecenie płatnicze zostało otrzymane w dniu roboczym,
b) zlecenie płatnicze zostało otrzymane przed nieprzekraczalnym terminem pod koniec
dnia roboczego, po którym zlecenie płatnicze uznaje się za otrzymane następnego dnia
roboczego (instytucja tzw. cut of time).

Natomiast w odniesieniu do czasu realizacji transakcji płatniczej i w świetle tzw. end-to-end
liability, dostawca usług płatniczych ma obowiązek doprowadzić do uznania rachunku
płatniczego odbiorcy w terminie do trzech dni roboczych po otrzymaniu zlecenia płatniczego.
Zasada ta będzie obowiązywać do 2012 r. Reguła uznawania rachunku D+1 po otrzymaniu
zlecenia płatniczego zacznie obowiązywać od 2012 r. W świetle powyższych przepisów
definicja dnia roboczego jednoznacznie określa, że czas liczy się w sytuacji, gdy dostawcy
uczestniczący w wykonaniu transakcji prowadzą działalność wymaganą do wykonania
transakcji płatniczej. Warto zauważyć, iż definicję dnia roboczego należy rozpatrywać, biorąc

9
pod uwagę fakt, iż powinna być ona najbardziej neutralną z punktu widzenia funkcjonowania
dostawców usług płatniczych.
Trzeba zwrócić uwagę, że w prawie polskim nie ma definicji dnia roboczego. W ustawie
z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 28, z późn. zm.) są
wymienione enumeratywnie wszystkie dni wolne, natomiast nie precyzuje się, czy sobota jest
dniem roboczym. W związku z kluczową rolą definicji dnia roboczego konieczne jest
zdefiniowanie dnia roboczego w ustawie o usługach płatniczych.

Koncepcja rachunku płatniczego w art. 2 pkt 25 projektu ustawy jest ściśle powiązana
z celem uregulowania usług płatniczych zgodnie z dyrektywą PSD.
Zgodnie z art. 5 ust. 6 projektu ustawy o usługach płatniczych w sprawach nieuregulowanych
w ustawie do usług płatniczych stosuje się m.in. przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
– Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.). W konsekwencji można
przyjąć, iż art. 50 (umowne ograniczenie w dysponowaniu środkami pieniężnymi
zgromadzonymi na rachunku), art. 56 (dyspozycje na wypadek śmierci) oraz art. 60
(rozwiązanie umowy rachunku przy braku obrotów na tym rachunku) ustawy – Prawo
bankowe powinny mieć odpowiednie zastosowanie do rachunków płatniczych w rozumieniu
art. 2 pkt 25 projektu ustawy.
Wszystkie rodzaje kont wykorzystywanych do transakcji płatniczych muszą być objęte
reżimem ustawy o usługach płatniczych, z zastrzeżeniem że nie są one wyłączone przez art. 6
ustawy. Rachunek płatniczy w rozumieniu ustawy to (zgodnie z definicją z dyrektywy PSD)
rachunek prowadzony dla jednego lub większej liczby użytkowników służący do
wykonywania transakcji płatniczych.
W zakresie czynności stanowiącej usługę płatniczą, funkcję rachunku płatniczego
w rozumieniu art. 2 pkt 25 ustawy powinny pełnić wszystkie rachunki, o których mowa
w art. 49 ust. 1 pkt 1 – 3 ustawy – Prawo bankowe (z tym że w odniesieniu do lokat
terminowych, tylko rachunki lokat pozwalających na dokonanie dopłat/wypłat w czasie
trwania umowy tego rachunku).
Powyższe wynika z interpretacji Komisji Europejskiej, przedstawionej na stronie internetowej
http//ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/framework/transposition/faq_en w doku-
mencie Questions on PSD 2007/64/EC. Zgodnie z interpretacją Komisji Europejskiej
(odpowiedź na zawarte tam pytanie nr 31) wszystkie rodzaje rachunków, które służą do
wykonania transakcji płatniczej, są objęte zakresem obowiązywania dyrektywy. W pytaniu
150 ww. dokumentu, dotyczącym bezpośrednio rachunków oszczędnościowych, Komisja

10
Europejska potwierdziła objęcie zakresem dyrektywy rachunków oszczędnościowych i lokat
terminowych z prawem dopłat/wypłat.
Bank otwiera i prowadzi rachunki bankowe (nie ma potrzeby wprowadzania konstrukcji
prawnej, która pozwalałaby bankom na otwieranie rachunków płatniczych). Nadanie funkcji
rachunku płatniczego rachunkom bankowym, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 1 – 3
ustawy – Prawo bankowe – wyłączając z tego katalogu rachunek powierniczy, usystema-
tyzuje konstrukcję prawną rachunku bankowego pełniącego funkcję rachunku płatniczego.
W zakresie rachunku lokat terminowych (art. 49 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo bankowe)
chodzi tylko o rachunki lokat terminowych, na które możliwe jest dokonywanie wpłat/dopłat
w czasie trwania umowy tego rachunku – tylko te rachunki lokat terminowych zostaną objęte
reżimem wynikającym z ustawy.
Jak wspomniano, projekt ustawy w art. 2 pkt 25 wprowadza następującą definicję rachunku
płatniczego: rachunek płatniczy jest to rachunek prowadzony dla jednego lub większej liczby
użytkowników służący do wykonywania transakcji płatniczych; przy czym przez rachunek
płatniczy rozumie się także rachunek bankowy oraz rachunek członka spółdzielczej kasy
oszczędnościowo-kredytowej, jeżeli rachunki te służą do wykonywania transakcji
płatniczych. Koncepcja rachunku płatniczego zakłada zatem, że rachunek ten będzie
prowadzony przez instytucje świadczące usługi płatnicze, a niebędące bankami. Natomiast
instytucje bankowe, prowadzące rachunki bankowe, będą świadczyły usługi płatnicze za
pomocą rachunków bankowych w reżimie ustawy o usługach płatniczych. Zatem należy
przyjąć, iż faktem przesądzającym o tym, że rachunek bankowy pełni funkcję rachunku
płatniczego, będzie zakres świadczonych usług z wykorzystaniem tego rachunku. Innymi
słowy, jedną z funkcjonalności rachunku bankowego może być pełnienie przez ten rachunek
funkcji rachunku płatniczego.

Kolejną, ważną z punku widzenia realizacji transakcji płatniczych definicją, jest zawarta
w art. 2 pkt 33 definicja unikatowego identyfikatora. Zgodnie z dyrektywą PSD dostawca
określa użytkownikowi kombinację liter, liczb lub symboli tworzącą unikatowy identyfikator,
którą z kolei użytkownik jest obowiązany dostarczyć w celu jednoznacznego
zidentyfikowania drugiego, biorącego udział w danej transakcji użytkownika. Istotą tej
konstrukcji jest znajomość przez użytkownika, który dokonuje transakcji, unikatowego
identyfikatora swojego kontrahenta. To nie dostawca powinien znać ten unikatowy
identyfikator. Taki był właśnie zamiar ustawodawcy unijnego, konstruującego sposób
realizacji usługi płatniczej.

11
W omawianym wcześniej katalogu usług płatniczych (art. 3) pojawia się usługa polegająca na
wykonywaniu transakcji płatniczych w ciężar środków udostępnionych użytkownikowi
z tytułu kredytu. Umowa kredytu ma charakter jednorazowego i ściśle określonego działania
(zgodnie z art. 69 ustawy – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się
oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych
z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na
warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami
w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu). Posłużenie
się w przypadku, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3, pojęciem kredytu najlepiej oddaje
istotę przepisów dyrektywy PSD w tej kwestii.

Projekt definiuje system płatności w rozumieniu wynikającym z dyrektywy PSD (art. 4 pkt 6
dyrektywy), zgodnie z którą system płatności oznacza system transferu środków oparty na
formalnych i znormalizowanych regułach i wspólnych przepisach dotyczących przetwarzania,
rozliczeń lub rozrachunku transakcji płatniczych.
Art. 28 dyrektywy PSD stanowi o zasadach dostępu do systemów płatności. Państwa
członkowskie zapewniają, aby zasady dotyczące dostępu posiadających zezwolenie lub
zarejestrowanych dostawców usług płatniczych będących osobami prawnymi do systemów
płatności były obiektywne, niedyskryminujące i proporcjonalne oraz nie ograniczały dostępu
do tych systemów bardziej niż jest to konieczne dla ochrony przed określonymi rodzajami
ryzyka, takimi jak ryzyko rozrachunkowe, ryzyko operacyjne i ryzyko biznesowe, oraz dla
ochrony bezpieczeństwa finansowego i stabilności operacyjnej systemu płatności.
Wyłączając systemy płatności w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności
rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz
zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 743) oraz z ustawy
z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169,
poz. 1385, z późn. zm.), pozostają tzw. „inne systemy”, tj. te, które wypełniają definicję
systemu w rozumieniu projektu ustawy, ale nie są systemami nadzorowanymi obecnie przez
Narodowy Bank Polski (NBP). Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było rozstrzygnięcie
statusu prawnego ww. „innych systemów”. Uznano, iż powierzanie NBP nadzoru nawet nad
najmniejszymi systemami płatności (np. systemami płatności utworzonymi przez kilka sieci
handlowych czy też w obrębie jednej sieci), które w świetle definicji i funkcjonowania
istotnych systemów płatności będą zupełnie inaczej umiejscawiane, nie będzie właściwym
rozwiązaniem. Każdy istotny system płatności o znaczeniu systemowym zostanie wskazany

12
jako system w rozumieniu ustawy o ostateczności rozrachunku i na jej mocy wejdzie w zakres
kompetencji NBP.
W dziale I na uwagę zasługuje również definicja dostawcy usług płatniczych (art. 4 ust. 2).
W przedmiotowym projekcie zakres pojęcia dostawcy usług płatniczych został określony
przez enumeratywne wyliczenie podmiotów, których podstawowa działalność polega na
świadczeniu usług płatniczych na rzecz użytkowników takich usług. Zgodnie z brzmieniem
art. 4 ust. 2 dostawcą usług płatniczych może być wyłącznie:
1) bank krajowy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo bankowe,
2) oddział banku zagranicznego w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 20 ustawy – Prawo bankowe,
3) instytucja kredytowa w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 17 ustawy – Prawo bankowe,
4) instytucja pieniądza elektronicznego w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o elektronicznych
instrumentach płatniczych,
5) oddział podmiotu świadczącego w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie
członkowskim, zgodnie z prawem tego państwa, pocztowe usługi płatnicze, uprawnionego
zgodnie z prawem tego państwa do świadczenia usług płatniczych oraz Poczta Polska Spółka
Akcyjna w zakresie, w jakim odrębne przepisy upoważniają ją do świadczenia usług
płatniczych,
6) instytucja płatnicza,
7) Europejski Bank Centralny, Narodowy Bank Polski oraz bank centralny innego państwa
członkowskiego – gdy nie działają w charakterze władz monetarnych lub organów
administracji publicznej,
8) organ administracji publicznej,
9) spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia
1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz.
2, z późn. zm.) – w zakresie, w jakim odrębne przepisy upoważniają ją do świadczenia usług
płatniczych, zwana dalej „kasą oszczędnościowo-kredytową”,
10) biuro usług płatniczych.

Dział II określa obowiązki informacyjne w zakresie świadczenia usług płatniczych.

Podział przepisów działu II na trzy rozdziały (przepisy ogólne, przepisy dotyczące
pojedynczych transakcji płatniczych oraz przepisy dotyczące umowy ramowej o usługę
płatniczą) wynika z odmiennych wymogów informacyjnych dla pojedynczych transakcji
płatniczych oraz dla umowy ramowej, przewidującej większą liczbę transakcji płatniczych.

13