W dniu 02.12.2025 o 06:13, J.F pisze:
>> z relacji dziadka wynika, że szczegółowy przydział do poszczególnych
>> organizacji opracowano - po wojnie. W czasie wojny trzeba było się
>> ukrywać przed wszystkimi i współpracować z wszystkimi.
> AK swoich członków zaprzysiężała, to chyba wiedzieli, do czego należą
> ...
Nie mam jak zapytać. Dziadek zmarł mniej więcej, jak Stan Wojenny
wybuchł. Drugi, który z nim partyzancił jak ja się urodziłem i w ogóle
go nie pamiętam. Wujek, który był w takim wieku, że faktycznie walczył
zginął w wypadku przed dziadkiem. Teraz pewnie bym o wiele rzeczy
zapytał, ale wówczas mnie takie technikalia nie interesowały. Reszta
wujków była na tyle młoda, że "nosili żarcie do lasu".

Kolega zajmujący się poważniej historią próbował to prześledzić, ale
poznajdował tylko jakieś urywki potwierdzające niektóre z tych relacji.
Dziadek po wejściu Rosjan uznał, że z ujawnienia się, to tylko będzie
problem. Broń schowali. Oddział się "rozszedł". Ten wujek, co to akurat
walczył nawet do MO się zaciągnął, ale po kilku miesiącach Milicja się
zorientowała, ze on był partyzantem. Wywalili go, ale nie ustalili nigdy
szczegółów, bowiem do śmierci pracował jako fizyczny w Telekomunikacji.

Jedynym potwierdzeniem, że nie są to jakieś "partyzanckie opowieści"
jest to, że w 1956 roku ówczesna Rada Narodowa postanowiła uhonorować
dowódcę tych komandosów radzieckich, którzy pomagali zdobyć moje miasto.
Facet przyjechał tu po odznaczenie i dostępne jest jego zdjęcie z moim
dziadkiem. Bo facet chciał się z nim spotkać. O czym goście "przy
flaszce" rozmawiali, to tego już ówczesna prasa nie napisała.

Generalnie to, co wiem, to zlepek tego, co dziadek i wujkowie (piszę
ogólnie, bo to nie wszyscy byli rodzeni wujkowie) opowiadali przy
flaszce na imprezach rodzinnych, jak ja miałem kilka lat oraz to, co
wiedzą młodsi wujkowie i mój tata (ale oni byli dziećmi i generalnie też
znają te opowieści z podobnych źródeł). Nie ręczę w żaden sposób za
rzetelność przekazu. Natomiast jeszcze z racji pewnych zainteresowań mam
również dostęp do lokalnych ustaleń historycznych i o ile trudno mi
jakoś jednoznacznie powiedzieć, w jakiej części członkowie mojej
bliższej i dalszej rodziny uczestniczyli w tym, to niektóre ustalenia są
po prostu udokumentowanymi faktami.

Przykładowo wykolejenie i wybuch pociągu jest faktem. Artefakty do dziś
są znajdowane. Sposób "wysadzenia" nie jest jakoś szczególnie inny, niż
opowiadał dziadek. A czy on tam to sam robił, czy słyszał od kumpli i
potem się tym chwali, no to tego nikt teraz już chyba raczej nie stwierdzi.

Co do przysięgi, to dziadek zawsze powoływał się na przysięgę wojskową,
którą złożył po I Wojnie Światowej. On brał udział w ramach armii
Austro-Węgierskiej w tej wojnie. Był ranny na froncie włoskim i jak się
wojna kończyła, to z kumplami z okolicy uciekli z Włoch do Piłsudskiego.
Brat dziadka poległ w potyczce Legionów z Rosjanami nieopodal
miejscowości, w której mieszkam. Czy to brat, to nie wiem.

Nagrobek z naszym nazwiskiem na cmentarzu poległych legionistów jest
faktem. Rocznik się zgadza. Rzecz w tym, że prawdopodobnie nie zginął w
samej potyczce, tylko zmarł od ran w szpitalu. Podobno wówczas
wszystkich zmarłych z tej potyczki pochowano na tym samym cmentarzu, bo
lazaret był nieopodal tego cmentarzyka, na którym pochowano zabitych od
razu legionistów. Pomnik najprawdopodobniej stawiano później. Generalnie
to była po prostu wydzielona część cmentarza już wcześniej istniejącego.
--
(~) Roebert Tomasik