Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

odpowiedniego poziomu funduszy własnych, podejmowania środków koniecznych dla
zapobieżenia naruszeniom interesów użytkowników.
KNF może wydawać rekomendacje dotyczące dobrych praktyk ostrożnego i stabilnego
zarządzania krajowymi instytucjami płatniczymi, mając na uwadze ochronę interesów
użytkowników.
W celu realizacji zadań wynikających z ustawy KNF współpracuje z właściwymi organami
nadzorczymi oraz z innymi władzami lub organami, w szczególności z: Europejskim
Bankiem Centralnym, NBP i bankami centralnymi państw członkowskich, organami
publicznymi innych państw członkowskich odpowiedzialnymi za nadzór nad systemami
płatności. Realizując te zadania, KNF może zawierać z właściwymi organami nadzorczymi
porozumienia o współdziałaniu w zakresie nadzoru.

Dział VII reguluje zasady podejmowania i prowadzenia działalności przez biura usług
płatniczych i kasy oszczędnościowo-kredytowe.

Zgodnie z art. 118 działalność biur usług płatniczych podlega ograniczeniom co do zakresu
świadczonych usług (tylko usługi przekazu pieniężnego) oraz rozmiaru prowadzonej
działalności (projekt ustawy przewiduje limit kwotowy dla średnich miesięcznych obrotów
w wysokości 500 000 euro w okresie 12 miesięcy).
Ponadto działalność biur może być wykonywana wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Rozszerzenie skali działalności będzie zaś każdorazowo możliwe po przekształceniu
biura w instytucję płatniczą, z zastrzeżeniem że zostaną spełnione wyższe wymogi związane
z prowadzeniem działalności w charakterze instytucji płatniczej.
Działalność w formie biur usług płatniczych mogą prowadzić zarówno osoby fizyczne, jak
i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa
przyznaje zdolność prawną. Działalność ta jest działalnością regulowaną w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U.
z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.) – nie wymaga zezwolenia i może być wykonywana
po uzyskaniu wpisu do rejestru prowadzonego przez KNF. Wpis do rejestru nastąpi w oparciu
o poprawny pod względem formalnoprawnym wniosek oraz o oświadczenie przedsiębiorcy
o spełnianiu wymogów wynikających z przepisów prawa. Działalność w charakterze biura
usług płatniczych będzie mogła być wykonywana łącznie z inną działalnością gospodarczą,
o ile inaczej nie stanowią przepisy regulujące tę inną działalność.

24
Instytucja biur usług płatniczych stanowi realizację tzw. opcji narodowej, ustanowionej przez
art. 26 dyrektywy PSD. Celem stworzenia biur („małych instytucji płatniczych”) jest
dopuszczenie do rynku usług płatniczych przedsiębiorców działających w małej skali lub
lokalnie, w tym osób fizycznych prowadzących jednoosobowo działalność gospodarczą
(projektowana ustawa nie stawia – jak w przypadku instytucji płatniczych – wymogu
posiadania przez biuro osobowości prawnej). W szczególności ma to pozwolić na pozostanie
na rynku większości małych podmiotów, które obecnie prowadzą taką działalność na
podstawie przepisów ogólnych.
Zgodnie z projektem ustawy w ramach prowadzonej działalności biuro usług płatniczych jest
zobowiązane do ochrony środków pieniężnych otrzymanych od użytkowników. Obowiązek
ochrony środków jest realizowany przez zawarcie umowy gwarancji bankowej lub
ubezpieczeniowej albo umowy ubezpieczenia, która przewiduje spełnienie przez gwaranta lub
ubezpieczyciela świadczenia w przypadku niemożności wypełnienia przez biuro usług
płatniczych zobowiązań wynikających ze świadczenia usług płatniczych. Ustawa przewiduje
upoważnienie dla ministra właściwego do spraw instytucji finansowych do wydania
przepisów wykonawczych, określających minimalną wysokość sumy gwarancji i termin
powstania obowiązku zawarcia umowy, a w przypadku umowy ubezpieczenia – szczegółowy
zakres ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną i termin powstania obowiązku
ubezpieczenia. Gwarancją lub umową ubezpieczenia musi być objęty cały okres działalności
biura, a biuro jest zobowiązane przekazywać KNF dokumenty potwierdzające zawarcie
stosownej umowy. Dzięki temu KNF będzie w stanie efektywnie monitorować utrzymywanie
przez poszczególne biura ciągłości przewidzianych ustawą środków ochronnych. Ze względu
na konieczność szczególnego zdyscyplinowania biur w zakresie realizacji obowiązku
przekazywania KNF dokumentów potwierdzających zawarcie umowy gwarancji albo umowy
ubezpieczenia, obowiązek ten jest sankcjonowany karą pieniężną.
Jak wspomniano, działalność biur podlega nadzorowi sprawowanemu przez KNF. Ze
względu na ograniczony zakres działalności biur, celem nadzoru jest przede wszystkim
zapewnienie zgodności działalności przez biura z przepisami ustawy. Mając na względzie
powszechny charakter świadczonych przez biura usług, w obrębie celów wyodrębniono także
ochronę interesów użytkowników usług płatniczych. Jest to regulacja spójna z celami nadzoru
nad rynkiem finansowym wyznaczonymi przez przepisy ustawy z dnia 21 lipca 2006 r.
o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. Nr 157, poz. 1119, z późn. zm.). Pozwala to
KNF przeciwdziałać sytuacjom, gdy działania nadzorowanego podmiotu mimo formalnej
zgodności z przepisami ustawy naruszałyby interesy ich klientów. Ze względu na inny

25
charakter ryzyka związanego z działalnością biur, nadzór nad działalnością biur nie ma
charakteru nadzoru ostrożnościowego, jak w przypadku instytucji płatniczych. Odpowiednio
zostały także ograniczone środki nadzorcze. W ramach nadzoru KNF może kontrolować
działalność biur i wydawać biurom zalecenia.
KNF dysponuje także możliwością nałożenia kary pieniężnej na biuro, które nie wykonuje
zaleceń, utrudnia prowadzenie kontroli, odmawia przekazania informacji lub dokumentów,
a także gdy wykonuje działalność z naruszeniem przepisów ustawy lub z naruszeniem
interesów użytkowników usług płatniczych. KNF dysponuje także środkami reakcji
nadzorczej wobec osób zarządzających biurem bezpośrednio odpowiedzialnych za
stwierdzone nieprawidłowości, w tym możliwością nałożenia na taką osobę kary pieniężnej.
Dla efektywnego sprawowania nadzoru na biura usług płatniczych zostały nałożone
obowiązki informacyjne realizowane w cyklu kwartalnym i rocznym. Biuro informuje
o łącznej wartości i liczbie wykonanych w danym okresie transakcji. Dodatkowe obowiązki
informacyjne wiążą się z przekroczeniem ustawowych limitów transakcji i są realizowane
w cyklu miesięcznym w okresie, w którym biuro jest zobowiązane ograniczyć rozmiar swojej
działalności (o ile nie złożyło wniosku o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności
w charakterze instytucji płatniczej).

Tymczasem kasa oszczędnościowo-kredytowa w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia
działalności w zakresie świadczenia usług płatniczych zawiadamia KNF o rozpoczęciu tej
działalności, wskazując m.in. firmę i adres siedziby, wykaz świadczonych usług płatniczych
oraz nazwy i adresy posiadanych oddziałów. Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-
-Kredytowa zawiadamia KNF o zakończeniu działalności przez kasę oszczędnościowo-
-kredytową w terminie 14 dni od dnia uzyskania takiej informacji ze wskazaniem daty
zakończenia działalności przez kasę oszczędnościowo-kredytową. Do kas oszczędnościowo-
-kredytowych stosuje się przepisy o sprawozdawczości krajowych instytucji płatniczych.

Przepisy działu VIII dotyczą prowadzenia rejestru krajowych instytucji płatniczych i innych
dostawców.

Rejestr będzie prowadzony przez KNF w systemie teleinformatycznym. Rejestr będzie jawny
i udostępniany wszystkim zainteresowanym przez stronę internetową. Wpis do rejestru będzie
potwierdzał uprawnienie danego podmiotu do świadczenia usług. Rejestr ma zawierać
niezbędne dane identyfikujące dany podmiot. Jako rejestr publicznie dostępny wzmocni

26
bezpieczeństwo obrotu w sektorze usług płatniczych. Zasadniczo rejestr obejmie nowe
kategorie dostawców usług płatniczych: krajowe instytucje płatnicze i biura usług płatniczych
oraz oddziały i agentów tych instytucji, a także – zgodnie z wymogiem dyrektywy PSD –
kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz ich oddziały.

Ponadto do rejestru będą wpisywane instytucje finansowe w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 7
ustawy – Prawo bankowe, spełniające wymogi projektowanej regulacji, którym ustawa
przyznaje prawo kontynuowania działalności w zakresie świadczenia usług płatniczych, gdy
prowadziły działalność w zakresie usług przekazu pieniężnego i były objęte nadzorem
skonsolidowanym sprawowanym na podstawie przepisów ustawy – Prawo bankowe, a w dniu
wejścia w życie niniejszej ustawy nadal prowadzą taką działalność i są objęte nadzorem
skonsolidowanym. Instytucje te są zwolnione z wymogu uzyskania zezwolenia, o którym
mowa w art. 60 ust. 1, pod warunkiem zawiadomienia KNF, w formie pisemnej, w terminie
3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy o zamiarze kontynuowania działalności
w zakresie usług przekazu pieniężnego. KNF wpisuje taką instytucję do rejestru w terminie
3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia od instytucji finansowej.

Dla zapewnienia aktualności danych w rejestrze na dostawców wpisanych w rejestrze został
nałożony obowiązek informowania o każdej zmianie danych objętych rejestrem. Obowiązek
ten jest sankcjonowany możliwością nałożenia kary pieniężnej. Przepisy dotyczące rejestru
odpowiadają wymogom określonym dla podejmowania, prowadzenia, a także kończenia
działalności przez poszczególne kategorie dostawców objętych regulacją projektowanej
ustawy.

Dział IX zawiera przepisy odnoszące się do odpowiedzialności cywilnej i przepisów karnych
z wyszczególnieniem w rozdziale pierwszym kwestii odpowiedzialności za wykonanie
transakcji płatniczych oraz odpowiedzialności karnej w rozdziale drugim.

W dziale IX w rozdziale drugim (art. 150 – 153) projektu ustawy zostały określone przepisy
związane z odpowiedzialnością karną przy świadczeniu usług płatniczych. Ustawodawca
z punktu widzenia założeń aksjologicznych przyjął, iż takie dobra jak bezpieczeństwo
podmiotów rynku usług płatniczych, bezpieczeństwo środków finansowych powierzanych
dostawcom czy też tajemnica zawodowa wymagają dla swojej skutecznej ochrony penalizacji
czynów godzących w te dobra.


27
Realizacją zapewnienia bezpieczeństwa podmiotów korzystających z usług płatniczych oraz
środków finansowych powierzanych dostawcom są m.in. wymóg uzyskania zezwolenia na
prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług płatniczych, obowiązki
dostawców wobec instytucji nadzorczej nad rynkiem usług płatniczych (art. 150 i 152).
Naruszenia w tym zakresie są objęte odpowiedzialnością karną, także podmiotów
działających w imieniu i na rzecz tych instytucji.
Ochrona dostawców usług płatniczych polega na penalizacji czynów osób, które zawierają
umowę na rzecz dostawców bez stosownego upoważnienia lub wskutek przekroczenia
zakresu otrzymanego upoważnienia (art. 151).

Penalizacji wymagają również czyny osób, które naruszają obowiązek zachowania tajemnicy
zawodowej związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie świadczenia
usług płatniczych (art. 153). Kwalifikowanym typem tego przestępstwa jest działanie w celu
uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej. Przedmiotowy art. 153 stosuje odesłanie do
art. 11 ust. 3, który określa zakres informacji objętych tajemnicą zawodową.

Wymiar kary za popełnienie jednego z przewidzianych w projekcie ustawy przestępstw został
określony przez wyznaczenie górnej granicy wysokości kwoty grzywny lub okresu
pozbawienia wolności. Pozwoli to sądom na wymierzenie kary odpowiedniej do okoliczności
towarzyszących popełnianemu przestępstwu, takich jak skala popełnionego przestępstwa,
rozmiar wyrządzonej szkody, sytuacja podmiotu naruszającego przepisy.

Podobne rozwiązania w zakresie odpowiedzialności karnej są przyjęte w innych ustawach
regulujących poszczególne obszary rynku finansowego, tj.: w ustawie – Prawo bankowe,
ustawie z dnia 25 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2010 r.
Nr 211, poz. 1384, z późn. zm.), czy też ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189, z późn. zm.).
Podobieństwo odnosi się zarówno do czynów stanowiących przestępstwo (prowadzenie
działalności bez zezwolenia, przekazywanie błędnych lub nieprawdziwych informacji
instytucji nadzorującej, naruszenia obowiązku zachowania tajemnicy), jak określenia kary za
wypełnienie znamion czynu zabronionego (określenie górnej granicy ustawowego zagrożenia
kary). W projekcie ustawy sankcje karne zawężono do podstawowych rodzajów przestępstw.
Uznano bowiem, że ściganie na drodze karnej pewnych typów przestępstw może okazać się
mniej efektywne niż grożące sankcje administracyjne, które będą zarówno skuteczne jak
i odpowiednio represyjne.

28