Podróże lotnicze w niestabilnych czasach. Prawa pasażera i odszkodowania za lot - praktyczny poradnik

Przeczytaj także: 20 lat ochrony praw pasażerów lotniczych

Lato 2025 zapowiada się wyjątkowo niestabilnie. Trwające konflikty zbrojne, zamieszki i napięcia międzynarodowe oraz ostrzeżenia MSZ sprawiają, że wielu podróżnych zastanawia się, czy warto ryzykować wyjazd. Dodatkowo, sezon obfituje w gwałtowne zjawiska przyrodnicze – wybuchy wulkanów, pożary, powodzie czy ekstremalne burze, które mogą sparaliżować ruch lotniczy w całych regionach.

W takich warunkach szczególnie ważne jest poznanie swoich praw – zarówno jako pasażera linii lotniczych, jak i klienta biura podróży. Co zrobić, gdy lot zostaje odwołany? Kiedy można zrezygnować bez ponoszenia kosztów? Kto odpowiada za zwroty, odszkodowania i zakwaterowanie? Przygotowaliśmy praktyczny poradnik, który pomoże Ci odpowiednio zareagować w kryzysowej sytuacji.

Zamknięcie przestrzeni powietrznej

Czasowe zamykanie przestrzeni powietrznej – z powodu wojen, ataków terrorystycznych, decyzji politycznych lub zagrożeń naturalnych – może sparaliżować ruch lotniczy z dnia na dzień. W takich sytuacjach:

• Linie lotnicze mogą zmienić trasę przelotu, jeśli pozwalają na to warunki techniczne i bezpieczeństwa.
• Gdy nie da się wyznaczyć bezpiecznej trasy, lot zostaje odwołany.

Zamknięcie przestrzeni powietrznej to tzw. nadzwyczajna i nieunikniona okoliczność. Zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 261/2004 pasażer nie ma prawa do odszkodowania, ale nadal przysługuje mu:

• pełny zwrot kosztów biletu,
• alternatywne połączenie zaproponowane przez przewoźnika.

Skąd się dowiedzieć o zamknięciu przestrzeni powietrznej
Informacje publikują m.in.:

• Eurocontrol i krajowe władze lotnicze,
• Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO) poprzez system NOTAM,
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych w systemie Odyseusz i na stronie gov.pl,
• portale branżowe, takie jak Flightradar24 czy FlightAware.

Obowiązek poinformowania pasażera spoczywa na przewoźniku lub biurze podróży, w zależności od miejsca zakupu biletu. Komunikaty trafiają zwykle do pasażera e-mailem, SMS-em lub przez aplikację mobilną.

Co powinien zrobić pasażer

• Nie kupuj nowego biletu na własną rękę – najpierw skontaktuj się z przewoźnikiem lub organizatorem wyjazdu.
• Zachowaj potwierdzenia, umowy i korespondencję – mogą się przydać przy reklamacji lub sporze.

Linia lotnicza czy biuro podróży – kto odpowiada

• Za lot zawsze odpowiada linia lotnicza – także przy wycieczkach zakupionych w biurze podróży. To przewoźnik jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania, jeśli zachodzą ku temu przesłanki prawne. Reguluje to Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady.
• Za całą usługę turystyczną (przelot, zakwaterowanie, transfer, wyżywienie) odpowiada biuro podróży. Ma ono obowiązek:
  
  • zapewnić alternatywny lot,
  • zorganizować nocleg lub transfer, jeśli sytuacja tego wymaga,
  • obniżyć cenę wycieczki, gdy usługa nie została wykonana zgodnie z umową.

Biuro podróży nie wypłaca odszkodowania za sam lot, ale możesz domagać się obniżenia ceny imprezy turystycznej, jeśli wyjazd był skrócony lub zorganizowany niezgodnie z umową – zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych.

Odwołany lub opóźniony lot – kiedy przysługuje odszkodowanie

Pasażer ma prawo do odszkodowania w przypadku:

• odwołania lotu na mniej niż 14 dni przed terminem,
• opóźnienia powyżej 3 godzin,
• odmowy wejścia na pokład z powodu overbookingu.

Wysokość odszkodowania wynosi:

• 250 euro – loty do 1500 km,
• 400 euro – loty 1500–3500 km,
• 600 euro – loty powyżej 3500 km.

Odszkodowanie nie przysługuje, jeśli przyczyną są nadzwyczajne okoliczności, np.:

• zamknięcie przestrzeni powietrznej,
• działania wojenne,
• strajk kontrolerów ruchu lotniczego,
• ekstremalne warunki pogodowe.

Prawa pasażera – posiłki, noclegi, transport
Przy dużym opóźnieniu, nawet z powodu siły wyższej, linia lotnicza musi zapewnić:

• napoje i przekąski – po 2 godzinach oczekiwania,
• ciepły posiłek – przy dłuższym oczekiwaniu,
• nocleg i transport – gdy konieczne jest pozostanie na noc.

Jeśli linia nie spełni tych obowiązków, zachowaj rachunki – możesz ubiegać się o zwrot kosztów.

Obowiązki biura podróży
Zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych, biuro podróży jest zobowiązane:

• zorganizować alternatywny przelot,
• zapewnić nocleg i opiekę, gdy sytuacja tego wymaga,
• obniżyć cenę imprezy, jeśli usługa nie została wykonana zgodnie z umową.

Biuro nie wypłaca odszkodowań za sam lot, ale możesz domagać się zwrotu części kosztów lub reklamować niewykonanie umowy.

Co zrobić, jeśli wycieczka odbywa się z biurem podróży i nie możesz wrócić do kraju

Gdy z powodu zamknięcia przestrzeni powietrznej nie możesz wrócić do kraju, biuro podróży musi:

• zapewnić bezpieczny powrót w najbliższym możliwym terminie,
• pokryć koszty zakwaterowania, wyżywienia i transportu na miejscu do czasu organizacji nowego lotu.

To wynik obowiązków organizatora według ustawy o imprezach turystycznych – uczestnik wycieczki nie może zostać pozostawiony sam sobie.

Jak przygotować się do podróży w niepewnych czasach

• Kupuj bilety lub wycieczki z elastycznymi warunkami anulacji lub zmiany terminu.
• Sprawdź, czy Twoje ubezpieczenie obejmuje sytuacje nadzwyczajne, takie jak konflikty zbrojne, zamieszki czy kataklizmy.
• Zarejestruj się w systemie Odyseusz MSZ, który pomoże w razie kryzysu za granicą.
• Regularnie śledź komunikaty MSZ, EASA, przewoźników i portali lotniczych.
• Zapisz numery alarmowe linii lotniczej, biura podróży i ubezpieczyciela.
• Zachowuj dokumenty związane z podróżą – bilety, umowy, potwierdzenia i korespondencję.

Komentarz eksperta ds. praw pasażerów z AirCashBack

W niepewnych czasach szczególnie ważna jest rola biura podróży jako organizatora całej usługi turystycznej. Jeśli wykupiłeś wycieczkę jako pakiet, masz prawo oczekiwać, że organizator zapewni Ci alternatywny lot, nocleg lub pomoc w sytuacjach kryzysowych – nawet jeśli problemem jest zamknięcie przestrzeni powietrznej czy opóźnienie spowodowane siłą wyższą. Pasażer nie powinien działać na własną rękę, tylko w pierwszej kolejności skontaktować się z biurem i przewoźnikiem. Warto też wiedzieć, że linia lotnicza nadal odpowiada za sam przelot i – jeśli zachodzą przesłanki – za wypłatę odszkodowania zgodnie z Rozporządzeniem (WE) 261/2004 – mówi eksper ds. praw pasażerów w AirCashBack.