Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

W dziale X określono zmiany w przepisach obowiązujących jakie są związane
z wprowadzaniem w życie przedmiotowego projektu ustawy.

W ustawie – Prawo bankowe (art. 157 przepisów zmieniających) wprowadzono zmiany
będące konsekwencją regulacji wprowadzanych projektowaną ustawą. Zmiany w art. 4
w ust. 1 ustawy – Prawo bankowe to przede wszystkim przeformułowanie definicji karty
płatniczej i definicji pieniądza elektronicznego przez odesłanie do definicji zamieszczonych
w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych (odpowiednio pkt 4 oraz pkt 5),
a także zmiana definicji instytucji finansowej (pkt 7).
Modyfikacja art. 63c to konsekwencja uchylenia art. 63g.
Natomiast uchylenie art. 63g jest potrzebne, ponieważ pozostaje on w kolizji z przepisami
dyrektywy PSD.
Ponadto, aby zapobiec kolizji przepisów art. 63d ustawy – Prawo bankowe z przepisami
ustawy o usługach płatniczych, które również będą dotyczyły polecenia zapłaty użyto
odpowiedniej konstrukcji w przepisach ustawy o usługach płatniczych, wskazującej na
pierwszeństwo jej stosowania wobec przepisów ustawy – Prawo bankowe. Art. 63d ustawy –
Prawo bankowe reguluje pewien wycinek transakcji będących poleceniami zapłaty. Polecenie
zapłaty, o którym mowa w art. 63d ustawy – Prawo bankowe, dotyczy bowiem poleceń
zapłaty dokonywanych pomiędzy podmiotami (wierzyciel/dłużnik), posiadającymi rachunki
w bankach (art. 63d ust. 2); poza tym art. 63d zawiera ograniczenia kwotowe dotyczące
maksymalnej kwoty pojedynczego polecenia zapłaty. Natomiast polecenie zapłaty
zdefiniowane w ustawie o usługach płatniczych (art. 3 ust. 2) reguluje inny zakres tego
pojęcia. Pojęcia polecenia zapłaty z ustawy o usługach płatniczych oraz z ustawy – Prawo
bankowe krzyżują się i pojęcie z ustawy – Prawo bankowe jest lex specialis.

Zmiana art. 47 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) – art. 158 przepisów zmieniających –
umożliwi płatnikom dokonywanie wpłat składek ubezpieczeniowych również za
pośrednictwem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych. Instytucje płatnicze oraz biura
usług płatniczych będą mogły przyjmować wpłaty składek ubezpieczeniowych realizując
obowiązek stosowania wymogów z tym związanych wynikających z ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych jak również z rozporządzenia wydanego na podstawie art. 49 tejże
ustawy.


29
Zmiany zaproponowane w ustawie z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw
konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny
(Dz. U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.) wynikają z konieczności implementacji zmiany, którą
dyrektywa PSD wprowadza do dyrektywy, której implementacją w polskim systemie prawa
jest powyższa ustawa. Zmiana ma na celu zapewnienie stosowania art. 16b tej ustawy do
innych – niż usługi płatnicze – usług finansowych. Wprowadzony został zapis o braku
zastosowania do usług płatniczych w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych przepisów
art. 16b ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za
szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Poza zmianami wynikającymi z konieczności uwzględnienia instytucji płatniczych i biur
usług płatniczych w katalogu podmiotów zobowiązanych z ustawy z dnia 16 listopada 2000 r.
o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2010 r. Nr 46,
poz. 276 i Nr 182, poz. 1228) komentarza wymaga zmiana w art. 9d tej ustawy (art. 160
przepisów zmieniających). W art. 9d przedmiotowej ustawy w ust. 1 w pkt 2 dodano lit. e.
Powyższa zmiana korespondować będzie z art. 10c ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu praniu
pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Jest to bowiem rozwiązanie, które pomoże usunąć
rozbieżność pomiędzy stosowaniem zwolnienia z obowiązku zapewnienia przekazania
informacji o zleceniodawcy i obowiązku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.
Pozostawienie tego wymogu w dotychczasowej postaci uniemożliwi świadczenie usług
polegających na przekazach dokonywanych na podstawie rachunków (faktur)
z nadrukowanym kodem kreskowym, o średniej wartości 100 zł, który to kod spełnia rolę
identyfikatora pozwalającego prześledzić transakcję wstecz i właśnie z tego powodu
przewidziano możliwość objęcia takich transakcji zwolnieniem określonym w art. 3 ust. 6
rozporządzenia (WE) nr 1781/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada
2006 r. w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym
(Dz. Urz. UE L 345 z 08.12.2006, str. 1), a dodatkowo taka transakcja zdaje się być objęta
dyspozycją art. 11 ust. 5 in fine dyrektywy 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu
finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (Dz. Urz. UE L 309
z 25.11.2005, str. 15, z późn. zm.).

W ustawie (art. 161 przepisów zmieniających) zostały uwzględnione zmiany do ustawy z dnia
24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach

30
rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U.
z 2010 r. Nr 112, poz. 743, dalej: „ustawa o ostateczności rozrachunku”) związane
z koniecznością uwzględnienia uwag Europejskiego Banku Centralnego oraz Komisji
Europejskiej, wynikających z oceny implementacji do prawa polskiego dyrektywy 98/26/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie zamknięcia rozliczeń
w systemach płatności i rozrachunku papierów wartościowych (Dz. Urz. WE L 166
z 11.06.1998, str. 45, z późn. zm.), jak również upływem ponad siedmiu lat obowiązywania
ustawy, co pozwala na ocenę jej funkcjonowania w praktyce oraz ustalenie, które z rozwiązań
nie sprawdziły się, które wymagają korekt oraz, które wywołują wątpliwości interpretacyjne.
Ze względu na przystąpienie Narodowego Banku Polskiego do systemu TARGET2 w dniu
19 maja 2008 r. zmiana wybranych artykułów ustawy o ostateczności rozrachunku została
zawarta w projekcie ustawy zmieniającej ustawę o obrocie instrumentami finansowymi.
Pozostałą część zmian, ze względu na fakt, że dotyczy ona – tak jak w dużej części ustawa
implementująca dyrektywę PSD – polskiego systemu płatniczego postanowiono zawrzeć
w przepisach zmieniających projektu ustawy o usługach płatniczych.
Art. 1 pkt 5 lit. c rozszerzono o „oddział instytucji kredytowej”, co uzupełnia katalog
podmiotów, które mogą uczestniczyć w systemach płatności i systemach rozrachunku
papierów wartościowych i co jest zgodne z dyrektywą 98/26/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie zamknięcia rozliczeń w systemach płatności
i rozrachunku papierów wartościowych.
W art. 1 pkt 13 zmieniona została definicja zagranicznego postępowania upadłościowego aby
nie pozostawiać wątpliwości, że zagraniczne postępowanie upadłościowe obejmuje także
przypadki egzekucji, która nie musi być prowadzona w celu reorganizacji lub likwidacji.
Ponadto zakres podmiotowy definicji wg projektu obejmuje nie tylko uczestników systemów
polskich, ale także podmioty mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będące
uczestnikami systemów podlegających prawu innego państwa członkowskiego. Taka
regulacja dostosuje treść art. 1 pkt 13 ustawy do treści jej art. 5.
W art. 1 pkt 14 lit. a zmieniono odwołanie do rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej
z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe na odwołanie do obecnie
obowiązującej ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U.
z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.). Ponadto zakres podmiotowy art. 1 pkt 14 lit. a, tak
jak art. 1 pkt 13, dostosowano do treści art. 5 ustawy, przez objęcie zakresem art. 1 pkt 14
lit. a zarówno uczestników systemów polskich, jak i podmioty mające siedzibę na terytorium

31
Rzeczypospolitej Polskiej będące uczestnikami systemów podlegających prawu innego
państwa członkowskiego.
W art. 4 usunięto odniesienie do postępowania układowego ze względu na fakt, że obecnie
obowiązująca ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje wyłącznie wydanie
postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, a jeżeli to
nie jest możliwe, w celu likwidacji. Ponadto zakres tego artykułu rozszerzono o „inne środki
prawne względem uczestnika, skutkujące zawieszeniem lub ograniczeniem realizacji zleceń
rozrachunku w systemie”. Zgodnie bowiem z art. 2 lit. j dyrektywy 98/26/WE „postępowanie
upadłościowe” oznacza każde środki zaradcze przewidziane w prawie państwa
członkowskiego lub kraju trzeciego, zmierzające do likwidacji uczestnika, lub jego
reorganizacji, gdzie takie środki zaradcze obejmują zawieszenie lub nałożenie ograniczeń na
transfery lub płatności. Warto dodać, że niektóre kraje członkowskie w Raporcie
Oceniającym dla Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczącym implementacji dyrektywy
i

ewentualnych propozycji jej zmian, zaproponowały rozszerzenie zakresu definicji
tzw. insolvency proceedings na inne rodzaje postępowań, których wszczęcie wywołuje
podobne skutki wobec systemów płatności i systemów rozrachunku papierów wartościowych.
Zamieszczenie w art. 4 ustawy o ostateczności rozrachunku odwołania do przepisów ustawy –
Prawo upadłościowe i naprawcze jest uzasadnione faktem, że przed jego wejściem w życie
w 2003 r. wszystkie przepisy dotyczące ostateczności rozrachunku były umieszczone
w ustawie, zaś wraz z wejściem w życie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze część
z nich została do niej przeniesiona.
Z obowiązującego brzmienia art. 6 ustawy o ostateczności rozrachunku wynika, że w każdym
systemie powinien być zdefiniowany moment, od którego zlecenie rozrachunku nie może być
odwołane. Projektowany art. 6 nakłada obowiązek określenia w zasadach funkcjonowania
systemu krajowego także momentu wprowadzenia zlecenia rozrachunku do systemu
krajowego. Na bazie obecnych postanowień ustawy obowiązek zdefiniowania obu tych
momentów istnieje tylko w odniesieniu do systemów, które wymagają uzyskania zgody na
ich funkcjonowanie (art. 6 i art. 17 ust. 2 pkt 3 ustawy o ostateczności rozrachunku).
Obowiązku zdefiniowania momentu wprowadzenia zlecenia rozrachunku do systemu nie ma
zaś w odniesieniu do systemów prowadzonych przez NBP, Krajowy Depozyt Papierów
Wartościowych oraz giełdowe izby rozrachunkowe. Na prowadzenie systemów przez te
podmioty nie jest bowiem wymagana zgoda i nie są objęte art. 17 ust. 2 pkt 3 ustawy
o ostateczności rozrachunku. W związku z powyższym nowe brzmienie art. 6 wprowadza
obowiązek zdefiniowania zarówno momentu wprowadzenia zlecenia rozrachunku do systemu

32
krajowego, jak i momentu, od którego zlecenie takie nie może być odwołane zarówno przez
podmioty prowadzące systemy krajowe na podstawie zgody, jak i przez podmioty, które
takiej zgody na mocy ustawy uzyskiwać nie muszą.
Określenie momentu wprowadzenia zlecenia rozrachunku do systemu jest bardzo istotne dla
określenia zakresu wypełnienia obowiązków upadłego uczestnika w danym systemie.
Treść art. 7 dostosowano do nowego brzmienia art. 4 ustawy.
Zmiany w art. 13 ust. 1 – 3 ustawy są związane z ustanowieniem obowiązku powiadamiania
przez NBP właściwych władz innych państw członkowskich, na podstawie art. 13 ust. 3
ustawy, o upadłości podmiotów nie tylko będących jednocześnie uczestnikami systemów
krajowych i zagranicznych, ale także jedynie zagranicznych. Obecnie ustawa ogranicza takie
obowiązki jedynie do uczestników systemów krajowych, a w sytuacji, w której ogłoszona
zostałaby upadłość podmiotu polskiego nieuczestniczącego w systemach krajowych, a jedynie
w zagranicznych, na gruncie obecnie obowiązujących przepisów o fakcie tym władze innych
państw członkowskich nie musiałyby zostać poinformowane. Dyrektywa 98/26/WE obejmuje
jednakże swoim zakresem wszystkie systemy podległe prawu państw członkowskich UE
i dlatego też proponowana zmiana dąży do objęcia swoim zakresem także wyżej opisanej
sytuacji. Konieczność dokonania takiej zmiany wyraził Europejski Bank Centralny w piśmie
z dnia 5 kwietnia 2005 r., znak: PSSC/2005/148. Uregulowania takie są potrzebne także
w związku z zawarciem przez NBP umowy uczestnictwa w systemie EURO1 i koniecznością
powiadamiania przez NBP o upadłości pochodzących z Polski uczestników systemów
EURO1 i STEP2. W celu osiągnięcia wyżej opisanego celu istotna jest kwestia nałożenia na
sądy i właściwe organy obowiązku informowania NBP o ogłoszeniu upadłości, wydaniu
orzeczenia, postanowienia lub decyzji także w odniesieniu do podmiotów polskich, będących
uczestnikami systemów podlegających prawu innych państw członkowskich, niezależnie od
tego, czy jednocześnie uczestniczą w systemach polskich, czy nie.
Kwestie powyższe wiążą się z art. 13 ustawy w dwojaki sposób – chodzi o:
1) przekazywanie do NBP informacji o ogłoszeniu upadłości (ust. 1),
2) przekazywanie do NBP informacji o innych zdarzeniach traktowanych na równi
z ogłoszeniem upadłości (ust. 2).
Jeżeli dany podmiot, mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będzie
uczestnikiem także (lub tylko) systemu podlegającego prawu innego państwa
członkowskiego, wówczas sądy na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy, powinny powiadomić
NBP o ogłoszeniu takiej upadłości. To rozwiązałoby problem tylko w odniesieniu do
ogłoszenia upadłości, a nie objęło przypadków, o których mowa w art. 13 ust. 2

33