Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

Wynika to z faktu, iż umowy ramowe są bardziej powszechne, a tym samym bardziej istotne
pod względem gospodarczym, niż pojedyncze transakcje płatnicze. Zatem w pełni
uzasadnione jest, aby wstępne informacje dotyczące umów ramowych były wszechstronne
oraz utrwalone na papierze lub innych trwałych nośnikach informacji. Natomiast
w przypadku pojedynczych transakcji płatniczych należy uznać za wystarczające nałożenie
na dostawcę usług płatniczych obowiązku udzielania użytkownikowi wyłącznie
najważniejszych informacji, bez konieczności przestrzegania formy pisemnej. Do tych
najważniejszych informacji projekt ustawy zalicza (art. 23 ust. 1):
1) wyszczególnienie informacji, które muszą być dostarczone przez użytkownika, aby
zlecenie płatnicze mogło zostać prawidłowo wykonane,
2) informację o maksymalnym czasie wykonania świadczonej usługi płatniczej,
3) informację o wszelkich opłatach należnych dostawcy od użytkownika, w tym
wyszczególnienie kwot tych opłat,
4) informację o kursie walutowym, w tym o referencyjnym kursie walutowym, który będzie
zastosowany do transakcji płatniczej, jeżeli transakcja płatnicza wiąże się z przeliczaniem
waluty.
Kolejne zestawy informacji dostawca udostępnia płatnikowi po otrzymaniu zlecenia
płatniczego, m.in. informacje umożliwiające płatnikowi zidentyfikowanie transakcji,
informacje o kwocie transakcji płatniczej w walucie użytej w zleceniu płatniczym, informację
o wszelkich opłatach należnych od płatnika z tytułu transakcji płatniczej, w tym
wyszczególnienie kwot tych opłat (art. 24), oraz po wykonaniu transakcji płatniczej,
m.in. informację umożliwiającą odbiorcy zidentyfikowanie transakcji płatniczej i płatnika,
jeżeli istnieje możliwość jego zidentyfikowania, oraz wszelkie inne informacje przekazane
wraz z transakcją płatniczą, informacje o kwocie transakcji płatniczej w walucie, w której
środki pieniężne są udostępniane odbiorcy (art. 25).
Sposób przekazania informacji przez dostawcę usług płatniczych powinien być dostosowany
do potrzeb użytkownika oraz powinien odpowiadać najwyższej efektywności pod względem
technicznym oraz pod względem ponoszonych kosztów.

Dział III reguluje prawa i obowiązki w zakresie dostarczania usług płatniczych i korzystania
z nich.

W dziale III wyodrębniono cztery rozdziały: pierwszy z nich zawiera uregulowania ogólne,
drugi dotyczy autoryzacji transakcji płatniczych, trzeci odnosi się do zlecenia płatniczego

14
i kwot transakcji płatniczych, a czwarty – do czasu wykonywania transakcji płatniczych
i daty waluty.
W rozdziale III (art. 52 ust. 3) dopuszczono możliwość potrącania przez dostawcę z kwot
transakcji płatniczej kwot wynikających ze zobowiązań podatkowych związanych z tą
transakcją płatniczą, mimo że co do zasady dostawca płatnika (dostawca odbiorcy oraz inne
podmioty pośredniczące w wykonaniu transakcji płatniczej) nie mogą pomniejszać kwoty
transakcji płatniczej o opłaty należne w związku z jej wykonaniem, chyba że umowa między
odbiorcą a jego dostawcą to przewiduje. Potrzeba wprowadzenia takiego przepisu jest
związana z koniecznością wyeliminowania kolizji projektu ustawy z ustawą z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307,
z późn. zm.). Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do
poboru zaliczek miesięcznych jako płatnicy są obowiązane m.in. osoby prawne i ich jednostki
organizacyjne, które dokonują wypłaty emerytur i rent z zagranicy – od wypłacanych przez
nie emerytur i rent. Jednocześnie warto wskazać, że zgodnie z ust. 3a tego artykułu podatnik,
przy odbiorze emerytury lub renty, może wpłacić płatnikowi ustaloną zaliczkę w złotych.
Wpłatę tę uznaje się za zaliczkę potrąconą przez płatnika. Tym samym przepis art. 52 ust. 3
projektu ustawy, który wprost wskazuje możliwość potrącenia z kwoty transakcji płatniczej,
jest niezbędny w celu wyeliminowania kolizji projektu ustawy z ustawą o podatku
dochodowym od osób fizycznych, ponieważ jedna z ustaw nakładałaby na bank obowiązek
poboru podatku, a druga wykluczałaby możliwość jego potrącenia z kwoty, co w efekcie
skutkowałoby brakiem możliwości poboru tego podatku w przypadku braku wolnych
środków na rachunku.
W art. 54 w związku z art. 55, będącym implementacją art. 69 dyrektywy PSD, w ust. 1 został
wprowadzony krótszy termin wykonania dla wszystkich płatności, w tym związanych
z daninami publicznymi, zarówno w stosunku do poprzednio obowiązującego art. 112a
ustawy – Prawo bankowe – 5 dni roboczych, jak i w stosunku do wprowadzonego ustawą
z dnia 18 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-
-kredytowych oraz ustawy – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 127, poz. 1045), terminu 2 dni
roboczych od dnia przyjęcia gotówki lub obciążenia rachunku bankowego posiadacza tego
rachunku. Nowy termin został wprowadzony do projektu ustawy jako bezpośrednia
implementacja art. 69 dyrektywy PSD oraz jej motywu 43 (w prawie unijnym pierwszeństwo
ma wykładnia celowościowa). Mianowicie dostawca płatnika jest zobowiązany doprowadzić
do uznania rachunku dostawcy odbiorcy kwotą transakcji płatniczej zainicjowanej przez
płatnika nie później niż do końca następnego dnia roboczego po otrzymaniu zlecenia zgodnie

15
z art. 49, co oznacza 1 dzień, chyba że uzgodniono dłuższy termin (art. 54 ust. 2) – zasada
D+1.

Należy wskazać, iż w art. 112a ust. 1 ustawy – Prawo bankowe jest wyraźnie określony
termin, w którym banki mają obowiązek realizować wpłaty dokonywane gotówką oraz
polecenia przelewu dotyczące należności, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia
27 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) oraz
rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego
Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. WE L 302 z 19.10.1992, z późn. zm.). Jak
wspomniano, ustawa z dnia 18 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych oraz ustawy – Prawo bankowe zmieniła ww. pięciodniowy
termin na 2 dni robocze od dnia przyjęcia gotówki lub obciążenia rachunku bankowego
posiadacza tego rachunku (do czasu wejścia w życie ww. ustawy, co nastąpiło dnia
27 sierpnia 2009 r., był to termin 5 dni roboczych od dnia przyjęcia gotówki lub obciążenia
rachunku bankowego posiadacza tego rachunku).
Termin realizacji płatności z tytułu należności poddanych przepisom ustawy – Ordynacja
podatkowa, jako przepisom administracyjnoprawnym – nie może być przedmiotem uzgodnień
między podatnikiem a organami podatkowymi i nie może budzić wątpliwości.
W związku z tym zasadne jest wyłączenie należności publicznoprawnych, poddanych
przepisom ustawy – Ordynacja podatkowa i Wspólnotowego Kodeksu Celnego, z przepisu
przejściowego, zawartego w art. 169, który zgodnie z dyrektywą PSD pozwala na to, aby do
dnia 1 stycznia 2012 r. płatnik i jego dostawca mogli uzgodnić termin, o którym mowa
w art. 54 ust. 1 i 2, jako nie dłuższy niż 3 dni robocze, a nawet przedłużony jeszcze o kolejny
dzień roboczy w odniesieniu do transakcji płatniczych inicjowanych w formie papierowej.
Termin realizacji płatności należności poddanych przepisom ustawy – Ordynacja podatkowa
nie tylko nie może być przedmiotem uzgodnień między podatnikiem (czy też dostawcą usług
płatniczych) a organami podatkowymi, ale ponadto terminy zapłaty należności podatkowych
nie powinny budzić najmniejszych wątpliwości, ponieważ uchybienia w tym zakresie mogą
mieć doniosłe skutki budżetowe.
Stąd też uznano za zasadne wprowadzenie zastrzeżenia w art. 55 ust. 1, że możliwość
wydłużenia terminów (art. 54 ust. 1 i 2) nie dotyczy należności publicznoprawnych,
poddanych przepisom ustawy – Ordynacja podatkowa i Wspólnotowego Kodeksu Celnego.
Z uwagi na objęcie obowiązkiem realizacji transakcji płatniczych dotyczących tych
należności publicznoprawnych wszystkich dostawców, ustawa uchyli terminy wprowadzone

16
ustawą z dnia 18 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych oraz ustawy – Prawo bankowe. Uchylane przepisy art. 112a
ustawy – Prawo bankowe i art. 32a ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych mają aktualnie doniosłe znaczenie dla zapewnienia
terminowej realizacji płatności zobowiązań podatkowych. Należy jednak podkreślić, iż
uchylenie tych przepisów wiąże się jedynie z przeniesieniem norm prawnych w nich
zawartych do ustawy o usługach płatniczych. Art. 55 (wyłączenie możliwości wydłużania
terminów realizacji transakcji dla ww. należności publicznoprawnych) jest konsekwencją
powyższych przepisów.

Dział IV określa zasady podejmowania i prowadzenia działalności przez krajowe instytucje
płatnicze.

Dział ten zawiera cztery rozdziały dotyczące funkcjonowania instytucji płatniczych.
W pierwszym są zawarte przepisy związane z zasadami podejmowania i prowadzenia
działalności przez krajowe instytucje płatnicze. Podmioty, które prowadzą działalność
polegającą na świadczeniu usług płatniczych, wraz z wejściem w życie projektowanej ustawy
będą zobowiązane do dostosowania się do nowych zasad określonych w projekcie.
W przypadku gdy dostawca usług płatniczych nie jest m.in. bankiem krajowym, oddziałem
banku zagranicznego, instytucją kredytową lub jej oddziałem, instytucją pieniądza
elektronicznego będzie zobligowany do uzyskania statusu tzw. instytucji płatniczej.
wiadczenie usług płatniczych w charakterze instytucji płatniczej wymaga uzyskania
zezwolenia wydawanego przez KNF, chyba że dostawca będzie mógł skorzystać
z tzw. „wyłączenia”.
Projekt ustawy stanowi, iż instytucją płatniczą może być tylko osoba prawna posiadająca
kapitał założycielki o odpowiedniej wielkości (równowartości w walucie polskiej kwoty:
20 000 euro, 50 000 euro lub 125 000 euro w zależności od rodzaju świadczonych usług).
Ponadto, niezależnie od kapitału założycielskiego, instytucja płatnicza jest zobowiązana do
posiadania funduszy własnych dostosowanych do rozmiaru prowadzonej działalności
i rodzaju usług płatniczych, jakie instytucja płatnicza może świadczyć na podstawie
posiadanego zezwolenia (art. 76).
Otrzymanie zezwolenia KNF jest uzależnione od spełnienia wymogów ostrożnościowych,
dostosowanych do ryzyka związanego z działalnością, jaką prowadzą takie instytucje. Przy
określaniu tych wymogów został uwzględniony specjalistyczny charakter ich działalności.

17
Art. 61 projektu ustawy określa szczegółowo, jakiego rodzaju dokumenty należy dołączyć do
wniosku o wydanie zezwolenia na świadczenie usług w charakterze krajowej instytucji
płatniczej. Wykaz tych dokumentów obejmuje m.in. statut, akt założycielski albo umowę
spółki, program działalności i plan finansowy na okres co najmniej trzyletni, dokumenty
potwierdzające wysokość posiadanych funduszy własnych, opis rozwiązań w zakresie
zarządzania i mechanizmów kontroli wewnętrznej dotyczących obowiązków związanych
z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu czy też opis struktury
organizacyjnej. Ponadto, zgodnie z wymogami dyrektywy, do wniosku o wydanie zezwolenia
należy dołączyć dane dotyczące tożsamości osób zarządzających podmiotem ubiegającym się
o licencję instytucji płatniczej oraz osób, które bezpośrednio lub pośrednio posiadają znaczny
pakiet akcji lub udziałów w spółce lub spółdzielni zamierzającej wykonywać usługi płatnicze,
ze wskazaniem wielkości należącego do nich pakietu akcji lub udziałów, oraz dokumenty
potwierdzające, iż osoby te dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją
płatniczą.

Niespełnienie ww. wymogów będzie skutkować odmową wydania zezwolenia. KNF odmówi
również wydania zezwolenia (art. 65 projektu ustawy), jeżeli np. środki finansowe na
pokrycie kapitału założycielskiego pochodzą z kredytu, pożyczki albo w inny sposób są
obciążone lub pochodzą z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, lub też bliskie powiązania
między krajową instytucją płatniczą a inną osobą fizyczną lub prawną stanowią przeszkodę
w skutecznym wykonywaniu nadzoru nad krajową instytucją płatniczą.

Wydane przez KNF zezwolenie na świadczenie usług w charakterze krajowej instytucji
płatniczej określa usługi płatnicze, do świadczenia których jest uprawniona instytucja
płatnicza. Zważywszy, że zmiana katalogu świadczonych usług płatniczych (w szczególności
jego poszerzanie) może za sobą pociągać konieczność zmiany kapitału początkowego
(np. z kwoty 50
000 euro na kwotę 125 000 euro), zmiana katalogu określonych
w zezwoleniu usług płatniczych, do świadczenia których jest uprawniona instytucja
płatnicza, wymaga zmiany tego zezwolenia.

Projekt ustawy przewiduje również okoliczności wygaśnięcia zezwolenia KNF dla instytucji
płatniczej (art. 67) w przypadku nierozpoczęcia przez nią działalności w zakresie usług
płatniczych w terminie dwunastu miesięcy od dnia wydania tego zezwolenia lub też
nieprowadzenia takiej działalności w okresie dłuższym niż sześć kolejnych miesięcy.

18