Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

świadczenia usług płatniczych, którzy zwykle prowadzą działalność w formach drobnej
przedsiębiorczości – podmiotach o charakterze rodzinnym czy w formie jednoosobowej
działalności gospodarczej.
Celem dyrektywy, jak również ustawy, jest zwiększenie bezpieczeństwa środków
finansowych powierzanych dostawcom usług płatniczych oraz zwiększenie konkurencji na
rynku usług płatniczych. Dlatego też pośrednicy w zakresie świadczenia usług płatniczych
(punkty opłat za rachunki) powinni mieć możliwość kontynuacji swojej działalności, przy
spełnieniu odpowiednich ustawowych wymagań.
Skutkiem implementacji dyrektywy ma być bowiem poprawa konkurencyjności zarówno na
poziomie europejskim, dzięki ww. zasadzie jednolitej licencji, jak i krajowym, przez
wprowadzenie nowych kategorii podmiotów świadczących usługi płatnicze.

Od strony prawnej dyrektywa wspiera realizację projektu SEPA (Single Euro Payment Area).
Celem dyrektywy w zakresie usług płatniczych jest ponadto usunięcie barier dla
transgranicznych produktów. Ustawa o usługach płatniczych jest pierwszym etapem budowy
Jednolitego Rynku Płatności w Euro. Idea utworzenia SEPA została sformułowana w 2002 r.
jako potrzeba wsparcia powstającego właśnie rynku wewnętrznego w ramach Unii
Europejskiej. SEPA jest obszarem, w którym zarówno obywatele, jak i przedsiębiorcy oraz
inni uczestnicy obrotu gospodarczego, mogą dokonywać i otrzymywać płatności w euro, na
terenie Europy, zarówno transgranicznie, jak i w granicach państw, przy tych samych
prostych i jasnych zasadach i regulacjach prawnych. W dłuższej perspektywie instrumenty
SEPA będą zastępować obecnie funkcjonujące krajowe instrumenty płatnicze.
Podstawowy cel SEPA nawiązuje do założeń Strategii Lizbońskiej, która prezentuje wizję
rynku Unii Europejskiej jako rynku najbardziej konkurencyjnego w światowej gospodarce.
Wdrożenie systemu SEPA z pewnością wzmocni europejską gospodarkę jako całość, przede
wszystkim przez wzrost konkurencji w sektorze usług płatniczych na rzecz klientów takich
jak konsumenci, przedsiębiorstwa i administracja publiczna. Ponadto SEPA jako inicjatywa
integrująca rynki płatności przyczyni się w znacznym stopniu do wzmocnienia unii
walutowej. Harmonizacja płatności w euro jest uważana za konieczny krok do uczynienia
z euro w pełni funkcjonującej i jednolitej waluty.
Projekt SEPA opiera się na dwóch ogólnounijnych instrumentach płatniczych: poleceniu
przelewu i poleceniu zapłaty oraz projektowanym jednolitym podejściu do rynku kart
płatniczych. Standardy dla płatności kartami na poziomie unijnym są jednak dopiero na
wczesnym etapie projektowania.

4
Pełna harmonizacja na szczeblu unijnym przepisów prawnych dotyczących usług płatniczych,
zwiększenie zaufania konsumentów do nowoczesnych instrumentów płatniczych, przez
wprowadzenie szerokiego dostępu do informacji dla użytkowników usług płatniczych, oraz
jednolite zasady dotyczące wykonania usługi płatniczej to tylko niektóre elementy
ujednolicania rynku usług płatniczych na terenie jednolitego europejskiego rynku. Przyczyni
się do tego również wspomniane zwiększenie bezpieczeństwa środków finansowych
powierzanych dostawcom usług płatniczych dzięki regulacji rynku płatniczego i nadzorze nad
nim.
Należy bowiem wskazać, iż podmioty świadczące szeroki zakres usług płatniczych
(m.in. międzynarodowe przekazy pieniężne, wpłaty na rachunki bankowe, wydawanie kart
płatniczych, rozliczenia kart płatniczych, płatności mobilne, płatności internetowe) zostaną
objęte nowym reżimem prawnym.
Dla tak zakreślonej materii postanowienia dyrektywy obejmują:
1) regulacje dotyczące przedmiotu, zakresu zastosowania, a także definicji objętych
dyrektywą (tytuł I, art. 1 – 4),
2) regulacje dotyczące dostawców usług płatniczych (wymogi w zakresie kapitału
założycielskiego, funduszy własnych, wymogów ochronnych, udzielania zezwolenia,
rejestracji instytucji płatniczych), a także regulacje dotyczące korzystania przez
instytucje z usług agentów, oddziałów lub podmiotów świadczących usługi w ramach
outsourcingu. Ważną częścią tych regulacji są przepisy dotyczące dostępu do
systemów płatności oraz przepisy nadzorcze (tytuł II, art. 5 – 29),
3) regulacje dotyczące przejrzystości warunków i wymogów w zakresie informowania
w odniesieniu do usług płatniczych (niezwykle istotne z punktu widzenia
użytkownika usług płatniczych regulacje, zapewniające maksymalną ochronę
użytkowników usług płatniczych), regulacje dotyczące pojedynczych transakcji
płatniczych, opłat za przekazywane informacje, umów ramowych, rozliczeń
walutowych (tytuł III, art. 30 – 50),
4) regulacje dotyczące praw i obowiązków w odniesieniu do dostarczania usług
płatniczych i korzystania z nich, opłat za korzystanie z danego instrumentu
płatniczego (opłata surcharge), autoryzacji transakcji płatniczych, obowiązków
użytkowników i dostawców usług płatniczych związanych z instrumentami
płatniczymi, sprawy związane z odpowiedzialnością płatników oraz dostawców usług
płatniczych za nieautoryzowane transakcje, sprawy związane z wykonaniem transakcji
płatniczych (tytuł IV, art. 51 – 82),

5
5) regulacje tytułów V i VI, w których są zawarte przepisy dotyczące m.in.
funkcjonowania Komitetu do spraw Płatności – organu, który wspiera

Komisję Europejską w rozwijaniu wspólnego rynku płatności na terenie UE.

W ustawie, z uwagi na objęcie instytucji płatniczych oraz biur usług płatniczych nadzorem,
wprowadzono przepisy dotyczące jego kosztów. Podstawą wyliczania kosztów nadzoru dla
wszystkich podmiotów nadzorowanych przez KNF na podstawie ustawy będzie wielkość
obrotów (rozumiana jako całkowita kwota transakcji płatniczych wykonanych przez krajową
instytucję płatniczą bądź biuro usług płatniczych, w tym także przez podmioty, za działania
których ponoszą one całkowitą odpowiedzialność); przyjęto, że jest to wskaźnik najbardziej
uniwersalny wobec zróżnicowanego statusu nadzorowanych dostawców oraz najbardziej
adekwatny dla rozmiaru prowadzonej działalności, a więc zaangażowania nadzoru wobec
poszczególnych podmiotów.
Uwzględniając zróżnicowany zakres i charakter działalności prowadzonej przez nadzorowane
podmioty, stawki powinny zostać zróżnicowane w trzech kategoriach, tj. odpowiednio: dla
biur usług płatniczych, dla instytucji płatniczych i dla instytucji płatniczych wykonujących
wyłącznie usługi płatnicze, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 (zawieranie umów
z przedsiębiorcami o przyjmowanie zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych).
Wskaźniki dla wskazanych wyżej kategorii powinny pozostawać w proporcji odpowiednio
1:10:30 (agenci rozliczeniowi/biura/instytucje); przy ustalonej wysokości stawki dla agentów
rozliczeniowych 0,0025 % pozostałe stawki wynoszą – 0,025 % (dla biur) i 0,075 %
(dla

instytucji). Proporcja uwzględnia zróżnicowanie zakresu działalności, wielkość
generowanego ryzyka i w konsekwencji poziom zaangażowania nadzoru. Dodatkowo
zaproponowano czwartą kategorię – dla instytucji płatniczych świadczących wyłącznie usługę
płatniczą, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 6, albo wyłącznie usługę płatniczą, o której mowa
w art. 3 ust. 1 pkt 7 (usługę przekazów pieniężnych lub wyłącznie transakcji płatniczych
realizowanych w formie płatności mobilnych) – dla tych podmiotów obniżona stawka
mogłaby wynosić 0,05 %, a więc 20 w przyjętej proporcji 1:10:(20)30. Wprowadzono
jednorazowe opłaty za wydanie zezwolenia dla krajowych instytucji płatniczych,
z zastrzeżeniem że opłaty te nie pomniejszają należności poszczególnych krajowych
instytucji płatniczych z tytułu wpłat na koszty nadzoru, pomniejszają natomiast łączną kwotę
rzeczywistych kosztów nadzoru, która będzie stanowić podstawę rocznego rozliczenia.



6
UZASADNIENIE SZCZEGÓŁOWE


Zakres przedmiotowy projektu ustawy o usługach płatniczych został określony przez
wprowadzenie katalogu usług płatniczych zamieszczonego w art. 3 projektu ustawy. Katalog
ten swoim zakresem obejmuje tradycyjne usługi płatnicze, takie jak: prowadzenie rachunku
płatniczego, w tym przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki,
dokonywanie transakcji płatniczych, tj. przelewów, zleceń stałych, poleceń zapłaty (także
paneuropejskie polecenia zapłaty), rozliczeń operacji instrumentami płatniczymi oraz
dokonywanie przekazów pieniężnych. Ponadto przepisy przedmiotowego projektu dotyczą
płatności przekazywanych przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, będących pośrednikiem
między użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą, w przypadku gdy
transakcja płatnicza jest wykonana przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego
lub informatycznego.
Należy podkreślić, iż projekt zawiera szeroki katalog wyłączeń (art. 6). W tym miejscu należy
wspomnieć przede wszystkim o braku zastosowania przepisów przedmiotowego projektu
m.in. do: transakcji opartych na papierowych dokumentach płatniczych (np. czeki, weksle),
transakcji płatniczych dokonywanych wyłącznie za pomocą gotówki (bowiem istnieje już
wspólny rynek płatności gotówką), usług świadczonych przez dostawców usług technicznych
oraz w sytuacji, gdy zakres udziału świadczenia dostawcy jest szerszy niż samo pośrednictwo
w płatności. W tych przypadkach usługi mogą być świadczone przez podmioty niebędące
instytucjami płatniczymi bądź też tzw. dostawcami zwolnionymi.
Istotne wyłączenie ujęte w art. 6 pkt 16 projektu ustawy polega na wyłączeniu z zakresu
działania ustawy papierowych książeczek oszczędnościowych, w tym książeczek
mieszkaniowych, na których operacje związane z dokonywaniem wpłat (z książeczek
mieszkaniowych nie dokonuje się wypłat) są rejestrowane w tychże książeczkach, tj. na
papierowym druku, w posiadaniu którego znajduje się klient.
Przepisy niniejszej ustawy nie będą miały zastosowania do książeczek, wydawanych klientom
w formie papierowego dokumentu, stanowiących potwierdzenie zawarcia transakcji, jak
również zawierających wszelkie informacje o dokonywanych operacjach (wpłatach).
Powyższy przepis dotyczy wyłączenia m.in. następujących rodzajów papierowych
oszczędnościowych książeczek mieszkaniowych:
1) z prawem do premii gwarancyjnej – tryb i zasady wypłaty premii gwarancyjnej
(będącej dotacją z budżetu państwa) reguluje ustawa z dnia 30 listopada 1995 r.

7
o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu
premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych
(Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1115, z późn. zm.),
2) bez prawa do premii gwarancyjnej, na których dokonywane operacje (wpłaty) są
rejestrowane (wpisywane) bezpośrednio w tychże książeczkach,
3) powiązanych z funduszami inwestycyjnymi, na których operacja wpłaty dokonywana
przy założeniu książeczki (na przedmiotowy produkt nie dokonuje się dopłat) jest
rejestrowana (wpisywana) bezpośrednio w tejże książeczce.
Pozostałe rodzaje oszczędnościowych książeczek mieszkaniowych, na których dokonywane
operacje są rejestrowane wyłącznie na rachunku bankowym, nie podlegają wyłączeniu.
Powyższa propozycja uwzględnia specyfikę funkcjonowania produktu, jakim jest
oszczędnościowa książeczka mieszkaniowa (produkt zakładany począwszy od 1958 r.), która
stanowi ofertę dla klientów, którzy swoje oszczędności zamierzają przeznaczyć na cel
mieszkaniowy. Właściciele książeczek nie utożsamiają książeczek z rachunkiem bankowym,
a raczej z papierowym drukiem, w którego są posiadaniu. Strona polska podczas negocjacji
dyrektywy nie zgłaszała propozycji wyłączenia tego produktu z zakresu jej stosowania,
bowiem definicja rachunku płatniczego zawarta w dyrektywie ewoluowała na przestrzeni
kolejnych wersji projektu. Państwa, takie jak Francja, kierując się jednym z głównych
założeń dyrektywy, zgodnie z którym papierowe instrumenty płatnicze nie podlegają
przepisom dyrektywy, zgłosiły wyłączenie w art. 3 lit. g dyrektywy czeków, weksli
i popularnych tam voucherów papierowych, czy też jak Czechy – przekazów pocztowych.
Wyłączenie to jednak wynikało z określonej na wczesnym etapie negocjacji definicji
instrumentu płatniczego. Ponadto warto dodać, że w przypadku papierowych książeczek
mieszkaniowych funkcja płatnicza sprowadza się wyłącznie do wpłaty gotówki na ten
instrument (nie przewiduje się wypłat). Podobnie jak w przypadku wyłączonych z dyrektywy
czeków, weksli, voucherów czy przekazów pocztowych mają one charakter instrumentu
papierowego, a odpowiednie działania po stronie banku następują dopiero po okazaniu
dokumentu papierowego przez klienta.

Przepisy projektu dotyczą w szczególności działalności prowadzonej przez banki, podmioty
powołane do życia niniejszą ustawą (instytucje płatnicze, biura usług płatniczych), agentów
rozliczeniowych, integratorów płatności internetowych, przedsiębiorców telekomuni-
kacyjnych oraz przez podmioty, które specjalizują się w usługach przyjmowania płatności za

8