Rządowy projekt ustawy o pracy na morzu

bezpieczeństwa i higieny pracy na statku przed dopuszczeniem go do pracy na
określonym stanowisku pracy, za nieustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy
pracy, za niepowiadomienie armatora o wypadku przy pracy lub podejrzeniu choroby
zawodowej na statku.
W ust. 3 wskazano katalog kar pieniężnych skierowanych do osoby, która wydaje
marynarzowi świadectwo zdrowia, nie będąc do tego uprawnioną, nie zawiadamia
dyrektora urzędu morskiego o utracie ważności książeczki żeglarskiej przez ucznia
szkoły ponadgimnazjalnej lub studenta.
Maksymalną wysokość kary pieniężnej – dwudziestokrotnego przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej – ustalono wzorując się w tym
zakresie na art. 56 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2013 r. poz. 934 i 1014),
zwanej dalej „ustawą o obszarach morskich”.
Niewypełnienie w należyty sposób usług pośrednictwa pracy przez agencje
zatrudnienia, zgodnie z art. 111 podlega karze grzywny m.in. w przypadku
nieodstąpienia od realizacji oferty pracy na statku, składanej przez armatora w
przypadku braku dołączonych do oferty pracy odpowiednich dokumentów, świadczenia
usług bez dokumentu uprawniającego do kierowania marynarzy do pracy na statkach
(wydanego przez właściwego dyrektora urzędu morskiego), braku ubezpieczenia lub
innego zabezpieczenia finansowego odpowiedzialności za szkody poniesione przez
marynarzy z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez
armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę.
Ponadto w ust. 2 ww. artykułu zawarto katalog kar grzywny skierowanych do
prowadzących pośrednictwo pracy, którzy pobrali bezpośrednio lub pośrednio od osoby
poszukującej pracy na statku opłatę za czynności związane z pośrednictwem pracy oraz
nie zapewnili, aby osoba poszukująca pracy na statku nie ponosiła kosztów
bezpośrednio związanych ze skierowaniem do pracy za graniczą (koszty dojazdu na
statek i powrotu do miejsca repatriacji wskazanego w marynarskiej umowie o pracę,
wydania wizy, badań lekarskich, tłumaczenia dokumentów związanych z pracą na
statku).
Art. 112 dotyczy kar grzywny związanych z naruszeniem zasad m.in.
związanych z pokrywaniem kosztów badań lekarskich przeprowadzanych w celu
wydania marynarzowi świadectwa zdrowia, z niewypłacaniem marynarzowi
40

świadczenia lub odszkodowania w przypadku zatonięcia, zaginięcia lub utraty statku, z
niepokrywaniem
kosztów poniesionych przez marynarza, pozostających w
bezpośrednim związku z przesunięciem terminu urlopu wypoczynkowego (lub
odwołaniem z urlopu wypoczynkowego). Karze grzywny podlega armator również w
przypadku, gdy nie zapewni odpowiednich wymagań określonych w Konwencji MLC,
jakie powinny spełniać pomieszczenia pracy, pomieszczenia mieszkalne, rekreacyjne,
higieniczno-sanitarne oraz mesy na statku w zakresie powierzchni, oświetlenia,
czystości powietrza, dopuszczalnego hałasu i drgań. Kara grzywny obejmuje również
przypadki, gdy armator nie pokrywa kosztów związanych z chorobą lub uszkodzeniem
ciała marynarza oraz kosztów opieki medycznej wynikających z tego tytułu oraz nie
posiada ubezpieczenia lub innego zabezpieczenia finansowego.
Zgodnie z art. 113 armator lub osoba działająca w jego imieniu, którzy
zatrudnią na statku osobę, która nie ukończyła 18 roku życia (z wyjątkiem
młodocianego, który ukończył 16 lat i jest zatrudniony na statku wyłącznie w celu
przygotowania zawodowego), jak również zatrudnią na statku marynarza, nie wpisując
go na listę załogi statku, podlega karze grzywny. Dotyczy to również sytuacji
zatrudnienia marynarza bez marynarskiej umowy o pracę albo nieposiadającego
odpowiednich dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe niezbędne do
zajmowania stanowiska na statku, młodocianego w celu innym niż przygotowanie
zawodowe, a także nieposiadającego aktualnego świadectwa zdrowia, z zastrzeżeniem
art. 6 ust. 2 i 3, oraz ważnej książeczki żeglarskiej.
Karze grzywny podlega armator lub osoba działająca w jego imieniu, którzy
kierują marynarza (bez jego zgody wyrażonej na piśmie) do pracy na statku udającym
się w podróż morską do strefy konfliktów zbrojnych – art. 114. Ponadto zgodnie z tym
artykułem karze grzywny podlega osoba, która uniemożliwia marynarzowi, który nie
wyraził zgody na pracę w strefie konfliktów zbrojnych, zejście ze statku przed
osiągnięciem tej strefy.
Art. 115 dotyczy kary grzywny, której podlega armator lub osoba działająca w
jego imieniu, w przypadku m.in. naruszenia przepisów o wymaganej formie i treści
marynarskiej umowy o pracę, okresów zatrudnienia marynarza na podstawie
marynarskiej umowy o pracę na czas określony, o czasie pracy i odpoczynku
marynarza.
41

Ponadto w ust. 2 ww. artykułu zawarto katalog kar grzywny dotyczących armatora (lub
osoby działającej w jego imieniu), który uniemożliwia marynarzowi zapoznanie się z
treścią marynarskiej umowy o pracę przed jej podpisaniem, nie informuje marynarza o
warunkach marynarskiej umowy o pracę przed jej podpisaniem, nie wypłaca w
ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia związanego z pracą
na statku marynarzowi albo uprawnionym członkom rodziny, wysokość tego
wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża lub dokonuje bezpodstawnych
potrąceń, albo nie udziela przysługującego marynarzowi urlopu wypoczynkowego lub
urlopu wyrównawczego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu.
Kara grzywny obejmuje również działania związane z niedokonaniem we
właściwym czasie repatriacji, niezapewnieniem, aby stanowiska pracy, maszyny,
instalacje i urządzenia na statku zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy i
życia marynarzy oraz innych osób znajdujących się na statku, niezapewnieniem
marynarzowi bezpłatnego wyżywienia i wody przeznaczonej do spożycia,
niezapewnieniem marynarzom bezpłatnych środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i
szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy na morzu,
niezapewnieniem marynarzowi dostępu do opieki medycznej, niezatrudnieniem na
statku lekarza, niezapewnieniem, aby w składzie załogi statku znajdował się co
najmniej jeden marynarz przeszkolony w zakresie sprawowania opieki medycznej nad
chorym – art. 116.
Zgodnie z art. 117, w zakresie kar pieniężnych określonych w art. 110,
zastosowanie mają odpowiednie przepisy ustawy o obszarach morskich. W pozostałym
zakresie, tj. orzekania w sprawach o czyny, o których mowa w art. 111–116, stosuje się
przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o
wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395, z późn. zm.).

Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących
W rozdziale tym proponuje się stosowne zmiany w obowiązujących ustawach w
związku z wejściem w życie projektu ustawy.
Art. 118 projektu ustawy zawiera zmiany do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o
podatku dochodowym od osób fizycznych, w zakresie zwolnienia z opodatkowania
dochodów marynarzy, którzy są obywatelami państwa członkowskiego Unii
42

Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
uzyskane z tytułu pracy na statkach morskich o polskiej przynależności używanych do
przewozu ładunku lub pasażerów w żegludze międzynarodowej, w rozumieniu ustawy z
dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz. U. z 2014 r. poz. 511, z późn. zm.),
wykonywanej łącznie przez okres przekraczający 183 dni w roku podatkowym, z
wyjątkiem marynarzy zatrudnionych na:
a) holownikach, na których mniej niż 50% czasu pracy faktycznie wykonywanej przez
holownik w ciągu roku stanowił przewóz ładunku lub pasażerów drogą morską,
b) pogłębiarkach, na których mniej niż 50% czasu pracy faktycznie wykonywanej przez
pogłębiarkę w ciągu roku stanowił przewóz wydobytego materiału drogą morską.

Celem projektowanego przepisu jest obniżenie kosztów pracy marynarzy
zatrudnionych na eksploatowanych przez polskich armatorów statkach. Rozwiązanie to
ma stanowić przesłankę do ograniczenia negatywnego zjawiska przenoszenia statków
do rejestrów tzw. tanich bander, gdzie nie obowiązują polskie przepisy dotyczące
warunków pracy i życia na morzu. Zjawisko to nasiliło się w ostatnim czasie ze
względu na utrzymujący się od 2008 r. kryzys na rynku żeglugowym powodujący
wzrost konkurencji na międzynarodowym rynku przewozów morskich.
Utrzymanie statków pod polską banderą w szczególności umożliwi dochodzenie przez
zatrudnionych na tych statkach obywateli swych praw przed polskimi organami i
sądami, na podstawie polskich przepisów.
Rozwiązanie takie zgodne jest z „Wytycznymi Wspólnoty w sprawie pomocy
publicznej dla transportu morskiego”.
Wytyczne te przewidują możliwość stosowania środków pomocowych w zakresie
kosztów pracy do następujących kategorii osób:
„– obywateli Wspólnoty/EOG, w przypadku marynarzy pracujących na pokładach
statków (włączając promy typu ro-ro) wykonujących regularne przewozy pasażerskie
między portami Wspólnoty,
− wszystkich marynarzy objętych obowiązkiem opodatkowania i/lub składek na
ubezpieczenie społeczne w Państwie Członkowskim, we wszystkich pozostałych
przypadkach.”.
Podkreślić należy jednak, że przedmiotowe Wytyczne opracowane zostały w 2004 r.,
kiedy to na żeglugowym rynku pracy utrzymywał się niedobór pracowników będących
obywatelami państw członkowskich UE. W chwili obecnej natomiast, ze względu na
43

kryzys w żegludze oraz zjawisko złomowania statków niedobory te praktycznie nie
występują. Z tego względu zaproponowano zawężenia stosowania środka pomocowego
w zakresie kosztów pracy do obywateli państw członkowskich UE/EOG na wszystkich
kwalifikujących się statkach, a nie jedynie statkach wykonujących regularne przewozy
pasażerskie między portami UE, jak przewidują Wytyczne.
Szczegóły dotyczące proponowanego środka pomocowego omówione zostały w ocenie
skutków regulacji, która stanowi część niniejszego uzasadnienia.
Art. 119 projektu ustawy zawiera propozycje zmian w ustawie z dnia
20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich w zakresie opłat portowych na
działalność komisji socjalnych. Podmiot zarządzający portem może przeznaczyć część
opłaty portowej do wysokości 0,005 euro za jednostkę pojemności brutto (GT) statku.
Art. 120 projektu ustawy zawiera propozycje zmian w ustawie z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych. Proponowane dodanie ust. 8a w art. 68 zakłada, że okres zatrudnienia na
statku morskim nie będzie traktowany jak okres nieobjęcia ubezpieczeniem
zdrowotnym na potrzeby wniesienia opłaty, o której mowa w art. 68 ust. 7. Zmiana ta
wynika ze specyfiki pracy na morzu, gdzie regułą jest kilkumiesięczna praca na statku,
a następnie dłuższy okres odpoczynku na lądzie. Podczas pracy na statku marynarz
objęty jest tzw. ubezpieczeniem P&I. Rezygnacja z obowiązku wniesienia opłaty ma
zachęcić marynarzy do dobrowolnego ubezpieczenia w czasie przebywania na lądzie.
Projektowana zmiana w art. 83 zaproponowana została przez Ministra Zdrowia i
wynika z proponowanej zmiany art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych, polegającej na dodaniu nowego zwolnienia od
podatku dochodowego w pkt 23c. Konsekwencją projektowanego art. 83 będzie
obowiązek opłacania składki zdrowotnej na normalnych, określonych w art. 79 i art. 81
tejże ustawy zasadach, pomimo zwolnienia z podatku dochodowego od osób
fizycznych.

Implementacja postanowień Konwencji MLC dotyczących warunków pracy i
życia na statku wymaga zmian w ustawie z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie
morskim – art. 121, w zakresie kontroli warunków pracy i życia marynarzy na statkach
o polskiej i obcej przynależności. Inspekcje warunków pracy i życia na statku będą
dokonywane przez organy inspekcyjne, którymi w stosunku do statków o polskiej
przynależności będą właściwi dyrektorzy urzędów morskich (Inspekcja Państwa
44