Rządowy projekt ustawy o pracy na morzu

związku ze złożoną przez niego skargą. Osoba, do której marynarz złożył skargę, jest
obowiązana do zapewnienia poufności źródła otrzymanej skargi.
Art. 97 przewiduje, że skarga może być złożona przez marynarza osobiście, za
pośrednictwem upoważnionej przez niego osoby albo przedstawiciela załogi statku,
jeżeli został wybrany. Marynarz może złożyć skargę do swojego bezpośredniego
przełożonego, którego obowiązkiem jest niezwłoczne rozpatrzenie skargi. Jeżeli
odpowiedź nie będzie satysfakcjonowała marynarza, ma on prawo złożyć skargę do
kapitana statku, który rozpatruje skargę w terminie 14 dni od jej otrzymania. Jeżeli takie
rozwiązanie również nie spotka się z akceptacją marynarza, kapitan statku przekazuje
skargę armatorowi do realizacji w terminie 30 dni.
Na statku zgodnie z art. 98 prowadzona jest ewidencja skarg.
Zgodnie z art. 99 marynarz ma prawo złożenia skargi do właściwego organu
inspekcyjnego w porcie, do którego zawinął statek, oraz do agencji zatrudnienia, za
pośrednictwem której marynarz podjął pracę na statku. W przypadku gdy nie uda się
rozstrzygnąć skargi, organ inspekcyjny, w drodze decyzji, będzie mógł zatrzymać statek
w porcie, a o złożonej skardze poinformować właściwe organizacje zrzeszające
odpowiednio marynarzy lub armatorów oraz Państwową Inspekcję Pracy (PIP) albo
Państwową Inspekcję Sanitarną (PIS) w zależności od tego, jakiego zagadnienia
dotyczy złożona przez marynarza skarga – mogą to być np. kwestie niezgodności z
Konwencją MLC marynarskiej umowy o pracę czy też nieodpowiednie warunki
sanitarne na statku. Należy podkreślić, że nie przewiduje się dodatkowych zadań dla
tych instytucji, jedynie dookreśla się przypadki, w których wizyta inspektorów PIP lub
PIS będzie potrzebna na statku. Inspektor podejmuje wszelkie działania np. przez
rozmowę z kapitanem, aby skarga złożona przez marynarza była rozpatrzona na statku.
Powyższe rozwiązania opierają się na postanowieniach normy A5.2.1 – „Inspekcje w
porcie” Konwencji MLC. Organ inspekcji państwa bandery obowiązany jest do
nieujawniania informacji na temat powodów przeprowadzenia inspekcji. Jeżeli skarga
została złożona do agencji zatrudnienia, agencja ta wyjaśnia skargę z armatorem, a w
przypadku niemożności jej wyjaśnienia, agencja zatrudnienia zawiadamia organ
inspekcyjny. Dyrektor urzędu morskiego sprawdza, w jaki sposób agencja zatrudnienia
wyjaśnia skargi złożone przez marynarzy.


35

Rozdział 10. Praca na statkach niekonwencyjnych
W związku z tym, że nie wszystkie sprawy regulowane w ustawie o pracy na
morskich statkach handlowych objęte są postanowieniami Konwencji MLC, a ich
pominięcie spowodowałoby powstanie poważnej luki w prawie – w projekcie ustawy
uregulowane zostały niektóre kwestie związane z pracą na statkach rybackich oraz na
statkach pełniących wyłącznie specjalną służbę państwową, w rozumieniu art. 5
Kodeksu morskiego, w tym m.in. na pełniących stałe pogotowanie ratownicze (w celu
prowadzenia akcji poszukiwawczych i ratowniczych) oraz na statkach szkolnych, w
aspekcie zawierania stosunku pracy (marynarska umowa o pracę), czasu pracy,
wynagrodzenia za pracę oraz ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zgodnie z art. 100 w przypadku pracy na statku niekonwencyjnym w kwestiach
dotyczących stosunku pracy stosuje się przepisy projektu ustawy dotyczące m.in.:
minimalnych wymagań dla marynarzy do pracy na statku z uwzględnieniem
obowiązujących wymagań międzynarodowych i krajowych dotyczących rybaków
morskich oraz pracowników szkół i uczelni morskich, warunków zatrudnienia i
organizacji pracy na statku (z pewnymi wyjątkami dotyczącymi np. rezerwy),
warunków pracy i życia na statku (z wyjątkiem m.in. kwestii dotyczących powołania
komisji do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy na statku), ochrony zdrowia i ochrony
socjalnej.
Art. 101 do art. 102 dotyczą kwestii zatrudnienia na statku rybackim.
W art. 101 określone zostało pojęcie przebywania statku rybackiego w morzu
związane z czynnościami połowu, tj. od momentu wyjścia kutra rybackiego w morze do
chwili przybycia z powrotem do portu. W okresie przebywania kutra rybackiego w
morzu dopuszcza się wprowadzenie na nim wymiaru i rozkładu czasu pracy
uzależnionych tylko od warunków połowowych, z zapewnieniem jednak pracownikowi
co najmniej sześciogodzinnego nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby, przy czym
przerwa między dwoma następującymi po sobie okresami odpoczynku nie może być
dłuższa niż 14 godzin. Praca wykonywana według wymiaru i rozkładu czasu pracy w
okresie tzw. połowu nie jest w rozumieniu ustawy uznana jako praca w godzinach
nadliczbowych.


6) Konwencja MLC nie reguluje na przykład pracy na statkach rybackich. Kwestie pracy na statkach
rybackich obejmuje konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 188.
36

Zgodnie z art. 102 stosunek pracy na statku rybackim może powstać na
podstawie spółdzielczej umowy o pracę, jak również na okres sezonu połowowego. W
takim przypadku rybakowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze
2 dni roboczych za każdy przepracowany miesiąc. Umowa o pracę zawarta z rybakiem
oprócz standardów wynikających z marynarskiej umowy o pracę zawiera również
informacje dotyczące warunków wyżywienia na statku (ewentualnie ustalenia wypłaty
ekwiwalentu), normy przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, wysokości wynagrodzenia za pozostawanie w gotowości do pracy, jak
również wysokości wynagrodzenia za dni wolne od pracy.
W art. 103 do art. 105 znajdują się przepisy dotyczące pracy na statkach
pełniących stałe pogotowanie ratownicze, na których marynarze obowiązani są do
prowadzenia akcji poszukiwawczych i ratowniczych oraz do utrzymywania gotowości
na podjęcie takich akcji.
Pozostawanie w gotowości na statkach pełniących stałe pogotowie ratownicze –
art. 103 wiąże się z obowiązkiem wykonywania pracy w wymiarze do 12 godzin na
dobę i 40 godzin przeciętnie na tydzień, w przyjętym okresie rozliczeniowym nie
dłuższym niż 1 miesiąc. Jednocześnie przy zachowaniu gotowości do podjęcia akcji
ratowniczej marynarzowi przysługuje czas odpoczynku w wymiarze nie niższym niż 12
godzin na dobę.
Specyfika pracy powoduje, że za każdą godzinę gotowości do podjęcia akcji
ratowniczej marynarzom przysługuje wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż 18%
stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na
podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za
pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.).
W sytuacji gdy marynarze na statkach pełniących stałe pogotowie ratownicze
pozostają na statku przez okres zmiany liczący 15 dni bez przerwy, po tym okresie
marynarzom udziela się dni wolnych w wymiarze nie niższym niż liczba dni pracy
(tj. 15 dni) – art. 104. W miesiącu liczącym 31 dni jest to odpowiednio 16 dni.
Art. 105 dotyczy statków pełniących stałe pogotowie i statków, które muszą
w sposób nieprzerwany wykonywać obowiązki specjalnej służby państwowej (zgodnie
z art. 5 Kodeksu morskiego są to m.in. statki hydrograficzne, dozorcze, pożarnicze,
telekomunikacyjne, celne, sanitarne, szkolne, pilotowe), na których istnieje możliwość
zatrudnienia marynarzy na podstawie marynarskich umów o pracę na zastępstwo.
37

Na statkach szkolnych może być zatrudniony marynarz posiadający
odpowiednie kwalifikacje przydatne w pracy dydaktyczno-wychowawczej określone
przez armatora – art. 106. Należy wskazać, że kompetencja armatora dotycząca
określania wymogów kwalifikacyjnych marynarzy wykonujących pracę dydaktyczno-
-wychowawczą odnosi się wyłącznie do sytuacji, gdy przepisy prawa nie regulują
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od osób pracujących z młodzieżą.
Kompetencja ta nie dotyczy np. instruktorów praktycznej nauki zawodu, w stosunku do
których wymagania kwalifikacyjne określa prawo oświatowe. Czas pracy może
obejmować nie tylko pracę na statku, ale również pracę np. na uczelniach morskich
(tzw. morskie jednostki edukacyjne, o których mowa w art. 74 ust. 2 ustawy z dnia
18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim). Dodatek morski przysługuje jedynie za
pracę na statku.
Art. 107 dotyczy marynarskich umów o pracę na statkach używanych w
obsłudze ruchu turystycznego, które mogą być zawierane na okres sezonu
turystycznego. Specyfika pracy powoduje, że do marynarzy zatrudnionych na tych
zasadach mogą być stosowane również przepisy dotyczące pozostawania w rezerwie.
Należy wskazać, że artykuł ten nie rodzi konfliktów z rozwiązaniami przewidzianymi w
art. 26 projektu ustawy.
Specyfika pracy na platformach wiertniczych wymaga innego wymiaru czasu
pracy. W art. 108 określono, że czas pracy na platformach wiertniczych lub
wydobywczych, obsługiwanych przez kolejno wymieniające się załogi lub część załogi,
może być przedłużony do 14 godzin na dobę i 84 godzin na tydzień. Po upływie 2
tygodni takiej pracy marynarzowi zapewniony powinien być co najmniej równy okres
wolnego od pracy pobytu na lądzie, jednakże za zgodą pracownika, okres pracy może
być przedłużony do 3 tygodni. Praca w granicach tych norm czasu pracy nie jest
traktowana jak praca w godzinach nadliczbowych (jeżeli liczba godzin w przyjętym
okresie rozliczeniowym nie przekroczy przeciętnie 44 godzin).

Rozdział 11. Odpowiedzialność karna
Rozdział 11 (art. 109–117) projektu ustawy zawiera przepisy dotyczące kar za
wykroczenia przeciwko prawom marynarzy lub osób poszukujących pracy na statkach
morskich.

38

Za naruszenie regulaminu pracy i przebywania na statku przez marynarza
(art. 109) mogą być stosowane kary porządkowe zgodnie z przepisami Kodeksu pracy,
przy czym sprzeciw marynarza rozpatruje kapitan statku, a w przypadku gdy naruszenie
nastąpiło w porcie będącym siedzibą armatora, sprzeciw marynarza jest rozpatrywany
przez armatora. W artykule tym przewidziano też możliwość złożenia przez marynarza
w terminie 7 dni od dnia podjęcia przez kapitana statku decyzji o odrzuceniu sprzeciwu
wobec zastosowanej kary uzasadnionego protestu w tej sprawie do kapitana statku. W
takim przypadku kapitan statku przekazuje sprawę do rozpatrzenia armatorowi.
Projektowane przepisy umożliwiają również ukaranie kapitana statku przez armatora w
terminie 30 dni od dnia jego przybycia do siedziby armatora, nie później niż po upływie
9 miesięcy od naruszenia regulaminu pracy i przebywania na statku.
W art. 110 zawarto katalog kar pieniężnych za naruszanie przepisów dotyczących
m.in. przechowywania na statku kopii marynarskiej umowy o pracę przez okres, w
którym marynarz wpisany jest na listę załogi statku, przechowywania na statku wzoru
marynarskiej umowy o pracę, układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania,
wpisów i adnotacji dokonywanych na liście załogi statku, przeprowadzania oceny i
dokumentowania analizy ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem pracy na
poszczególnych stanowiskach pracy na statku, informowania marynarzy o wynikach
przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego, stosowania niezbędnych środków
profilaktycznych oraz szkolenia marynarzy w zakresie ochrony przed zagrożeniami,
informowania marynarzy o zagrożeniach stwarzanych przez towary niebezpieczne
przewożone na statku, środkach zapobiegawczych i procedurach postępowania z nimi
na wypadek zagrożenia oraz zasadach udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w
przypadku wystąpienia niepożądanych skutków tych zagrożeń.
Ponadto w ust. 2 ww. artykułu zawarto katalog kar pieniężnych skierowanych do
kapitana statku m.in. za niedokonywanie odpowiednich wpisów w książeczce
żeglarskiej (z naruszeniem art. 8 ust. 2) oraz w dzienniku pokładowym, za naruszanie
przepisów o rozpatrywaniu skarg dotyczących warunków pracy i życia marynarzy na
statku, za nieprzeprowadzanie kontroli zapasów żywności i wody przeznaczonej do
spożycia, miejsc przechowywania żywności i wody przeznaczonej do spożycia, kuchni
na statku oraz sprzętu do przyrządzania i wydawania posiłków, za nieumieszczanie w
dostępnym na statku miejscu informacji o rozkładzie czasu pracy dla każdego
stanowiska na statku, za niezapewnianie przeszkolenia marynarza w zakresie
39