Rządowy projekt ustawy o pracy na morzu

świadomego nieprawidłowego postępowania marynarza) oraz sposób zabezpieczenia
rzeczy marynarza (art. 77) i wypłaty przez armatora świadczeń (art. 78) uprawnionym
członkom rodziny marynarza.

Rozdział 7. Szczególne obowiązki i uprawnienia marynarza i armatora
W art. 79 do art. 87 projektu ustawy znajdują się przepisy dotyczące
obowiązków i uprawnień marynarza i armatora wynikających z tytułu pracy na statku.
Stosownie do art. 79 marynarz jest obowiązany przestrzegać przepisów
wynikających z pracy na statku, w tym przepisów dotyczących bezpieczeństwa żeglugi,
obowiązujących w portach i na morzu, i regulaminu pracy i przebywania na statku.
Ponadto powinien dbać o bezpieczeństwo pasażerów, chronić statek, jego urządzenia i
ładunek oraz środowisko naturalne przed zanieczyszczeniem, jak również dbać o
pomieszczenia własnego użytku, wspólne pomieszczenia załogi statku oraz ich
wyposażenie.
Art. 80 stanowi o zakazie wnoszenia i przewożenia na statku przedmiotów
zagrażających bezpieczeństwu statku przez marynarza i praktykanta. W sytuacji gdy
kapitan statku poweźmie podejrzenia, że przedmioty takie znajdują się na statku, ma
prawo dokonania przeszukania pomieszczeń własnego użytku i rzeczy marynarza
(dotyczy to również praktykanta).

Specyfika pracy na statku powoduje występowanie nieplanowanych akcji, np.
związanych z koniecznością niesienia pomocy innym statkom. Wówczas marynarz jest
obowiązany (art. 81) do wykonywania innej pracy niż wynikająca z marynarskiej
umowy o pracę, która zostanie zlecona przez kapitana statku.
Zgodnie z art. 82 armator nie może skierować marynarza do pracy na statku
udającym się w podróż morską do strefy konfliktów zbrojnych. Jeżeli o skierowaniu
statku do takiej strefy postanowiono po rozpoczęciu podróży morskiej, marynarzowi,
który nie wyraził zgody, armator umożliwia zejście ze statku przed osiągnięciem strefy
konfliktów zbrojnych. Niedopełnienie tych wymagań stanowi ciężkie naruszenie
obowiązków armatora wobec marynarza.

Dyrektywa Rady 2009/13/WE nakazuje, aby marynarz, który nie może pełnić
wachty w nocy, został przesunięty do pracy (odpowiadającej jego kwalifikacjom
zawodowym) w porze dziennej – art. 83 projektu ustawy.

30


Obowiązkiem marynarza zgodnie z art. 79 jest przestrzegać regulamin pracy i
przebywania na statku. Regulamin taki jest wprowadzany na statku z załogą statku
liczącą co najmniej 15 osób (art. 84).

Zgodnie z art. 85 armator będący przedsiębiorcą żeglugowym, który eksploatuje
statek o polskiej przynależności, jest obowiązany do wystawienia, po zakończeniu roku,
nie później niż do końca lutego następującego po tym roku, zaświadczenia
marynarzowi, w którym umieszcza m.in. informację na temat liczby dni
przepracowanych w danym roku. Zaświadczenie takie wydaje się w celu zastosowania
zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 23c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o
podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.).
Przepis ten ma na celu umożliwienie stosowania instrumentu pomocowego
przewidzianego w art. 118 projektu ustawy w celu poprawy konkurencyjności
armatorów na światowym rynku żeglugowym. Przewidziane w projekcie zaświadczenie
pozwoli na ustalenie informacji o nabyciu prawa do pomocy publicznej i umieszczanie
stosownych informacji przez właściwego, udzielającego pomocy publicznej naczelnika
urzędu skarbowego w aplikacji SHRiMP. Dniem udzielenia pomocy będzie 30 kwietnia
roku następującego po danym roku podatkowym, co wynika z projektowanego art. 118
w związku z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych.

Każdy marynarz w trakcie swojej pracy na statku ma prawo dostępu do
obiektów, urządzeń i udogodnień socjalnych na lądzie, niezależnie od narodowości,
rasy, płci, wieku, wyznania, poglądów politycznych, przynależności związkowej,
pochodzenia etnicznego lub społecznego – art. 86.

Na podstawie art. 87 organizacje armatorów i marynarzy oraz władze i
organizacje lokalne w portach morskich Gdańsk, Gdynia, Szczecin i Świnoujście mogą
tworzyć komisje socjalne, przy czym ich działalność może być finansowana z części
opłat portowych wynikających z ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i
przystaniach morskich (Dz. U. z 2010 r Nr 33, poz. 179). W przypadku otrzymania tych
środków finansowych, komisje socjalne informują ministra właściwego do spraw
gospodarki morskiej o ich podziale i sposobie ich wykorzystania w danym roku w
terminie do dnia 30 kwietnia następnego roku. Komisje socjalne dokonują przeglądów
obiektów i urządzeń socjalnych i monitorują ich dostosowanie do zmieniających się
31

potrzeb marynarzy (w szczególności w związku z postępem technicznym i rozwojem
żeglugi).
Rozdział 8. Dokumenty MLC oraz inspekcje i kontrole na statku

Art. 88 stanowi wykonanie dyrektywy Rady 2009/13/WE i przewiduje, że
marynarz powinien mieć na statku dostęp do dokumentów związanych z pracą, m.in. do
kopii Konwencji MLC, kopii Umowy zawartej między Stowarzyszeniem Armatorów
Wspólnoty Europejskiej (ECSA) a Europejską Federacją Pracowników Transportu
(ETF) w sprawie Konwencji o pracy na morzu z 2006 r., kopii ustawy oraz aktów
wykonawczych, a także aktów wykonawczych wydanych na podstawie art. 204
Kodeksu pracy. Kopie tych aktów prawnych mogą być przechowywane w postaci
elektronicznej.
W art. 89 zostały opisane zasady wydawania Morskiego Certyfikatu Pracy,
który jest potwierdzeniem spełniania przez statek wymagań projektowanej ustawy oraz
Konwencji MLC w zakresie warunków pracy i życia marynarzy. Morski Certyfikat
Pracy wydaje dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu macierzystego statku na
okres nieprzekraczający 5 lat. Certyfikat taki może być wydany na podstawie
pozytywnych wyników inspekcji warunków pracy i życia marynarzy na statku.
Odmowa wydania certyfikatu następuje w drodze decyzji administracyjnej. W sytuacji
gdy statek nie spełnia wymagań ustawy lub postanowień Konwencji MLC (a armator
nie podjął wymaganych środków naprawczych), dyrektor urzędu morskiego może
certyfikat unieważnić.
W art. 90 wskazano katalog sytuacji, w których armator może zgłosić się do
dyrektora urzędu morskiego właściwego dla portu macierzystego statku o wydanie
Tymczasowego Morskiego Certyfikatu Pracy. Katalog ten obejmuje statek nowo
zbudowany, który został już oddany do eksploatacji, statek, który zmienił przynależność
(inna bandera statku), oraz statek, na którym armator przejął odpowiedzialność za jego
eksploatację. Posiadanie Tymczasowego Morskiego Certyfikatu Pracy wydanego na
okres nieprzekraczający 6 miesięcy jest niezbędne do uzyskania Morskiego Certyfikatu
Pracy. Decyzja dyrektora urzędu morskiego o wydaniu Tymczasowego Morskiego
Certyfikatu Pracy musi być poprzedzona przeprowadzoną przez niego inspekcją
warunków pracy i życia marynarzy na statku z uzyskaniem wyniku pozytywnego.
Ponadto powinny być spełnione następujące warunki: armator powinien wykazać, że na
statku stosowane są właściwe procedury, zgodne z wymaganiami ustawy i Konwencji
32

MLC, kapitanowi statku znane są wymagania Konwencji MLC odnoszące się do
warunków pracy i życia marynarzy na statku oraz obowiązki związane z ich
wprowadzaniem, dyrektor urzędu morskiego powinien otrzymać niezbędne informacje
umożliwiające sporządzenie Deklaracji Zgodności.

Art. 91 stanowi o dokumencie potwierdzającym spełnianie na statku wymagań
dotyczących minimalnego wieku umożliwiającego podjęcie pracy na statku, świadectw
zdrowia, kwalifikacji zawodowych marynarzy, marynarskiej umowy o pracę,
pośrednictwa pracy, czasu pracy i odpoczynku, składu załogi statku, warunków
zakwaterowania, wyżywienia i przygotowania posiłków, pomieszczeń rekreacyjnych,
bezpieczeństwa i higieny pracy, opieki medycznej, wypłaty wynagrodzeń i inny
świadczeń oraz procedur składania skarg. Dokument ten zwany jest Deklaracją
Zgodności. Deklarację tę wydaje, na wniosek armatora, dyrektor urzędu morskiego
właściwy dla portu macierzystego statku.
Rozwiązania zasadniczo równoważne są z tymi, o których mowa w art. VI ust. 4
Konwencji MLC. Konwencja ta przewiduje bowiem możliwość stosowania przez
państwa rozwiązań służących elastyczności przy jej wdrażaniu, które jednak muszą
prowadzić do pełnego osiągnięcia ogólnego przedmiotu i celu postanowienia lub
postanowień Konwencji.
Statek, który uprawia żeglugę międzynarodową lub żeglugę pomiędzy portami
innego państwa, a jednocześnie spełnia warunek pojemności brutto (GT) co najmniej
500 jednostek, powinien posiadać Morski Certyfikat Pracy wraz z Deklaracją
Zgodności lub Tymczasowy Morski Certyfikat Pracy – art. 92. Dla statku o pojemności
brutto (GT) mniejszej niż 500 jednostek Morski Certyfikat Pracy, Tymczasowy Morski
Certyfikat Pracy oraz Deklarację Zgodności wydaje się na wniosek armatora. Uzyskanie
tych dokumentów wiąże się z koniecznością dokonania odpowiednich opłat
stanowiących dochód budżetu państwa. Artykuł ten zawiera ponadto delegację
ustawową (ust. 6) dla ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej, który określi,
w drodze rozporządzenia, wzory Morskiego Certyfikatu Pracy, Tymczasowego
Morskiego Certyfikatu Pracy i Deklaracji Zgodności (cz. I i II).
W art. 93 zostały określone wysokości opłat za przeprowadzenie inspekcji i
wydanie Morskiego Certyfikatu Pracy wraz z Deklaracją Zgodności oraz
Tymczasowego Morskiego Certyfikatu Pracy.
33

Statek o pojemności brutto (GT) co najmniej 500 jednostek podlega
następującym, w zależności od czasu ubiegania się armatora o uzyskanie Morskiego
Certyfikatu Pracy formom inspekcji: wstępnej, pośredniej, odnowieniowej, doraźnej –
art. 94. Jeżeli armator ubiega się o uzyskanie po raz pierwszy Morskiego Certyfikatu
Pracy, wówczas mówimy o tzw. inspekcji wstępnej. Z uwagi na fakt, że Certyfikat jest
wydawany na okres 5 lat występuje konieczność sprawdzenia w trakcie trwania jego
ważności, czy statek spełnia warunki niezbędne do uzyskania Certyfikatu – inspekcja
pośrednia. Statek przed upływem okresu ważności Certyfikatu (nie wcześniej niż trzy
miesiące) podlega inspekcji odnowieniowej. Inspekcja doraźna przeprowadzana jest w
celu dokonania dodatkowej weryfikacji warunków pracy i życia na statku. Ponadto w
artykule tym (ust. 2) znajduje się delegacja ustawowa dla ministra właściwego do spraw
gospodarki morskiej do określenia, w drodze rozporządzenia, zakresu i trybu
przeprowadzania poszczególnych rodzajów inspekcji.
Według art. 95 inspekcje warunków pracy i życia marynarzy na statku
przeprowadzają organy inspekcyjne, tj. dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu
macierzystego statku oraz organy Państwowej Inspekcji Pracy.
W artykule tym znajduje się również (ust. 10) upoważnienie dla ministra
właściwego do spraw gospodarki morskiej do określenia, w drodze rozporządzenia,
trybu wykonywania kontroli przestrzegania przepisów o czasie pracy i odpoczynku
marynarzy.

Rozdział 9. Procedury wnoszenia i rozpatrywania skarg
Zagadnienie wnoszenia przez marynarzy skarg zarówno na statku, jak i na
lądzie, wynika z przepisów Konwencji MLC. Kwestie wnoszenia i rozpatrywania skarg
na statkach pod polską banderą uregulowano w rozdziale 9 projektu ustawy. W
przypadku statków obcych bander zawijających do polskich portów, regulacja znajduje
się w art. 121 projektu ustawy zmieniającym ustawę z dnia 18 sierpnia 2011 r. o
bezpieczeństwie morskim.
Zgodnie z art. 96 marynarz ma prawo do składania skarg w sytuacji, gdy
warunki jego pracy i życia na statku nie spełniają wymagań określonych w Konwencji
MLC. Jednocześnie zakazane są wszelkie formy stosowania represji oraz
podejmowania jakichkolwiek niekorzystnych działań w stosunku do marynarza w

5) GT – ang. gross tonnage - pojemność brutto.
34