Rządowy projekt ustawy o pracy na morzu

marynarzowi albo do miejsca jego zamieszkania, albo do miejsca podpisania
marynarskiej umowy o pracę, albo do innego miejsca wskazanego w tej umowie.
Art. 59 dotyczy odpowiedzialności armatora, który ponosi koszty repatriacji w
przypadku gdy marynarz pozostał za granicą bez własnej winy. Armator ponosi koszty
obejmujące transport bagażu osobistego marynarza (do 30 kg) oraz niezbędną opiekę
zdrowotną, dopóki marynarz nie dostanie się do miejsca wskazanego w marynarskiej
umowie o pracę. Najczęściej repatriacja przebiega za pomocą transportu powietrznego.
W artykule tym znalazł się również katalog przypadków, gdy to marynarz ponosi koszty
repatriacji, m.in. gdy marynarze nie są już dłużej zdolni wykonywać swoich
obowiązków lub nie można się spodziewać, że będą w stanie je wykonywać, np. z
powodu braku wymaganej sprawności psychofizycznej.
Kwestie związane z uprawnieniami marynarza w związku z repatriacją, np.
prawo do zakwaterowania i wyżywienia od momentu opuszczenia przez marynarza
statku, aż do osiągnięcia przez niego miejsca repatriacji (np. kraju zamieszkania, portu,
w którym został przyjęty do pracy albo portu wyjścia statku), określa układ zbiorowy
pracy, regulamin pracy, a w przypadku armatorów nieobjętych tymi układami lub
regulaminami – marynarska umowa o pracę – art. 60. Na statku powinna znajdować się
kopia przepisów określających prawa i obowiązki marynarza i armatora związane z
repatriacją.
Zgodnie z Konwencją MLC (prawidło 2.5) w art. 61 zostało wskazane, że
armator nie może wymagać wpłacenia przez marynarza zaliczki na poczet ewentualnej
repatriacji z chwilą podpisania marynarskiej umowy o pracę, jak również potrącać
kosztów repatriacji z wynagrodzenia za pracę.
Art. 62 projektu ustawy odnosi się do sytuacji, w której armator statku o
polskiej przynależności nie podejmie działań zmierzających do repatriacji marynarza
lub gdy nie pokrył kosztów repatriacji. W takiej sytuacji dyrektor urzędu morskiego we
współpracy z konsulem Rzeczypospolitej Polskiej organizuje repatriację na koszt
Skarbu Państwa. Skarb Państwa ponosi koszty transportu bagażu osobistego marynarza
(którego ciężar nie przekracza 30 kg) oraz koszty niezbędnej opieki zdrowotnej
marynarza w czasie repatriacji. Skarb Państwa ma prawo dochodzić zwrotu kosztów od
takiego armatora. Jak wskazano w OSR, ze względu na fakt, iż pod polską banderą
zarejestrowane są małe statki, uprawiające głównie żeglugę bliskiego zasięgu, nie
przewiduje się konieczności pokrywania kosztów repatriacji przez Skarb Państwa.
25

Niemniej jednak w sytuacji konieczności pokrycia takich kosztów będą one dochodzone
od armatora. W tym celu wykorzystana będzie m.in. instytucja aresztu statku – zgodnie
z Międzynarodową konwencją w sprawie zajęcia (aresztu) statków morskich z 1952 r.
(Dz. U. z 1976 r. Nr 39, poz. 229).
W art. 62 ust. 4 znajduje się delegacja dla ministra właściwego do spraw
gospodarki morskiej do wydania w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
finansów publicznych rozporządzenia określającego sposób i tryb dochodzenia zwrotu
kosztów repatriacji.

Rozdział 5. Warunki pracy i życia na statku
W art. 63 do art. 69 projektu ustawy znajdują się przepisy dotyczące warunków
pracy i życia na statku.
Zgodnie z wymaganiami zawartymi w tytule 3 Konwencji MLC projekt ustawy
zawiera przepisy związane z obowiązkami armatora w zakresie zapewnienia, aby
pomieszczenia pracy i pomieszczenia własnego użytku (pomieszczenia mieszkalne)
marynarza na statku spełniały wymagania w zakresie powierzchni, oświetlenia,
czystości powietrza, dopuszczalnego hałasu i drgań – art. 63. Zgodnie z ust. 2 tego
artykułu armator jest obowiązany zapewnić marynarzowi na statku bezpłatne
zakwaterowanie oraz warunki do rekreacji (jeżeli to możliwe), jak również inne
udogodnienia mające na celu zaspokojenie jego potrzeb. Armator, uwzględniając
różnice kulturowe i religijne oraz czas trwania i charakter podróży morskiej, jest
obowiązany, aby marynarz miał zapewnione na statku bezpłatne wyżywienie o
odpowiedniej jakości i wodę przeznaczoną do spożycia.
Zgodnie z art. 64 armator jest obowiązany zapewnić, aby stanowiska pracy,
maszyny, instalacje i urządzenia na statku zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki
pracy i życia marynarzy oraz innych osób znajdujących się na statku.
Ponadto w artykule tym uregulowano przeprowadzanie przez armatora oceny i
dokumentowanie ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem pracy na
poszczególnych stanowiskach pracy na statku, wykorzystując ogólne statystyki
wypadków przy pracy i chorób zawodowych marynarzy na statkach, ze szczególnym
uwzględnieniem statków przez niego eksploatowanych. Konieczność prowadzenia
takich statystyk wynika z przepisów działu dziesiątego rozdziału VII Kodeksu pracy.
26

Zgodnie z art. 100 ust. 1 projektu, stosowanie postanowień ust. 2–4 wyłączono w
odniesieniu do statków niekonwencyjnych. W zakresie tym zastosowanie ma zatem
Kodeks pracy.
W sytuacji gdy na statku przewożone są towary niebezpieczne, armator jest
obowiązany poinformować członków załogi statku o zagrożeniach, jakie mogą z tego
tytułu wystąpić w czasie podróży morskiej, oraz o zasadach udzielania pierwszej
pomocy przedmedycznej w przypadku wystąpienia niepożądanych skutków tych
zagrożeń – art. 65.

Zgodnie z art. 66 armator jest obowiązany dostarczyć członkom załogi statku
nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy na morzu oraz poinformować ich o
sposobach posługiwania się tymi środkami. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i
obuwie stanowią własność armatora.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, każdy pracodawca odpowiada za
przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W projektowanej ustawie zostało
wskazane (art. 67), że kapitan statku odpowiada za przestrzeganie przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy na statku. Ze względu na specyfikę pracy na statku oraz
liczbę zatrudnionych marynarzy (powyżej pięciu) załoga statku ustanawia komisję do
spraw bezpieczeństwa i higieny pracy na statku, która doradza kapitanowi w kwestiach
bezpieczeństwa i higieny pracy na statku dotyczących np. zmian w organizacji pracy i
wyposażenia stanowisk pracy na statku, oceny ryzyka zawodowego występującego przy
wykonywaniu określonych prac oraz informowania marynarzy o tym ryzyku,
opiniowania wniosków dotyczących przydzielania marynarzom środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Komisja może przedstawiać
kapitanowi statku wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zdrowia lub
życia marynarzy na statku. Marynarze wchodzący w skład komisji nie mogą ponosić
niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu pracy w komisji.
Marynarz nieposiadający wymaganych kwalifikacji zawodowych, a także
dostatecznej znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na statku nie
może być dopuszczony do pracy na określonym stanowisku – art. 68. Zapewnieniu
skuteczności wiedzy na temat BHP na statku mają służyć udostępniane marynarzom
aktualne instrukcje dotyczące np. wykonywania prac związanych z ryzykiem
27

wystąpienia wypadku lub zagrożeniami zdrowia i życia marynarzy, obsługi maszyn i
urządzeń, pracy z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
przeciwdziałania skutkom długotrwałego narażenia na hałas, drgania i inne czynniki
szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy na statku, zasad stosowania środków
ochrony indywidualnej przed hałasem, drganiami i innymi czynnikami szkodliwymi dla
zdrowia w środowisku pracy na statku, udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
Zgodnie z dyrektywą Rady 2009/13/WE (norma A.4.3.5), w sytuacji gdy marynarz
ulegnie wypadkowi przy pracy, kapitan statku jest obowiązany do ustalenia
okoliczności i przyczyn tego wypadku, co zostało umieszczone w projekcie ustawy –
art. 69. O każdym wypadku przy pracy i podejrzeniu choroby zawodowej na statku,
kapitan statku niezwłocznie zawiadamia armatora. Na podstawie art. 237 § 1–4
Kodeksu pracy informacje dotyczące wypadków, obrażeń i chorób są zgłaszane
właściwym organom. W artykule tym został również wskazany sposób
dokumentowania ww. zdarzeń.

Rozdział 6. Ochrona zdrowia i ochrona socjalna
Stosownie do art. 70 armator jest obowiązany zapewnić marynarzowi dostęp do
opieki medycznej, w tym do profilaktycznej opieki zdrowotnej, zaopatrzenia w
produkty lecznicze i wyroby medyczne, leczenia ambulatoryjnego (w tym
stomatologicznego) oraz leczenia szpitalnego. Koszty świadczeń opieki zdrowotnej
ponosi armator, z wyjątkiem kosztów świadczeń udzielonych na podstawie ustawy z
dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581) lub rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i
Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.).
Armator jest uprawniony do nabywania produktów leczniczych i wyrobów medycznych
na statek na podstawie zapotrzebowania wynikającego z przepisów prawa
farmaceutycznego.
Art. 71 projektu ustawy dotyczy konieczności zapewnienia odpowiedniego
zaplecza i wyposażenia statku na potrzeby pomocy medycznej, w tym zaopatrzenia
statku w apteczkę okrętową oraz poradnik medyczny (zgodny z wymaganiami

4) Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn.
zm.).
28

Międzynarodowej Organizacji Zdrowia). Prowadzenie apteczki okrętowej i
sprawowanie opieki medycznej na statku należy do osoby posiadającej odpowiednie
przeszkolenie w tym zakresie. Za czynności te odpowiada kapitan statku. Praca na
morzu powoduje utrudnienia w swobodnym dostępie do lekarza, stąd konieczność
prowadzenia dla każdego marynarza karty zdrowia na statku. W karcie tej
odnotowywane są informacje o stanie zdrowia (również o ilości i rodzaju wydanych
marynarzowi produktów leczniczych i wyrobów medycznych) każdego marynarza,
mające poufny charakter.
W art. 72 znajduje się delegacja dla ministra właściwego do spraw zdrowia,
który w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej określi, w
drodze rozporządzenia, wymagania dotyczące wyposażenia apteczek okrętowych w
odpowiednie rodzaje i ilości produktów leczniczych, wyrobów medycznych i odtrutek,
sposobu ich przechowywania, kontroli, wymiany oraz ewidencjonowania, wymagania
dotyczące wyposażenia środków ratunkowych w apteczki medyczne w odpowiednie
rodzaje i ilości produktów leczniczych i wyrobów medycznych, sposobu ich kontroli,
wymiany oraz ewidencjonowania, wykaz substancji i materiałów stanowiących
zagrożenie zdrowia lub życia, znajdujących się na statku oraz wzór karty zdrowia dla
marynarza na statku.
Art. 73 dotyczy obowiązku armatora do ponoszenia kosztów związanych z
chorobą lub uszkodzeniem ciała marynarza oraz opieki medycznej (zapewnienie
kosztów leczenia i zaopatrzenia w niezbędne produkty lecznicze i wyroby medyczne, a
w przypadku pobytu marynarza poza granicami kraju – także zakwaterowania i
wyżywienia) do czasu, gdy marynarz wróci do zdrowia lub nabędzie prawo do
korzystania ze świadczeń (w ramach świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych). Zgodnie z dyrektywą Rady 2009/13/WE armator jest
obowiązany pokryć koszty sprowadzenia zwłok marynarza do kraju oraz koszty
pogrzebu w razie śmierci marynarza, mającej miejsce na statku lub na lądzie w czasie
wykonywania pracy, a także w czasie repatriacji marynarza.
Zgodnie z art. 74 armator jest obowiązany posiadać ubezpieczenie lub inne
zabezpieczenie finansowe odpowiedzialności w zakresie wskazanym w art. 73.
W art. 75 wskazano sposób wypłaty przez armatora wynagrodzenia za pracę w
sytuacji choroby marynarza lub uszkodzenia jego ciała, z wyjątkami przedstawionymi
w art. 76 (m.in. w sytuacji, gdy uszkodzenie ciała lub choroba wyniknęły ze
29