Rządowy projekt ustawy o pracy na morzu

opłata za wystawienie książeczki żeglarskiej wynosi równowartość 50 euro, zaś w
przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów równowartość 25 euro
(przeliczenia równowartości euro na złote dokonuje się według średniego kursu
ogłoszonego przez NBP dla tej waluty w dniu roboczym poprzedzającym dzień złożenia
wniosku o wydanie książeczki żeglarskiej). Opłaty te stanowią dochód budżetu
państwa. Wysokość opłat za wydanie książeczek żeglarskich wynika z analizy kosztów,
jakie ponoszą urzędy morskie za ich wydanie.

Art. 12 dotyczy katalogu osób, którym dyrektor urzędu morskiego odmawia, w
drodze decyzji administracyjnej, wystawienia książeczki żeglarskiej. Należą do nich:
osoba nieuprawniona, np. nieposiadająca dokumentów potwierdzających jej
kwalifikacje zawodowe, osoba niezdolna do wykonywania pracy na statku ze względu
na stan zdrowia, osoba, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania
pracy na statku, lub osoba, wobec której zachodzą przesłanki odmowy wydania
paszportu, np. z powodu rozpoczęcia postępowania w sprawie karnej.

Art. 13 wskazuje przypadki, w których wymieniana jest książeczka żeglarska, tj.
w sytuacji kiedy należy dokonać zmian w danych w niej zamieszczonych, uszkodzenia
lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości jej posiadacza lub
przebiegu zatrudnienia, braku miejsca na dokonanie odpowiednich adnotacji lub
wpisów, upływu terminu ważności. Koszt wymiany książeczki żeglarskiej ponosi
wnioskodawca. Za wymianę książeczki żeglarskiej pobierana jest opłata w takiej samej
wysokości jak za wystawienie książeczki. Opłaty te stanowią dochód budżetu państwa.
Art. 14 dotyczy kwestii utraty ważności książeczki żeglarskiej z upływem
określonego w niej okresu ważności (nie wcześniej jednak niż z dniem rozwiązania
marynarskiej umowy o pracę – zawartej na czas określony lub na czas podróży
morskiej) albo w razie jej unieważnienia przez dyrektora urzędu morskiego m.in. w
przypadku zgłoszenia jej zaginięcia. Dyrektor urzędu morskiego unieważnia również
książeczkę żeglarską, w przypadku gdy uczeń szkoły ponadgimnazjalnej został
skreślony z listy uczniów lub w przypadku skreślenia studenta z listy studentów. O
fakcie skreślenia dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej lub rektor uczelni informuje
dyrektora urzędu morskiego. Tryb unieważnienia książeczki żeglarskiej wynika z
przepisów k.p.a. Książeczkę żeglarską podlegającą unieważnieniu należy przedłożyć
dyrektorowi urzędu morskiego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni
10

od dnia, w którym decyzja o unieważnieniu książeczki żeglarskiej stała się ostateczna.
Dyrektor urzędu morskiego unieważnia książeczkę żeglarską i zwraca ją posiadaczowi.
Art. 15 zawiera delegację dla ministra właściwego do spraw gospodarki
morskiej do wydania rozporządzenia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
wewnętrznych oraz ministrem właściwym do spraw zagranicznych, w którym zostaną
określone dokumenty, które należy dołączyć do wniosku o wystawienie lub wymianę
książeczki żeglarskiej, tryb postępowania w sprawie wystawiania, wymiany i
unieważniania książeczki żeglarskiej oraz wzór książeczki żeglarskiej.
Rozdział 3. Pośrednictwo pracy
Zagadnienie pośrednictwa pracy dla osób poszukujących pracy na statkach jest
przedmiotem regulacji Konwencji MLC i zostało zawarte w art. 16–25 projektu
ustawy.

Stosownie do art. 16 usługa pośrednictwa pracy obejmuje pomoc osobom
zainteresowanym podjęciem pracy na statku, jak również pomoc armatorom w
poszukiwaniu odpowiednich kandydatów do pracy na statku. Za czynności związane z
pośrednictwem pracy nie wolno pobierać bezpośrednio lub pośrednio opłat od osób
poszukujących pracy na statkach. Usługi pośrednictwa pracy prowadzą agencje
zatrudnienia, o których mowa w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 i 357), oraz
powiatowe urzędy pracy.
Art. 17 dotyczy działań prowadzonych przez powiatowy urząd pracy, który
udziela pomocy przez informowanie osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku,
zarejestrowanej jako bezrobotny lub poszukujący pracy, o prowadzeniu usług
pośrednictwa pracy również przez agencje zatrudnienia oraz udziela pomocy w
przypadku zainteresowania pracą inną niż praca na statku. Zgodnie z tym artykułem
powiatowe urzędy pracy stanowią rolę „pośrednika” między armatorem a agencją
zatrudnienia.
Zgodnie z art. 18 pośrednictwo pracy prowadzone przez agencje zatrudnienia
jest dobrowolne. Aby agencja mogła świadczyć usługi pośrednictwa pracy, musi
uzyskać od dyrektora urzędu morskiego (właściwego dla jej siedziby) dokument
uprawniający do kierowania marynarzy do pracy na statkach morskich. W artykule tym
wskazano rodzaje przeprowadzanych przez dyrektora urzędu morskiego audytów, tj.
audyt wstępny, odnowieniowy, dodatkowy. Ponadto w artykule tym znajduje się
11

delegacja dla ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej do wydania
rozporządzenia (ust. 6), w którym zostanie określony zakres i tryb przeprowadzania
audytów oraz wzór dokumentu dla agencji zatrudnienia na świadczenie usług
pośrednictwa pracy. Za przeprowadzenie audytu wstępnego i odnowieniowego oraz
wydanie dokumentu będą pobierane opłaty stanowiące dochód budżetu państwa.
Audytorom za przeprowadzenie audytu będzie przysługiwało wynagrodzenie.
W zakresie audytów agencji zatrudnienia oraz wydawania dokumentów
uprawniających do kierowania marynarzy do pracy na statkach morskich, projekt
ustawy wykracza poza założenia projektu ustawy o pracy na statkach morskich, przyjęte
przez Radę Ministrów w dniu 22 lipca 2014 r. Wynika to z uzgodnień
przeprowadzonych ze Związkiem Agentów i Przedstawicieli Żeglugowych „APMAR”
oraz armatorami, którzy wskazali na możliwość wystąpienia problemów z uznaniem
polskich agencji zatrudnienia przez zagranicznych armatorów, jeżeli nie będą one
posiadać stosownego dokumentu potwierdzającego zgodność z Konwencją MLC i
wystawionego przez administrację morską.
Zgodnie z art. 18 ust. 11 dyrektor urzędu morskiego umieszcza na stronie
internetowej urzędu aktualną listę agencji zatrudnienia, którym wydał dokument
uprawniający do kierowania marynarzy do pracy na statkach.
W art. 19 wskazany został zakres działania agencji zatrudnienia dotyczący m.in.
przekazywania osobie zainteresowanej podjęciem pracy na statku informacji o
posiadanych ofertach pracy. W przypadku braku odpowiednich kandydatów do pracy na
statku, agencja zatrudnienia informuje o tym armatora, który może wycofać ofertę.
Art. 20 dotyczy informacji, jakie oferta pracy powinna zawierać, m.in. nazwę i
adres armatora, imię i nazwisko osoby upoważnionej do kontaktów (nr telefonu, adres
poczty elektronicznej), nazwę statku oraz stanowiska do obsadzenia na statku,
wysokość i warunki wynagradzania, oczekiwania stawiane kandydatom do pracy,
termin rozpoczęcia pracy oraz okres, na jaki zostanie zawarta marynarska umowa o
pracę, jak również warunki ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia od następstw
nieszczęśliwych wypadków (również choroby, śmierci). Armator, składając ofertę pracy
na statku, jest obowiązany dołączyć do niej takie dokumenty jak m.in. kopia ważnego
Morskiego Certyfikatu Pracy albo Tymczasowego Morskiego Certyfikatu Pracy oraz
ważnej Deklaracji Zgodności albo pisemne oświadczenie, że armator przestrzega
postanowień Konwencji MLC dotyczących warunków pracy i życia marynarzy na
12

statku, projekt marynarskiej umowy o pracę, pisemne oświadczenie zawierające
zobowiązanie armatora do przestrzegania przepisów wynikających z układu zbiorowego
pracy, poniesienia kosztów repatriacji i innych zobowiązań finansowych wobec osoby
zainteresowanej podjęciem pracy na statku, zawarcia umowy z agencją zatrudnienia – w
przypadku gdy oferta dotyczy statku o obcej przynależności.
Zgodnie z art. 21 agencja zatrudnienia udostępnia osobie zainteresowanej
podjęciem pracy na statku projekt marynarskiej umowy o pracę.
Art. 22 dotyczy pośrednictwa dla osób poszukujących pracy na statku o obcej
przynależności oraz wymogów, jakie w tym zakresie powinna spełniać agencja
zatrudnienia, np. przygotowując umowę o pracę z osobą zainteresowaną podjęciem
pracy na statku. Agencja zatrudnienia zwraca się do armatora o informację o objęciu
marynarza ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym oraz zdrowotnym, a w przypadku
uzyskania informacji o nieobjęciu marynarza tymi ubezpieczeniami, zamieszcza
informację o ubezpieczeniach dobrowolnych. W ślad za postanowieniami Konwencji
MLC, projekt wyraźnie wskazuje, że agencje zatrudnienia zobowiązane są do pokrycia
kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, w tym kosztów
poniesionych na dojazd i powrót osoby skierowanej, wydanie wizy, badania lekarskie
oraz tłumaczenie dokumentów. Kosztami ponoszonymi w tym zakresie agencja
zatrudnienia nie może obciążać osoby zainteresowanej podjęciem pracy na statku.
Zgodnie z art. 23 agencje zatrudnienia obowiązane są posiadać ubezpieczenie
lub inne zabezpieczenie finansowe odpowiedzialności za szkody poniesione przez
marynarzy z tytułu nieskuteczności pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez
armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę. Agencja za te
szkody wypłaca osobie poszkodowanej odszkodowanie równe odszkodowaniu, jakie
otrzymuje marynarz w przypadku rozwiązania marynarskiej umowy o pracę na skutek
zatonięcia, zaginięcia lub utraty statku w inny sposób (np. pożaru statku), tj. do
wysokości wynagrodzenia za pracę przysługującego do końca obowiązywania
marynarskiej umowy o pracę, nie wyższej niż trzymiesięczne wynagrodzenie za pracę
określone w marynarskiej umowie o pracę.
W sytuacji gdy agencja zatrudnienia poweźmie przypuszczenie, że oferta
złożona przez armatora nie spełnia wymagań, np. w zakresie warunków wynikających z
dokumentów MLC, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie organ
inspekcyjny (dyrektora urzędu morskiego) – art. 24.
13

Zgodnie z art. 25 agencja zatrudnienia jest obowiązana prowadzić wykaz osób,
które podjęły pracę za jej pośrednictwem. Wykaz ten jest udostępniany organom
administracji morskiej (dyrektorom urzędów morskich) na ich żądanie. Obowiązek
prowadzenia takiego wykazu wynika z normy A1.4 Konwencji MLC – „Nabór i
pośrednictwo pracy marynarzy”.
Rozdział 4. Warunki zatrudnienia i organizacja pracy na statku
W rozdziale 4 (art. 26–62) zostały zawarte regulacje dotyczące warunków
zatrudnienia marynarzy (umów o pracę z nimi zawieranych, ich wynagrodzenia za
pracę, godzin pracy i odpoczynku, urlopów, jak również kwestie repatriacji i obsady
statku załogą statku).
Z uwagi na specyfikę pracy marynarza wystąpiła konieczność wprowadzenia
nowego pojęcia marynarskiej umowy o pracę w projekcie ustawy, ponieważ nie można
w sposób bezpośredni odnieść kwestii pracy marynarzy do przepisów Kodeksu pracy i
innych przepisów prawa pracy.
Zgodnie z art. 26 projektu ustawy zatrudnienie na statku następuje na podstawie
marynarskiej umowy o pracę. Marynarska umowa o pracę zawierana jest na czas
nieokreślony, na czas określony lub na czas określonej podróży morskiej. Z
młodocianym niebędącym praktykantem można zawrzeć marynarską umowę o pracę
wyłącznie w celu przygotowania zawodowego.
W projekcie wzięto pod uwagę specyfikę zawierania umów na czas określony z
uwagi na charakter pracy na statkach.
W zakresie regulacji marynarskiej umowy o pracę na czas określony, art. 26
stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 251 Kodeksu pracy. Art. 26 ust. 3
zawiera mechanizm zapobiegający nadużyciom w stosowaniu umów na czas określony.
Przewiduje on, że łączny okres zatrudnienia na podstawie takich umów nie może
przekraczać 36 miesięcy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a
nawiązaniem kolejnej marynarskiej umowy o pracę nie przekroczyła 90 dni. Art. 26
ust. 4 zawiera zaś sankcję, polegającą na uznaniu umowy naruszającej ograniczenia
przewidziane w ust. 3 za zawartą na czas nieokreślony.
Jak już wyżej wskazano, regulacja ta podyktowana jest koniecznością
uwzględnienia specyfiki zatrudnienia na morzu. Z informacji uzyskanych z pomocą
Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE wynika, że specyficzne uregulowania w tym
14