Rządowy projekt ustawy o pracy na morzu

armatora wynikające z ustawy i ponosi wyłączną odpowiedzialność z tego tytułu bez
względu na to, czy jakikolwiek inny podmiot wypełnia niektóre obowiązki w imieniu
armatora.
Ta rozszerzona, w stosunku do Kodeksu morskiego, definicja oparta jest na definicji,
którą posługuje się Konwencja MLC, i odpowiada coraz powszechniejszej w żegludze
oceanicznej praktyce powierzania przez armatorów (w rozumieniu Kodeksu morskiego)
tzw. zarządu załogowego podmiotom zewnętrznym. Podmiot taki, tzw. zarządzający
załogą, przyjmuje na siebie obowiązki armatora przewidziane w Konwencji MLC, a
więc staje się armatorem w rozumieniu tej Konwencji. Nie uprawia on jednak żeglugi
statkiem we własnym imieniu, nie jest zatem armatorem w rozumieniu Kodeksu
morskiego.
Podkreślić należy jednak, że w żegludze bliskiego zasięgu oraz żegludze przybrzeżnej
armatorem w rozumieniu Konwencji MLC oraz Kodeksu morskiego jest najczęściej ten
sam podmiot – stąd za uzasadnione przyjęto rozwiązanie polegające na odesłaniu do
definicji Kodeksu morskiego i jej rozszerzenie w projektowanej ustawie;
2) marynarskiej umowy o pracę – umowy o pracę na statku zawartej między
marynarzem a armatorem, na podstawie której marynarz zostaje zatrudniony zgodnie z
wymaganiami w zakresie warunków pracy i życia na statku przewidzianymi w
Konwencji MLC. Umowa ta zawiera dodatkowe elementy wykraczające poza
standardowe przepisy dotyczące umowy o pracę wynikające z Kodeksu pracy, stąd
wprowadzenie innej nazwy tej umowy;
3) marynarza – osoby posiadającej kwalifikacje zawodowe określone w rozdziale 4
ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2015 r.
poz. 611), a także każdej innej osoby zatrudnionej na statku, np. będzie to barman,
kelner, pokojówka, pracujący na promach czy statkach turystycznych. Z definicji
„marynarza” wyłączono natomiast, zgodnie ze wskazaniami rezolucji VII przyjętej na
94. sesji MOP w 2006 r., osoby niebędące członkami załogi statku, które zwykle
pracują na lądzie, ale okazjonalnie mogą być zaangażowane do wykonania na statku
pracy niezwiązanej z żeglugą morską. Może to być na przykład stolarz, który podczas
danej podróży morskiej wykonuje naprawy mebli, lub znany piosenkarz zaangażowany
na statku pasażerskim na czas nocy sylwestrowej. Osoby takie nie będą musiały ubiegać
się o książeczkę żeglarską lub świadectwo zdrowia, w przypadku gdy zostaną
5

zaangażowane na statku. Definicja marynarza będzie podlegała konsultacjom z
partnerami społecznymi;
4) podróży morskiej – podróży marynarza na statku, podczas której jest on zatrudniony.
Wprowadzenie definicji wynika z charakteru zatrudnienia na morzu;
5) praktykanta – ucznia szkoły ponadgimnazjalnej lub studenta uczelni, o której mowa
w art. 74 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim,
który w celu odbycia praktyki zawodowej na statku szkolnym, którego ta szkoła lub
uczelnia jest armatorem, albo na statku innego armatora jest zatrudniony na statku.
Podstawą tego zatrudnienia jest umowa zawarta między szkołą lub uczelnią a
armatorem;
6) statku niekonwencyjnego – statku, do którego nie ma zastosowania Konwencja MLC
(w tym jest to m.in. statek używany wyłącznie do celów naukowo-badawczych lub
sportowych, statek pełniący wyłącznie specjalną służbę państwową, statek rybacki,
statek uprawiający żeglugę śródlądową, statek uprawiający żeglugę na obszarach
morskich Rzeczypospolitej Polskiej z wyjątkiem wyłącznej strefy ekonomicznej, jacht
morski, a także platforma wiertnicza lub wydobywcza). Pojęcie to zostało
wprowadzone do projektu ustawy z uwagi na konieczność uregulowania kwestii pracy
na innych statkach niż statek, co do których ze względu na specyfikę pracy nie mogą
odnosić się przepisy Kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy.
Rozdział 2. Minimalne wymagania dla marynarzy do pracy na statku
Rozdział ten określa minimalne wymagania dla marynarzy do pracy na statku.
Zgodnie z art. 3 na statku mogą być zatrudnione osoby, które ukończyły 18 lat.
Marynarz może być zatrudniony na statku, jeżeli posiada dokumenty potwierdzające
kwalifikacje zawodowe niezbędne do zajmowania stanowiska na statku oraz ważne
świadectwo zdrowia. Kwalifikacje zawodowe niezbędne do zajmowania stanowisk na
statku określają przepisy ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim.
Jednym z wymogów zatrudnienia na statku jest posiadanie ważnej książeczki
żeglarskiej. Projekt ustawy dopuszcza zatrudnienie na statku młodocianego, który
ukończył 16 lat, wyłącznie w celu przygotowania zawodowego. Na statku mogą
odbywać praktykę zawodową uczniowie szkół ponadgimnazjalnych i studenci, zgodnie
z programem nauczania szkoły lub kształcenia na kierunku studiów wyższych w
uczelni, o której mowa w art. 74 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o
bezpieczeństwie morskim.
6

Art. 4 dotyczy rodzajów badań lekarskich, podmiotów uprawnionych do
wydawania świadectw zdrowia oraz wymagań, jakie powinny spełniać świadectwa
zdrowia. Zgodnie z ust. 1 na statku może być zatrudniony marynarz, który w wyniku
badania lekarskiego został uznany za zdolnego do podjęcia pracy na statku. Koszty
badania lekarskiego w celu wydania świadectwa zdrowia pokrywa pracodawca, w tym
przypadku armator (ust. 10). To rozwiązanie analogiczne do przepisów Kodeksu pracy.
Stan zdrowia marynarza (ust. 2) jest potwierdzony orzeczeniem lekarskim wydanym w
formie świadectwa zdrowia, podpisanego przez uprawnionego lekarza. Według ust. 3
do wydawania świadectw zdrowia uprawnieni są lekarze posiadający specjalizację w
dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny pracy, medycyny transportu lub
spełniający dodatkowe wymagania kwalifikacyjne określone w przepisach wydanych na
podstawie art. 229 § 8 Kodeksu pracy. Uprawniony lekarz ma prawo (ust. 4) skierować
marynarza na dodatkowe konsultacje do lekarza specjalisty lub psychologa, jak również
pomocnicze badania diagnostyczne. Ust. 5 tego artykułu dotyczy okresu, na jaki
świadectwo zdrowia jest wydawane, tj. 2 lata, natomiast w przypadku osoby
przyjmowanej do pracy, która nie ukończyła 18. lat, świadectwo zdrowia wydaje się na
1 rok. Marynarzowi, który przekroczy 50 lat, oraz marynarzowi, którego stan zdrowia,
według uprawnionego lekarza, nie pozwala na wydanie świadectwa zdrowia na okres
2 lat, świadectwo zdrowia może być wydane na okres krótszy niż 2 lata. Świadectwo
zdrowia w zakresie dotyczącym zdolności do rozpoznawania kolorów wydaje się na
okres 6 lat. Ustępy tego artykułu wdrażają klauzulę 13 dyrektywy Rady 2009/13/WE.
Z uwagi na specyfikę pracy marynarza w świadectwie zdrowia stwierdza się zdolność
lub też jej brak do podjęcia pracy na danym stanowisku na statku (ust. 8) oraz
sporządza je w języku polskim i angielskim (ust. 9). Zgodnie z ust. 11 świadectwo
zdrowia wydane w innym państwie uznaje się za równoważne ze świadectwem
wydanym na podstawie ustawy. Warunkiem pozostaje jednak, że świadectwo takie
musi spełniać zasadnicze wymagania określone w Międzynarodowej konwencji o
wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz
pełnienia wacht, tzw. Konwencji STCW.
Art. 5 dotyczy kwestii odwołania od świadectwa zdrowia. Zgodnie z ust. 1
prawo do takiego odwołania przysługuje marynarzowi oraz armatorowi i jest
przekazywane za pośrednictwem lekarza, który je wydał (ust. 2). Zgodnie z ust. 5
7

koszty ponownego badania lekarskiego pokrywa podmiot, który wniósł odwołanie. W
artykule tym wskazano ponadto procedurę odwołania od wydania świadectwa zdrowia.
Artykuł ten zawiera również delegację (ust. 7) dla ministra właściwego do
spraw zdrowia do wydania w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
gospodarki morskiej rozporządzenia, w którym zostanie określony wykaz chorób i
stanów chorobowych, które mogą spowodować niezdolność marynarza do pracy na
statku, zakres przeciwwskazań, ograniczeń lub warunków wykonywania pracy na
statku, zakres badań lekarskich przeprowadzanych w celu wydania świadectwa zdrowia
oraz warunki ich przeprowadzania. Ponadto w rozporządzeniu zostanie wskazany wzór
świadectwa zdrowia, który powinien być zgodny z Wytycznymi Międzynarodowej
Organizacji Pracy i Międzynarodowej Organizacji Morskiej w sprawie badań lekarskich
marynarzy.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 armator może na swój koszt skierować marynarza na
doraźne badania lekarskie lub psychologiczne. W wyniku pracy marynarz narażony jest
na nieprzewidziane wydarzenia, które utrudniają wykonywanie pracy na danym
stanowisku. Wówczas doraźnie armator kieruje marynarza do uprawnionego lekarza
celem „ponownego” zbadania stanu jego zdrowia i predyspozycji do pracy na statku,
np. objawy wynikające z przebywania w strefie tropikalnej (choroby zakaźne). Ust. 3
umożliwia dyrektorowi urzędu morskiego zezwolenie na pracę marynarza bez ważnego
świadectwa zdrowia. Rozwiązanie takie może być stosowane jedynie w nagłych
przypadkach. Ze względu na specyfikę zatrudnienia na morzu dopuszczalne jest
również kontynuowanie pracy na statku po utracie ważności świadectwa zdrowia, do
czasu zawinięcia statku do najbliższego portu, w którym marynarz może uzyskać
świadectwo zdrowia.
Art. 7–15 projektu ustawy zawierają przepisy dotyczące książeczki żeglarskiej.

Książeczka żeglarska jest dokumentem osobistym marynarza, potwierdzającym
jego tożsamość (art. 7), w którym odnotowywane są takie dane jak: nazwisko, imię
(imiona), data i miejsce urodzenia, obywatelstwo, rysopis (w tym znaki szczególne).
Ponadto w dokumencie tym odnotowywany jest przebieg zatrudnienia marynarza (w
tym nazwa statku, jego tonaż brutto, nazwisko kapitana, nazwisko armatora, okres
trwania marynarskiej umowy o pracę). W ten sposób książeczka żeglarska stanowi
rodzaj, na bieżąco aktualizowanego, świadectwa pracy. Książeczka żeglarska uprawnia
8

do przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej. Marynarz może powrócić do RP na
podstawie książeczki żeglarskiej w okresie 12 miesięcy od daty utraty jej ważności.

Zgodnie z art. 8 marynarz, jak również praktykant są obowiązani do
okazywania książeczki żeglarskiej właściwym organom. Ponadto zostało wskazane, że
osobą poświadczającą przebieg zatrudnienia marynarza albo przebieg praktyki
praktykanta jest kapitan statku. Zgodnie z normą A.2.1 ust. 3 dyrektywy Rady
2009/13/WE w książeczce żeglarskiej nie wolno dokonywać wpisów dotyczących
jakości pracy marynarza oraz jego wynagrodzenia.

W art. 9 wskazano, że książeczka żeglarska jest wystawiana na wniosek osoby
posiadającej udokumentowane ukończenie szkolenia podstawowego, o którym mowa w
rozdziale VI Konwencji STCW. W przypadku ucznia szkoły ponadgimnazjalnej
wniosek taki musi być potwierdzony przez armatora lub dyrektora tej szkoły. Wniosek
studenta musi być potwierdzony przez rektora uczelni. W tym przypadku wniosek taki
nie będzie wymagał potwierdzenia przez armatora (samo potwierdzenie rektora uczelni
będzie wystarczające), natomiast w przypadku młodocianego, za zgodą rodziców lub
opiekunów prawnych, w celu przygotowania zawodowego, jak również w przypadku
innej osoby pozostającej z armatorem w stosunku pracy, wniosek jest potwierdzony
przez armatora. Rozwiązanie takie wynika z przeprowadzonych konsultacji
społecznych.
W art. 10 wskazane zostały organy uprawnione do wydawania książeczki
żeglarskiej, tj. dyrektor urzędu morskiego, a za granicą konsul Rzeczypospolitej
Polskiej, który jednak może wydać książeczkę żeglarską jedynie na czas określonej
podróży morskiej i tylko w przypadku jej utraty, zniszczenia albo upływu terminu
ważności. W związku z tym przed wystawieniem książeczki żeglarskiej konsul może
zażądać informacji o posiadaczu książeczki od właściwego dyrektora urzędu
morskiego.

Art. 11 wskazuje okres, na jaki wydawana jest książeczka żeglarska, tj. 10 lat, a
w przypadku cudzoziemców niebędących obywatelami państw członkowskich Unii
Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Konfederacji
Szwajcarskiej ani członkami ich rodzin – 5 lat. Ponadto w artykule tym wskazano, że

2) Art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie
oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich
rodzin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1525).
9