Rządowy projekt ustawy o bezpieczeństwie morskim

 
państwa portu. Przedmiotowe rozporządzenie będzie regulowało kwestie szczegółowe, takie
jak: zakres i sposób przeprowadzania poszczególnych rodzajów inspekcji, szczegółowe
kryteria uzasadniające zatrzymanie statku i wstrzymanie operacji ładunkowych, wzór
dokumentu identyfikacyjnego inspektora PSC oraz inne, w szerszym zakresie, niż
rozporządzenie obecnie istniejące wydane na podstawie art. 11i obowiązującej ustawy.

Projektowana ustawa wypełniając lukę istniejącą w ustawie obecnie obowiązującej,
stwarza w art. 59 podstawę prawną do powołania i odwołania, przez ministra właściwego do
spraw gospodarki morskiej, Koordynatora do Spraw Inspekcji Państwa Portu (Koordynatora
PSC) oraz jego zastępców. Ustawa określa również zakres zadań Koordynatora PSC, zaś
kwestie szczegółowe związane z działalnością Koordynatora zostaną uregulowane we
wcześniej wspomnianym rozporządzeniu w sprawie funkcjonowania inspekcji państwa portu.

W ostatnim artykule rozdziału trzeciego (art. 60) minister właściwy do spraw
gospodarki morskiej został ustawowo zobowiązany do przekazywania Komisji Europejskiej
szczegółowych informacji dotyczących liczby inspektorów inspekcji państwa portu oraz
zawinięć statków do portów polskich, wymaganych przepisami Unii Europejskiej
dotyczącymi funkcjonowania inspekcji państwa portu, w okresach określonych tymi
przepisami. Przepisy te wynikają z postanowień art. 29 dyrektywy 2009/16/WE.
Rozdział 4 (art. 61 – 82) reguluje kwestie dotyczące kwalifikacji i składu załogi

Zgodnie z postanowieniami art. 61 ustawy statek może być używany w żegludze
morskiej tylko wtedy, gdy jest obsadzony załogą o właściwych kwalifikacjach i wymaganym
składzie.
Kwalifikacje
członków załóg statków morskich, oprócz wymagań ustalonych
w ustawie, muszą odpowiadać również wymaganiom określonym w Konwencji STCW,
Konwencji SOLAS oraz Konwencjom Międzynarodowej Organizacji Pracy: nr 69
(dotyczącej kwalifikacji kucharzy) i nr 74 (dotyczącej kwalifikacji starszych marynarzy).

W ustawie został przewidziany wyjątek odnoszący się do kwalifikacji osób
prowadzących jachty rekreacyjne i komercyjne, czarterowane bez załogi, na wodach
morskich. Te kwestie są regulowane przez przepisy ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r.
o żegludze śródlądowej.
W kwestii wymagań dotyczących kwalifikacji członków załóg statków morskich w zakresie
ochrony żeglugi ustawa odsyła do przepisów o ochronie żeglugi i portów morskich.

Projektowana ustawa rozszerza w porównaniu z ustawą obowiązującą katalog
dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe niezbędne do zajmowania stanowisk
15 
 
 
na statku. Dokumentami takimi według art. 63 ustawy są: dyplom – dla stanowisk oficerskich,
świadectwo – dla stanowisk nieoficerskich, świadectwo przeszkolenia, zezwolenie
i potwierdzenie uznania. wiadectwo przeszkolenia nie było do tej pory ujęte w katalogu
dokumentów kwalifikacyjnych. W ustawie zostały uregulowane tryb i warunki ubiegania się
o wydanie przedmiotowych dokumentów oraz podmiotu upoważnionego do ich wydania,
którym według art. 71 ustawy jest dyrektor urzędu morskiego.

Nowym wymaganiem, w stosunku do zawartych w istniejącej ustawie, jest
przewidziany w art. 64 projektu ustawy obowiązek zdania egzaminu przed Centralną Morską
Komisją Egzaminacyjną przez osoby ubiegające się o uzyskanie dyplomów lub świadectw.

W ustawie została uregulowana, podobnie jak w przepisach obecnie istniejących,
kwestia zajmowania na statku stanowisk przez osoby nieposiadające odpowiedniego dyplomu
lub świadectwa. Zgodnie z art. 66 projektu dyrektor urzędu morskiego może na czas
określony wydać takiej osobie zezwolenie na zajęcie stanowiska wyższego, niż uprawnia ją
do tego posiadany dokument kwalifikacyjny, na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy (okres ten
nie podlega przedłużeniu). Wyjątek stanowią stanowiska kapitana i starszego mechanika,
wobec których nie jest możliwe udzielenie ww. zezwolenia. Dodatkowo dyrektor urzędu
morskiego zobowiązany jest do powiadomienia ministra właściwego do spraw gospodarki
morskiej o każdym wydanym zezwoleniu. Ponadto ustawa nakłada obowiązek na dyrektora
urzędu morskiego do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej,
w terminie do 31 stycznia każdego roku, statystyki wydanych zezwoleń w roku poprzednim.
Wymóg powyższy jest konsekwencją zapisów wynikających z art. VIII Konwencji STCW.
Zupełnie nowym przepisem, nieujętym także w założeniach, a wynikającym
z postanowienia art. 19 dyrektywy 2008/106/WE, jest przepis artykułu 67 projektowanej
ustawy dotyczący potwierdzenia uznania zagranicznego dyplomu lub świadectwa. Pojęcie
potwierdzenia uznania istnieje co prawda w obecnej ustawie (jako rodzaj dokumentu
potwierdzającego posiadane kwalifikacje zawodowe na statku), jednak ustawa z 2000 r. nie
zawiera przepisów materialnych regulujących tę instytucję. W przedmiotowym artykule
projekt zezwala na wydanie potwierdzenia uznania dla dyplomu lub świadectwa, które wydał
właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa trzeciego, uznanego
przez Komisję Europejską, pod warunkiem że z państwem tym minister właściwy do spraw
gospodarki morskiej zawarł porozumienie dotyczące uznawania dyplomów i świadectw.
Przepisy ustawy przyznają właściwemu ministrowi uprawnienie do przedłożenia Komisji
Europejskiej wniosku o uznanie państwa trzeciego innego niż dotychczas uznane.
16 
 
 

Zgodnie z nowym, w stosunku do istniejącego stanu prawnego, brzmieniem ustawy
potwierdzeniem posiadania kwalifikacji niezbędnych do zajmowania stanowisk na jachtach
komercyjnych są według art. 69 dokumenty kwalifikacyjne określone w przepisach wydanych
na podstawie art. 37a ust. 15 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej.
Alternatywnie kwalifikacje do zajmowania stanowiska na jachtach komercyjnych można też
zdobyć, uzyskując dyplom, świadectwo i świadectwo przeszkolenia, po zdaniu odpowiednich
egzaminów przed Centralną Morską Komisją Egzaminacyjną (art. 70). Minister właściwy do
spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia, wymagane dla członków załóg
jachtów komercyjnych kwalifikacje i przeszkolenia według Konwencji STCW oraz warunki
ich uzyskiwania, kierując się koniecznością odpowiedniego przygotowania do wykonywania
obowiązków członków załóg na jachtach komercyjnych, zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi
oraz zdrowia i życia przebywających na nich osób, a także mając na uwadze istniejące
systemy kwalifikacji sportowych i zawodowych członków załóg. W przedmiotowym
rozporządzeniu zostanie uregulowany szereg kwestii szczegółowych związanych
z kwalifikacjami załóg jachtów oraz szczegółowe warunki ich uzyskiwania, m.in. tryb oraz
kryteria uznawania ośrodków szkoleniowych, sposób prowadzenia kontroli i oceny tych
ośrodków, tryb, sposób i terminy przeprowadzania egzaminów i ramowe programy szkoleń.

Nowa ustawa, implementując postanowienia art. 9 dyrektywy 2008/106/WE,
przewiduje w art. 72 środki, jakie mogą być podjęte w stosunku do członków załóg statków
i pilotów, którzy swym działaniem lub zaniechaniem spowodowali lub przyczynili się do
wypadku morskiego. Przepisy ustawy uprawniają organ, który wydał dokument
kwalifikacyjny ww. osobom do zawieszenia ich uprawnień do wykonywana pełnionej funkcji.

W ustawie uregulowane zostały też kwestie szkoleń prowadzonych przez morskie
jednostki edukacyjne (o których mowa w art. 74) oraz uznane przez ministra właściwego do
spraw gospodarki morskiej ośrodki szkoleniowe (o których mowa w art. 70). Ustawa zawiera
delegację dla ministra do wydania rozporządzenia określającego programy szkoleń
prowadzonych przez morskie jednostki edukacyjne oraz wymagań egzaminacyjnych.

Ustawa przyznaje w art. 75 ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej
kompetencje do uznawania i prowadzenia nadzoru nad morskimi jednostkami edukacyjnymi
oraz ośrodkami, o których wspomniano wyżej, w zakresie szkolenia członków załóg statków
morskich zgodnie z wymogami Konwencji STCW oraz postanowieniami ustawy.
Instrumentem służącym do realizacji tych kompetencji są audyty dotyczące: uznania, zmiany
zakresu uznania, potwierdzenia uznania, odnowienia ważności uznania tych podmiotów oraz
17 
 
 
audyty dodatkowe. Ustawa tworzy ogólne ramy prawne dotyczące przeprowadzania każdego
z wymienionych audytów. Kwestie szczegółowe związane z kryteriami, warunkami
i sposobami uznawania, potwierdzania, rozszerzania, ograniczania, odnawiania, zawieszania,
cofania uznania oraz nadzorowania ww. podmiotów, warunkami wynagradzania członków
zespołu audytującego za przeprowadzenie audytu oraz ze sposobem tworzenia i aktualizacji
listy audytorów będą, zgodnie z delegacją ustawową zawartą w art. 76 projektu, określone
przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej w drodze rozporządzenia.

Projektowana ustawa, w celu organizacji i przeprowadzania egzaminów
kwalifikacyjnych, tworzy w art. 77 podstawę prawną do utworzenia Centralnej Morskiej
Komisji Egzaminacyjnej. Komisja ta ma działać przy i podlegać ministrowi właściwemu do
spraw gospodarki morskiej, który ma też kompetencje do powoływania i odwoływania
przewodniczącego i jego dwóch zastępców oraz zatwierdzania listy egzaminatorów. Według
przepisów ustawy za egzamin będzie pobierana opłata zgodna z załącznikiem do ustawy.
Ustawa konstruuje ogólną podstawę prawną działalności zespołów egzaminacyjnych
(np. sposób wyboru ich członków). Kwestie szczegółowe dotyczące organizacji i regulaminu
pracy komisji, kryteriów, którym powinni odpowiadać kandydaci na przewodniczących
i zastępców, sposobu tworzenia i aktualizacji listy egzaminatorów, trybu i sposobu
przeprowadzania egzaminów w zakresie wiedzy i umiejętności oraz warunków
wynagradzania członków zespołu egzaminacyjnego zostaną określone, zgodnie z delegacją
ustawową, w rozporządzeniu.

Projekt ustawy zawiera w art. 78 fakultatywne upoważnienie dla ministra właściwego
do spraw gospodarki morskiej do wydania rozporządzenia określającego ramowe programy
szkoleń dla osób innych niż marynarze, kryteria uznawania ośrodków prowadzących takie
szkolenia oraz wzory dokumentów potwierdzających przeszkolenie.
W art. 79 projekt nakłada na morskie jednostki edukacyjne i Centralną Morską Komisję
Egzaminacyjną obowiązek stosowania systemów zarządzania jakością.
Nowy
czteroustępowy art. 80 projektowanej ustawy zawiera przepis art. 22 obecnej
ustawy (dotyczący minimalnego składu załogi statku) oraz, uwzględniając wytyczne
opracowywane przez IMO, delegację dla ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej
do wydania rozporządzenia określającego jednolite warunki ustalania składu załogi statku
przez dyrektorów urzędów morskich. Dodatkowo ustawa przewiduje w tym artykule, iż na
wniosek Komendanta Straży Granicznej, Komendanta Głównego Policji oraz armatorów
statków służby państwowej specjalnego przeznaczenia, dyrektor właściwego urzędu
18 
 
 
morskiego może ustalić skład załogi oraz niezbędne kwalifikacje, inne niż wymagane na
podstawie przepisów o kwalifikacjach członków załóg statków morskich.
Mając na uwadze potrzebę zapewnienia przestrzegania wymagań w zakresie
kwalifikacji i składu załogi niezbędnego dla bezpieczeństwa morskiego, projektowana ustawa
stanowi w art. 81, iż w ramach inspekcji przeprowadzanej przez organ inspekcyjny (zarówno
państwa bandery, jak i państwa portu) sprawdzeniu podlega, czy członkowie załogi
zatrudnieni na statku posiadają wymagane dokumenty oraz czy skład załogi jest zgodny
z właściwym certyfikatem, a organizacja i pełnienie wacht odpowiadają wymaganiom
Konwencji STCW. Ustawa reguluje też procedury postępowania dla organu inspekcyjnego
w przypadkach, gdy członek załogi nie posiada wymaganego ważnego dokumentu
potwierdzającego kwalifikacje bąd gdy stwierdzono zaniedbania w organizacji lub pełnieniu
wacht.
W
końcowej części rozdziału czwartego ustawa nakłada, w art. 82, na ministra
właściwego do spraw gospodarki morskiej obowiązek sprawowania nadzoru nad
dokonywaniem niezależnej oceny systemu szkolenia, egzaminowania i wydawania
dokumentów marynarzom, przeprowadzanej zgodnie z postanowieniami Konwencji STCW.
Raport z przedmiotowej oceny minister właściwy do spraw gospodarki morskiej zobowiązany
jest przekazać Sekretarzowi Generalnemu IMO oraz Komisji Europejskiej. Tym samym
podmiotom minister przekazuje informację o przyjętych do polskiego porządku prawnego
przepisach w zakresie spraw objętych uregulowaniami w rozdziale czwartym. Obowiązek
przekazania raportu wynika z prawidła I/7 aneksu do Konwencji STCW, zaś informacji
– z postanowienia art. 31 dyrektywy 2008/106/WE.

Rozdział 5 (art. 83 – 113) reguluje kwestie dotyczące bezpiecznego uprawiania
żeglugi.

Zgodnie z przepisami art. 83 projektu ustawy, w sprawach dotyczących ruchu statków
na morzu terytorialnym mają zastosowanie przepisy ustawy o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej oraz postanowienia Konwencji
o

zapobieganiu zderzeniom. Zakres stosowania międzynarodowych przepisów
o zapobieganiu zderzeniom na morzu mających na celu bezpieczne uprawianie żeglugi przez
jednostki pływające Marynarki Wojennej, Straży Granicznej i Policji ma uregulować
rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej i ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Treść tego przepisu odpowiada pierwszym dwóm ustępom art. 26 obecnie obowiązującej
ustawy. Ustęp trzeci, traktujący o uprawnieniach odpowiednich ministrów do wydawania
19