Rewolucja na rynku pracy: inspektor PIP zdecyduje w trybie natychmiastowym o zamianie umowy zlecenie na etat

Przeczytaj także: Zmiany w umowach zlecenia od 2026 - jak wpłyną na rynek pracy?

Zgodnie z projektem nowe kompetencje inspektorów PIP pozwolą im natychmiast rozstrzygać, czy umowa cywilnoprawna została zawarta nieprawidłowo i powinna zostać przekształcona w etat. Podstawą będzie m.in. sytuacja, gdy charakter pracy wskazuje na zatrudnienie etatowe – obowiązki są wykonywane na rzecz jednego pracodawcy, w stałym rytmie i w powtarzalnym zakresie.

Przepisy wprowadzą też możliwość zdalnych kontroli, obejmujących nie tylko treść i zakres umów, ale i prawidłowość odprowadzanych składek. Resort zapowiada podwojenie wysokości grzywien, a inspektorzy będą mogli analizować umowy nawet do roku wstecz – również wtedy, gdy pracownik nie jest już związany z firmą.

Pamiętajmy, że zamiana umowy cywilnoprawnej w etat to dla pracodawcy nie tylko konieczność odprowadzania składek ZUS i podatków. To także pełen pakiet obowiązków wynikających z kodeksu pracy – szkolenia BHP, badania lekarskie, zapewnienie pracownikowi urlopu wypoczynkowego, wypłata wynagrodzenia za czas choroby czy przestrzeganie okresów wypowiedzenia. Do tego dochodzi dokumentacja i obowiązki informacyjne.

W praktyce oznacza to również wzrost kosztów i ograniczenie elastyczności zatrudnienia, co powinno skłonić firmy do dokładnego przejrzenia swoich umów już teraz – mówi Michał Młynarczyk, Prezes Devire Group.

Etaty czy śmieciówki?

Polski rynek pracy to dziś ponad 17,2 mln aktywnych zawodowo osób, z czego zdecydowana większość zatrudniona jest na etatach. [2] Według danych GUS aż 85 proc. pracowników sektora prywatnego ma umowę o pracę na czas nieokreślony – to blisko 11,8 mln osób. [3]

Równocześnie jednak rośnie liczba zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Na koniec września 2023 roku na zleceniu i podobnych kontraktach pracowało 2,35 mln osób. [4] W marcu 2025 r. już niemal 1,4 mln wykonywało pracę wyłącznie w tej formule – to wzrost o 5,5 proc. w porównaniu z marcem 2024 r. [5] Dane te jasno pokazują, że choć etat wciąż dominuje, ale segment umów cywilnoprawnych wciąż się rozrasta.

W obliczu nadchodzących zmian warto przyjrzeć się elastycznym modelom zatrudnienia, dopasowanym do potrzeb danej organizacji. Jednym z rozwiązań może być outsourcing całych procesów, zwłaszcza tych spoza kluczowej działalności firmy („non core operations”). W takim modelu firma zazwyczaj rozlicza się za zrealizowane efekty (KPI), a nie za godziny pracy.

Innym rozwiązaniem może być zatrudnianie interim managerów, którzy wchodzą do organizacji na określony czas, by przeprowadzić konkretny projekt czy zmianę. Alternatywą są także umowy o pracę tymczasową zawierane przez agencje zatrudnienia, kontrakty menedżerskie czy współpraca B2B z samozatrudnionymi specjalistami. Część z tych modeli wiąże się oczywiście z obowiązkiem odprowadzania składek, ale dają one pracodawcom większą elastyczność w doborze kadry, zwłaszcza w projektach krótkoterminowych – mówi Michał Młynarczyk, CEO Devire Group.

Eksperci zwracają uwagę, że nowe przepisy mogą szczególnie wpłynąć na branże, w których umowy cywilnoprawne są stosowane najczęściej. Dane GUS pokazują, że duży odsetek zleceniobiorców pracuje w sektorach takich jak administrowanie i działalność wspierająca (m.in. agencje zatrudnienia) czy opieka zdrowotna i pomoc społeczna. [6]

Wysoki udział umów cywilnoprawnych notuje się również w budownictwie oraz transporcie i gospodarce magazynowej. Zdaniem analityków na większe ryzyko zmian mogą być także narażone branże oparte na pracy sezonowej lub projektowej, jak gastronomia, usługi kurierskie czy e-commerce.

Nowe regulacje mogą na trwałe zmienić strukturę polskiego rynku pracy. Etat stanie się nie tylko dominującą, ale też wymuszoną formą zatrudnienia, a pracodawcy będą musieli zmierzyć się z wyższymi kosztami i większą odpowiedzialnością. Eksperci podkreślają jednak, że to również szansa na bardziej przejrzyste i uczciwe zasady gry – a ostateczny bilans tej rewolucji poznamy dopiero po jej wejściu w życie w czerwcu 2026 roku.


[1] https://www.money.pl/gospodarka/to-bedzie-rewolucja-w-umowach-o-prace-resort-ujawnia-projekt-7195879940578240a.html
[2] https://rynekpracy.org/statystyki/liczba-pracujacych/
[3] https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5475/4/55/1/aktywnosc_ekonomiczna_polski_za_2_kw_2024.pdf
[4] https://www.bankier.pl/wiadomosc/Tyle-osob-pracuje-na-zleceniu-GUS-podal-nowe-dane-8746504.html
[5] https://stat.gov.pl/statystyki-eksperymentalne/kapital-ludzki/wykonujacy-prace-wylacznie-na-podstawie-umow-zlecenia-i-pokrewnych-w-polsce-w-marcu-2025-r-%2C16%2C9.html
[6] https://businessinsider.com.pl/praca/praca-na-smieciowce-ilu-polakow-to-dotyczy-i-w-jakich-branzach/q4lettb