Rządowy projekt ustawy o usługach płatniczych

(np. zawieszenie działalności) w stosunku do podmiotów pochodzących z Polski,
uczestniczących w systemach podlegających prawu innych państw członkowskich.
Informacja taka jest potrzebna ze względu na obowiązek przekazania jej przez NBP
właściwym władzom innych państw członkowskich.
W art. 13 dodano także ust. 2a rozciągający obowiązki powiadamiania na uczestników
pośrednich, jeżeli zostali oni uznani za uczestników, zaś zdanie wstępne ust. 3 artykułu 13
zostało rozszerzone o odwołania do ust. 2a.
W art. 14 obowiązek nałożony dotychczas jedynie na podmioty uczestniczące w systemach
polskich rozciągnięto także na podmioty polskie uczestniczące w systemach podlegających
prawu innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Przepis ten jest odzwierciedleniem
art. 10 zdanie 4 ww. dyrektywy 98/26/WE.
W związku z koniecznością powiadamiania NBP o zmianach w akcjonariacie dodano
w art. 17 nowy ust. 3a, nakładający na prowadzące systemy krajowe podmioty, działające
w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, obowiązek
załączania do wniosku o wydanie zgody na prowadzenie systemu listy udziałowców lub
akcjonariuszy z podaniem ich procentowego udziału.
Ponadto w związku z faktem wystąpienia i uznania zmian w akcjonariacie podmiotów
prowadzących systemy uznane za szczególnie istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa
funkcjonowania systemu, zaproponowano dodanie ust. 3b w art. 17.
W art. 17 ust. 4 czas na poinformowanie organu wydającego zgodę na prowadzenie systemu
krajowego przez podmiot prowadzący system o zmianach w zakresie listy uczestników
systemu i innych danych, o których mowa w ust. 3 artykułu 17, został wydłużony do
maksimum 7 dni, co ma na celu zapewnienie zgodności z praktyką.
Art. 18 ust. 4 i 5 stanowią poszerzenie instrumentów nadzoru nad systemami krajowymi.
W praktyce okazało się, że ze względu na standardy międzynarodowe, które nie mają mocy
wiążącej i przez to nie są wdrażane do praw krajowych, ale które stanowią jedno
z podstawowych źródeł sprawowania nadzoru nad systemami płatności lub systemami
rozrachunku papierów wartościowych, istniały potrzeby raportowania instytucjom
europejskim (jak Europejskiemu Bankowi Centralnemu) różnych informacji dotyczących
funkcjonowania systemów. Dotychczas nie istniała podstawa prawna do uzyskiwania przez
podmioty nadzorujące systemy takich informacji, a art. 18 ust. 4 i 5 ma na celu jej stworzenie.
Kryteria oceny nadzorowanych przez Narodowy Bank Polski systemów płatności zostały
określone w dokumencie, umieszczonym na stronie internetowej NBP „Polityka Narodowego
Banku Polskiego w zakresie nadzoru nad systemami płatności”. W dokumencie tym

34
wymienione zostały wspomniane wyżej standardy międzynarodowe, którymi NBP, jako
organ nadzorujący systemy płatności, kieruje się, dokonując oceny ich funkcjonowania.
Art. 21 uchyla się ze względu na fakt, że był on wprowadzony do systemu prawnego
w momencie obowiązywania ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności
gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z późn. zm.). Obecnie obowiązująca ustawa z dnia
2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, która zastąpiła ustawę – Prawo
działalności gospodarczej, ma nieco inną konstrukcję prawną. Na potrzeby omawianej
tematyki trzeba zwrócić uwagę na art. 75 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Zgodnie z ust. 4 tego artykułu uzyskania zgody wymaga prowadzenie systemu płatności lub
systemu rozrachunku papierów wartościowych, w zakresie określonym przepisami ustawy
o ostateczności rozrachunku. Porównanie tego ustępu (ust. 4 w art. 75) z ust. 1 (ust. 1
w art. 75) prowadzi do wniosku, że ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
uwzględnia przedstawioną wyżej odmienną rolę oraz normatywne znaczenie przepisów
ustawy o ostateczności rozrachunku. Podstawowymi założeniami obowiązujących przepisów
jest to, że prowadzenie systemu nie musi być działalnością gospodarczą a prowadzącym
system nie musi być przedsiębiorca.
Zgodnie z zaproponowanym brzmieniem art. 22, publikowana na jego podstawie lista
powinna zawierać nie tylko listy uczestników, ale także systemów, do których stosuje się
przepisy o ostateczności rozrachunku, co zwiększy jego walor informacyjny. Ponadto
propozycja publikowania ww. danych na stronach internetowych NBP i odstąpienie od
koncepcji publikowania w formie obwieszczenia Prezesa NBP listy uczestników systemów,
do których stosuje się przepisy o ostateczności rozrachunku, zostało dokonane ze względu na
fakt, że dotychczasowa praktyka wykazała, że obwieszczenie to często traci na aktualności ze
względu na zmiany w zakresie uczestników systemów, zaś ze względów proceduralnych nie
jest możliwe, aby jego zmiany następowały w bardzo szybkim czasie. Dlatego też przyjęto
nowe rozwiązanie, posługując się analogią do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do
informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.), zgodnie z którą walor
informacji publicznej ma informacja umieszczona w formie elektronicznej w Biuletynie
Informacji Publicznej. Publikowanie listy uczestników systemów w formie elektronicznej
pozwoli także na bieżące aktualizowanie informacji w niej zawartych.

Art. 162 przepisów zmieniających zawiera zmiany w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca
2002 r. – Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz. 1178, z późn. zm.), które uzasadnione są

35
zrównaniem uprawnień w zakresie transakcji płatniczych w obrocie dewizowym, banków
oraz instytucji płatniczych, w związku z poddaniem instytucji płatniczych nadzorowi.
Proponowana zmiana ust. 1 w art. 25 ustawy – Prawo dewizowe, polegająca na dodaniu
krajowych instytucji płatniczych oraz oddziałów unijnych instytucji płatniczych do grona
podmiotów uprawnionych do pośredniczenia w dokonywaniu przekazów pieniężnych za
granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym, których wartość
przekracza równowartość 15 000 euro, wynika z uprawnień tych instytucji nadawanych im
projektowaną ustawą oraz uprawnień oddziałów unijnych instytucji płatniczych wynikających
z odnośnych przepisów państw członkowskich, w których mają one siedzibę.
Ponadto w art. 74 projektu ustawy o usługach płatniczych zawarto doprecyzowanie przepisów
w zakresie świadczenia przez krajową instytucję płatniczą usługi wymiany walut.
Proponowany w ust. 2 przepis ma na celu wyłączenie stosowania przepisów ustawy – Prawo
dewizowe regulujących działalność kantorową (rozdział 4) do świadczenia usługi wymiany
walut przez krajowe instytucje płatnicze. Takie wyłączenie jest uzasadnione, gdyż usługa
wymiany walut będzie usługą dodatkową w stosunku do usługi płatniczej. Instytucje
płatnicze, oprócz świadczenia usług płatniczych będą mogły świadczyć ściśle powiązane ze
świadczeniem usług płatniczych usługi dodatkowe takie jak m.in. usługi wymiany walut.
Podobne rozwiązanie zastosowano w art. 77 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi w zakresie usługi wymiany walutowej świadczonej przez firmy
inwestycyjne w związku z działalnością maklerską. Wyraźnego podkreślenia wymaga fakt, że
przepisy dotyczące usług wymiany walut, zarówno w ustawie o obrocie instrumentami
finansowymi, jak również w projekcie ustawy o usługach płatniczych w sposób wyraźny
wiążą wymianę walut z obsługą realizacji działalności podstawowej podmiotów
regulowanych w obu ustawach.

W celu wypełnienia ustaleń dyrektywy PSD ustawa uzupełnia oraz zmienia również ustawę
z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169,
poz. 385, z późn. zm) – art. 163 przepisów zmieniających. Ustawa o elektronicznych
instrumentach płatniczych reguluje szeroki zakres materii nieobjętej regulacją dyrektywy
PSD. Przepisów tych nie sposób przenieść do projektowanej ustawy, która ma za zadanie
implementować dyrektywę PSD, ponieważ dotyczą one również pieniądza elektronicznego,
instytucji pieniądza elektronicznego, systemów autoryzacji i rozliczeń itd. (dokładne
wyliczenie przedstawiono w dalszej części uzasadnienia). Regulacja tych zagadnień jest
wyłączona spod zakresu dyrektywy PSD, gdyż przykładowo kwestie zawarte w rozdziałach

36
5 i 6 ustawy są związane z implementacją do prawa polskiego dyrektywy 2000/46/WE
w

sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza
elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością – dyrektywa EMD I.
Należy mieć na uwadze, że od 30 października 2009 r. obowiązuje nowa dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/110/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie
podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz
nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, zmieniająca dyrektywy 2005/60/WE
i 2006/48/WE oraz uchylająca dyrektywę 2000/46/WE (dyrektywa EMD II).

Również umieszczenie przepisów dotyczących pieniądza elektronicznego (poza samą
definicją pieniądza elektronicznego) w ustawie – Prawo bankowe nie wydaje się uzasadnione
z dwóch podstawowych powodów. Po pierwsze przepisy te dotyczą nie tylko banków, po
drugie zmiana ustawy – Prawo bankowe w szerszym zakresie niż ten niezbędnie wymagany
dla implementacji dyrektywy PSD, spowodowałaby również znaczne przedłużenie prac
legislacyjnych nad implementacją dyrektywy PSD. Mając na uwadze ww. czynniki
projektodawca zdecydował zachować ustawę o elektronicznych instrumentach płatniczych,
ograniczając się jedynie – w ramach implementacji dyrektywy PSD – do uchylenia
przepisów, które są sprzeczne z uregulowaniami dyrektywy PSD.

Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych – jak to zostało zaznaczone powyżej –
stanowi nie tylko implementację dyrektywy EMD I ale również wprowadziła do krajowego
porządku prawnego przepisy zaleceń Komisji Europejskiej (w szczególności Zalecenia
nr 97/489/EC z dnia 30 lipca 1997 r. dotyczącego transakcji z użyciem elektronicznych
instrumentów płatniczych).
Z perspektywy czasu należy stwierdzić, że
uregulowania te znacznie zwiększyły
bezpieczeństwo na rynku elektronicznych instrumentów płatniczych i przez to przyczyniły się
do rozwoju tych instrumentów. Mowa tu o takich regulacjach, jak na przykład zastrzeżenie,
że wydanie karty może nastąpić dopiero po zawarciu umowy o kartę płatniczą (art. 21
ustawy) albo przepis ustanawiający obowiązek okazania dowodu tożsamości (na żądanie
akceptanta) przez posiadacza/użytkownika karty przy dokonywaniu nią płatności, co podnosi
standardy bezpieczeństwa (art. 26 ustawy). Niektóre z takich przepisów znalazły swoje
odbicie w dyrektywie PSD, inne nie zostały tam uregulowane. Ponieważ uregulowania
zapisane w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych, wykraczające poza
implementację dyrektywy EMD I okazały się korzystne dla rynku przyjęto, że w zakresie,

37
w którym nie są one sprzeczne z dyrektywą PSD lub stanowią jej uszczegółowienie, zostaną
zachowane. Wprowadzają one dodatkowe, pozytywne wartości na ten rynek, umacniając
zaufanie do bezgotówkowych instrumentów płatniczych i z tego powodu ich utrzymanie
pozostaje również w interesie uczestników tego rynku (zarówno wydawców tych
instrumentów, jak i osób z nich korzystających). Utrzymano art. 20, 23 i 26, które, mimo że
nie odpowiadają postanowieniom dyrektywy PSD, są uszczegółowieniem stanowiącym
o pewnej przewadze przyjętych w polskim prawie rozwiązań nad bardzo ogólnymi
regulacjami unijnymi. Ponadto konieczne dla podstawowego nadzoru oversight oraz
działalności sprawozdawczo-analitycznej NBP było zachowanie przepisów art. 15 ust. 4 i 5,
które określają, jaki zakres informacji przekazują do NBP wydawcy kart płatniczych.
Pozostawiono także art. 68, który stanowi podstawę funkcjonowania międzybankowych baz
danych – MIG Posiadacze oraz MIG Akceptanci, które stanowią jedno z podstawowych
narzędzi zwalczania przestępstw z wykorzystaniem kart płatniczych w Polsce.
Poniżej omówione zostały zmiany dokonane w ustawie o elektronicznych instrumentach
płatniczych w związku z pracami nad projektem ustawy o usługach płatniczych.
Zmiany art. 1 uzasadnione są tym, że w dalszej części ustawy – z uwagi na przepisy ustawy
implementującej dyrektywę PSD dotyczące umów ramowych – przepisy dotyczące umów
o kartę płatniczą i umowy o usługi bankowości elektronicznej zostają uchylone, a objęte
zakresem ustawy pozostają tylko przepisy regulujące status prawny wydawców pieniądza
elektronicznego oraz przepisy rozdziału o instrumentach pieniądza elektronicznego –
z odpowiednim dostosowaniem ich do przyjętej koncepcji relacji ustawy o usługach
płatniczych do pozostawianych w mocy przepisów ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych.
W art. 2 przeredagowano definicję agenta rozliczeniowego (art. 2 pkt 1). Zmiana ta jest
uzasadniona potrzebą dostosowania nazewnictwa do ustawy o usługach płatniczych.
Uwzględnienie tej zmiany jest tym bardziej istotne, że w art. 3 ust. 1 pkt 5 omawianego
projektu objęto zakresem ustawy o usługach płatniczych zawieranie umów o przyjmowanie
zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych (czyli czynności mieszczących się w pojęciu
tzw. „acquiring”, o którym mowa w załączniku do dyrektywy PSD). Ponadto w art. 2
przeformułowano definicję karty płatniczej oraz uchylono definicje: kodu identyfikacyjnego
(pkt 8) i zestawienia operacji (pkt 13). W pkt 10 pojawia się definicja pieniądza
elektronicznego, ponieważ zostaje ona przeniesiona z przepisów ustawy – Prawo bankowe.
Zmiany obejmujące:
– uchylenie art. 3 – 5 i art. 7 – 8,

38