Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2012

Tabela 2. Ró nice w wielko ci d ugu publicznego wg metodologii polskiej i UE (% PKB)
Wyszczególnienie
2001
2002 2003
2004 2005
2006 2007 2008 2009 2010
Pa stwowy d ug publiczny
38,8
43,6
48,4
46,7
47,5
47,8 44,8
46,9
49,9
52,8
1) Dostosowania zakresu sektora
-0,1
-0,2
-0,2
0,0
0,2
0,4 0,5 0,6
1,4
2,3
w tym:
fundusze umiejscowione w BGK (w tym KFD)
-
-
-
-
0,1
0,4
0,4
0,5
1,1
1,8
KFD - nabycie aktywów infrastrukturalnych*
-
-
-
-
0,0
0,1
0,2
0,2
0,3
0,6
Agencja Rynku Rolnego**
0,0
-0,2
-0,1
-
-
-
-
-
-
-
2) Ró nice dotycz ce tytu ów d u nych
-1,1
-1,2
-1,2
-1,0
-0,5
-0,4 -0,4 -0,4
-0,3
-0,3
w tym:
zobowi zania wymagalne
-1,2
-1,3
-1,2
-1,0
-0,5
-0,4
-0,4
-0,4
-0,3
-0,3
D ug sektora instytucji rz dowych
i samorz dowych
37,6
42,2
47,1
45,7
47,1
47,7 45,0 47,1
50,9
54,9
*) Zgodnie z wytycznymi Eurostatu w odniesieniu do klasyfikacji sektorowej przedsi wzi
budowy autostrad, dane z zakresu
zad u enia sektora general government uwzgl dniaj zobowi zania strony rz dowej z tytu u budowy dwóch etapów autostrady
A1 oraz odcinka II autostrady A2.
**)W zwi zku ze zmian struktury róde finansowania ARR, w 2004 r. zosta a ona zaliczona do sektora general government.
Tabela 3. Czynniki wp ywaj ce na zmian relacji d ugu SP do PKB (%)
Wyszczególnienie
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Relacja d ugu SP do PKB
36,4
40,6
44,9
43,6
44,8
45,1
42,6
44,7
47,0
49,6
Zmiana relacji d ugu SP do PKB
0,6
4,1
4,4
-1,4
1,2
0,4
-2,5
2,2
2,3
2,6
1. Potrzeby po yczkowe bud etu pa stwa,
3,5
5,0
4,4
4,8
4,2
4,1 2,8 3,4
4,3
4,6
w tym:
1.1. saldo pierwotne bud etu pa stwa
1,5
1,9
1,5
2,0
0,3
-0,3 -1,0 -0,1
-0,6
0,7
1.2. koszty obs ugi d ugu SP
2,7
3,0
2,9
2,5
2,5
2,6 2,3 2,0
2,4
2,4
1.3. wynik bud etu rodków europejskich
- - - - - - - - - 0,7
1.4. koszty reformy emerytalnej *
0,0
0,0
0,0
1,1
1,3
1,4 1,4 1,6
1,6
1,6
1.5. przychody netto z prywatyzacji
-0,8
-0,2
-0,4
-0,8
-0,3
0,0 -0,1 -0,1
0,0
-0,6
1.6. pozosta e potrzeby po yczkowe **
0,2
0,3
0,4
0,0
0,3
0,4 0,2 0,0
1,0
-0,2
2. Zmiany nie wynikaj ce z potrzeb
-0,8
0,7
1,9
-2,2
-0,3
-0,3 -0,7 2,0
0,3
0,4
po yczkowych bud etu, w tym:
2.1. ró nice kursowe
-1,0
0,8
1,4
-2,2
-0,3
-0,4 -0,9 2,0
-0,3
0,0
2.2. pozosta e czynniki ***
0,2
-0,1
0,5
0,0
0,1
0,1 0,2 0,0
0,6
0,3
3. Zmiany pozosta ego d ugu SP
-0,5
-0,2
-0,2
0,0
-0,1
-0,2
-0,1
0,0
0,0
0,0
4. Nominalny wzrost PKB
-1,6
-1,3
-1,7
-4,0
-2,6
-3,2
-4,5
-3,3
-2,4
-2,4
*)
rodki dla FUS z tytu u ubytku sk adki przekazywanej do OFE.
**)Saldo udzielonych po yczek oraz prefinansowania.
***)Zmiana d ugu z tytu u: zmiany stanu rodków na rachunku bud etu pa stwa, dyskonta od SPW, kapitalizacji i indeksacji SPW,
ci gnie pozakasowych, umorzenia d ugu, konwersji d ugu FUS wobec OFE na SPW.
Zmiany w poziomie kosztów obs ugi d ugu SP by y wypadkow przyrostu d ugu oraz zmian
poziomów stóp procentowych i kursów walutowych. Aby zmienna wysoko
kosztów obs ugi
d ugu nie wp ywa a destabilizuj co na konstruowanie bud etu pa stwa, podejmowane by y
dzia ania s u
ce ich równomiernemu rozk adowi w czasie. Zalicza y si do nich:
transakcje na instrumentach pochodnych – stosowane od ko ca 2006 r.,
ustalanie
wysoko ci oprocentowania nowych emisji obligacji na poziomie zbli onym do ich
rentowno ci tak, aby ograniczy kumulacj kosztów z tytu u dyskonta przy ich wykupie,
przetargi zamiany i odkupu obligacji, stosowane od 2001 r., przede wszystkim w celu
ograniczania ryzyka refinansowania, ale pozwalaj ce równie na regulowanie rozk adu
kosztów obs ugi d ugu w czasie.
sektora publicznego jedynie w metodologii UE. Ró nice mi dzy metodologi polsk a UE zosta y
omówione w aneksie 2, a zestawienie deficytu i d ugu pa stw UE znajduje si w aneksie 4.
7
Wykres 3. Koszty obs ugi d ugu SP w latach 2001-2010
m ld PLN
% PKB
40
3,5%
3,0% 2,9%
2,7%
35
34,1
3,0%
2,6%
32,2
2,5% 2,5%
2,3%
2,4% 2,4%
2,5%
27,8
7,4
30
27,6
2,0%
6,7
2,5%
24,0
2,4%
24,1
25,0
25,1
2,0%
2,2%
2,2%
22,7
4,5
25
5,0
2,0%
2,2%
20,9
1,9%
3,7
3,8
3,7
5,1
1,9%
1,9%
1,5%
1,6%
20
4,2
3,8
25,6
26,8
1,0%
0,5% 0,5% 0,4% 0,5% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,5% 0,5%
15
20,3
20,4
21,3
23,3
22,6
20,0
17,1
18,5
0,5%
10
0,0%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
D ug krajowy
D ug zagraniczny
D ug krajowy
D ug zagraniczny
D ug ogó em
Koszty obs ugi d ugu zagranicznego by y znacznie ni sze ni krajowego, co w coraz
mniejszym stopniu wynika o z ró nicy poziomów stóp procentowych na rynku krajowym
i g ównych rynkach zagranicznych, a w wi kszym z ograniczonego udzia u d ugu zagranicznego
w d ugu SP.
Wykres 4. Rynkowe stopy procentowe a rednie koszty obs ugi d ugu krajowego i zagranicznego SP
rednie koszty obs ugi d ugu SP *
Rentowno
5-letnbich obligacji skarbowych **
12%
16.00%
10,3% 10,1%
14.00%
10%
8,7%
12.00%
7,0%
8%
7,0%
6,8%
6,2%
10.00%
7,6%
5,
7,9%
5,
8% 5%
8.00%
6%
5,0%
6,8%
5,8% 5,9% 6,1% 5,6%
5,4%
6.00%
4,7%
4%
5,1%
3,5% 3,6%
3,6% 4,0% 3,8% 4,2%
4.00%
3,2% 3,5%
3,1%
4,1%
2%
2.00%
0.00%
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
D ug krajowy
D ug zagraniczny
D ug ogó em
USA
Niemcy
Polska
*)
rednie koszty obs ugi d ugu SP zosta y obliczone jako relacja kosztów obs ugi d ugu w danym roku do redniej arytmetycznej z
wielko ci d ugu na koniec bie
cego i poprzedniego roku.
**) W walucie krajowej.
Relacja kosztów ca ego d ugu SP do PKB, po obni eniu w latach 2003-04, w latach 2005-06
wykazywa a niewielk tendencj wzrostow , a w latach 2007-08 ponownie wyra nie spad a,
g ównie na skutek du ego wzrostu PKB przy jednoczesnym spadku nominalnego poziomu
kosztów. W 2009 r. relacja ta wzros a przede wszystkim z powodu istotnego przyrostu d ugu
oraz ni szego wzrostu PKB, a w 2010 r. nast pi a jej stabilizacja.
II.2. Struktura d ugu Skarbu Pa stwa
Zmiany w strukturze d ugu SP wynika y z realizacji celu Strategii, tj. minimalizacji kosztów w
d ugim terminie, z uwzgl dnieniem ogranicze zwi zanych z ryzykiem. Prowadzona elastyczna
polityka emisyjna i operacje na sk adnikach d ugu powodowa y, e ryzyko zwi zane ze struktur
d ugu SP nie przekracza o bezpiecznego poziomu.
a) Ryzyko
refinansowania
Ryzyko refinansowania d ugu krajowego od 2004 r. ulega o systematycznemu ograniczaniu,
a od 2007 r. wzgl dnej stabilizacji. Ograniczanie tego ryzyka by o wypadkow :
roli
obligacji rednio- i d ugoterminowych w finansowaniu potrzeb po yczkowych. Obligacje
o terminach zapadalno ci od 5 lat stanowi y odpowiednio 24,4% w 2001 r. i 65,1% w 2007 r.
ogó u sprzedanych na przetargach SPW3. Ich udzia w 2008 r. i 2009 r. zmniejszy si
odpowiednio do 39,6% i 33,2% g ównie na skutek ograniczonego popytu na te instrumenty
3 Bony i obligacje cznie z przetargami uzupe niaj cymi i zamiany.
8
w wyniku kryzysu finansowego, a nast pnie wzrós w 2010 r. do 45,6%. W I po owie 2011 r.
udzia wyniós 31,0%, co by o wynikiem niekorzystnej sytuacji rynkowej;
zmian zad u enia w bonach skarbowych. W latach 2001-2007 warto
nominalna
zad u enia w bonach skarbowych spad a z 35,2 mld z do 22,6 mld z , a udzia bonów w
krajowych SPW spad z 20,0% do 5,9%. Po wzro cie w latach 2008-2009 (maksymalnie do
64,3 mld z , tj. do 14,3% zad u enia w krajowych SPW w lipcu 2009 r.), zad u enie w
bonach spad o na koniec czerwca 2011 r. do 28,0 mld z , co stanowi o 5,2% zad u enia w
krajowych SPW;
du ej skali przetargów zamiany. W 2010 r. odkupiono obligacje o zbli aj cym si terminie
zapadalno ci na czn kwot 32,6 mld z , a w I pó roczu 2011 r. 19,8 mld z . Przewa aj c
cze
obligacji wydawanych na przetargach zamiany stanowi y obligacje rednio- i
d ugoterminowe (97,4% w 2010 r., 60,9% w I po . 2011 r.).
Wykres 5. Struktura d ugu SP wg faktycznych terminów wykupu w latach 2001-2011
Krajowe SPW
100%
D ug zagraniczny
100%
12%
16%
15%
17%
19%
21%
30%
29%
31%
32%
32%
80%
19%
19%
16%
80%
23%
51% 51% 46% 42%
28%
31%
62% 66% 65% 62% 65% 66% 60%
60%
20%
17%
16%
17%
15%
60%
31%
27%
31%
30%
40%
26%
25% 27%
28%
29%
30%
29%
32%
31%
40%
24% 24%
18% 11% 13% 19% 18% 16% 19%
20%
38%
38%
38%
30%
20%
27%
20%
20%
24%
24%
19%
22%
18% 18% 21% 23% 13% 17% 16% 10% 12% 16% 16%
0%
6%
7%
8%
8%
7%
6%
6%
9%
5%
0%
3%
5%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
do 1 roku (w cznie)
od 1 roku do 3 lat (w cznie)
do 1 roku (w cznie)
od 1 roku do 3 lat (w cznie)
od 3 do 5 lat (w cznie)
pow y ej 5 lat
od 3 do 5 lat (w cznie)
pow y ej 5 lat
Wykres 6. rednia zapadalno
d ugu SP w latach 2001-2011
lata
9
8,1
8
8,5
8,3
8,3
8,1
8,3
8,1
6,5
7
6,0
5,7
5,5
5,4 5,2
6
5,0
5,1
5,3
5,3
5,2
5
4,1
3,9
3,7
3,8
4
3,9
4,3
4,2
4,1
4,3 4,1
3
2,5
3,2
3,6
2,7
2,7
2
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI '11
D ug krajowy
D ug zagraniczny
D ug ogó em
Ryzyko refinansowania d ugu zagranicznego jest w porównaniu do d ugu krajowego istotnie
ni sze. Uleg o ono skokowemu ograniczeniu w 2005 r., kiedy cz
zobowi za wobec Klubu
Paryskiego zosta a sp acona przed terminem i refinansowana emisjami obligacji o znacznie
d u szej zapadalno ci. Od tego czasu rednia zapadalno
d ugu zagranicznego pozostawa a
na stosunkowo stabilnym poziomie, powy ej 8 lat, co wynika z przewagi obligacji
d ugoterminowych w emisjach na rynkach mi dzynarodowych, jak równie d ugich terminów
wykupu kredytów zaci ganych w mi dzynarodowych instytucjach finansowych.
Systematyczny, pocz wszy od 2004 r. do 2007 r., wzrost redniej zapadalno ci ca ego
d ugu SP wynika ze stabilnego wzrostu redniej zapadalno ci d ugu krajowego, maj cego
dominuj cy udzia w d ugu ogó em oraz znacz cego wyd u enia w 2005 r. redniej
zapadalno ci d ugu zagranicznego. W kolejnych latach rednia zapadalno
utrzymywa a si na
stabilnym poziomie4.
4
Szczegó owe dane o redniej zapadalno ci i duration w pa stwach UE znajduj si w aneksie 5.
9
b) Ryzyko
kursowe
Udzia d ugu nominowanego w walutach obcych w d ugu SP, za wyj tkiem niewielkiego
wzrostu w 2005 r., systematycznie spada do 23,3% na koniec III kwarta u 2008 r., nast pnie
zwi kszy si do 27,6% na koniec 2010 r., a na koniec czerwca 2011 r. wyniós 27,3%.
Ograniczaniu ulega udzia innych ni euro walut obcych. Od po owy 2006 r. udzia d ugu w
euro utrzymywa si w przedziale ok. 70%-75%. W po owie 2011 r. udzia euro w d ugu
zagranicznym ogó em wyniós 70,5%.
Zwi kszenie roli d ugu w walutach obcych w latach 2008-2010 by o rezultatem:
elastycznego
podej cia do realizacji celu minimalizacji kosztów obs ugi d ugu w kontek cie
ogranicze wynikaj cych z ryzyka kursowego i pozwalaj cego na przej ciowe zwi kszenie
finansowania zagranicznego, uzasadnionego d
eniem do stabilizacji rynku krajowego,
dywersyfikacj
róde pozyskiwania kapita u oraz wykorzystaniem mo liwo ci zaci gania
nisko oprocentowanych kredytów w mi dzynarodowych instytucjach finansowych (MIF),
du ej zmienno ci kursu z otego, np. w IV kwartale 2008 r. i I kwartale 2009 r. kurs euro
wzrós o 40%, a kurs dolara o 67%.
Wykres 7. Struktura walutowa zad u enia SP
100%
7,9%
8,1%
24,4%
10,4% 9,7%
7,7%
6,7%
7,4%
7,9%
19,7% 14,9%
80%
17,3% 18,6% 18,7% 17,4% 18,9% 18,9% 19,8% 19,2%
19,1%
15,5%
15,0%
60%
40%
60,6% 64,9% 66,1% 72,4% 71,7% 73,6% 75,8% 73,7% 73,3% 72,2% 72,7%
20%
0%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI '11
PLN
EUR
pozosta e w aluty
Wykres 8. Kurs euro i dolara w latach 2001-2011
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
0
1
1
1
2
2
2
3
3
3
4
4
4
5
5
5
6
6
6
7
7
7
8
8
8
9
9
9
0
0
0
1
1

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

1

1

1
i

1

1
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
ru
i
e
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
g
kw
s
EUR/PLN
USD/PLN
10
Wykres 9. Struktura walutowa d ugu zagranicznego SP
VI 2011
XII 2001
14,8%
3,3%
36,5%
3,5%
8,4%
4,8%
8,9%
6,4%
70,5%
43,0%
EUR
USD
CHF
GBP
JPY
inne
c) Ryzyko stopy procentowej
Ze wzgl du na dominuj ce znaczenie instrumentów o oprocentowaniu sta ym w nowo
emitowanym d ugu, ryzyko stopy procentowej d ugu krajowego i zagranicznego podlega o
w ostatnich latach podobnym zmianom jak ryzyko refinansowania.
Wykres 10. Duration i ATR d ugu SP w latach 2001-2011
Duration
ATR
7
9
8,0
7,9
8,0
8,0
6,0
5,9
5,9
5,5
7,4
8
7,2
6
5,5
5,4
5,5
7
5
6
3,6
4,4
4,3
4
3,4
3,6
3,6
3,8
3,7
3,8
3,6
3,6
3,6
3,7
4,4
4,6
5
4,5
4,6
4,5
4,6
4,6
4,3
2,7
2,7
2,8
4
3
2,4
3,0
3,1
3,2
3,3
3,0
2,8
2,9
2,9
2,9
3
2,4
3,0 2,8
3,1
3,4
3,4
3,4
3,5
3,2
2
2,2
2,1
2,8
2
2,4
2,4
1,8
2,0
1
1
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI '11
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
VI '11
D ug krajowy
D ug zagraniczny
D ug ogó em
D ug krajowy
D ug zagraniczny
D ug ogó em
Podobnie jak w przypadku ryzyka refinansowania, ryzyko stopy procentowej d ugu w
walutach obcych znajduje si na akceptowalnym poziomie.
II.3. Ocena realizacji celu Strategii w 2010 r. i w pierwszej po owie 2011 r.
W 2010 r. i w I po owie 2011 r. zarz dzanie d ugiem odbywa o si na podstawie Strategii
zarz dzania d ugiem sektora finansów publicznych w latach 2010-12, przyj tej przez Rad
Ministrów we wrze niu 2009 r. oraz Strategii zarz dzania d ugiem sektora finansów publicznych
w latach 2011-14, zaakceptowanej we wrze niu 2010 r.
Tabela 4 przedstawia ocen stopnia realizacji celu Strategii wraz z ograniczeniami na
ryzyko w 2010 r. i w I po owie 2011 r.
11