Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw

II. UZASADNIENIE SZCZEGÓŁOWE
Projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych
ustaw zawiera 38 artykułów.
1. Art. 1 obejmuje zmiany, których wprowadzenie proponuje się w ustawie
o usługach płatniczych.
1) Proponuje się nowe brzmienie art. 1 określającego zakres przedmiotowy
ustawy. Zmiana polega na jego rozszerzeniu o wydawanie i wykup pieniądza
elektronicznego, zasady prowadzenia działalności instytucji pieniądza
elektronicznego, działających poprzez oddział zagranicznych instytucji
pieniądza elektronicznego i ich agentów oraz nadzór nad tymi podmiotami.
2) Potrzeba zmiany art. 2 wynika z konieczności wprowadzenia definicji
nowych pojęć, związanych z działalnością instytucji pieniądza
elektronicznego.
Podstawową zmianą jest nowa systematyka i definicje w zakresie samej
instytucji pieniądza elektronicznego. W projekcie wprowadzono spójny –
w stosunku do istniejących definicji instytucji płatniczych – podział na
krajowe i unijne instytucje pieniądza elektronicznego. Proponuje się odrębną
definicję zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego, uzyskując w ten
sposób przejrzystość przepisów dotyczących tych instytucji w stosunku do
stanu prawnego istniejącego na tle ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych. W związku z liberalizującymi przepisami dyrektywy
2009/110/WE proponuje się również (na wzór hybrydowych instytucji
płatniczych) definicję hybrydowej instytucji pieniądza elektronicznego,
wykonującej inne rodzaje działalności gospodarczej oprócz tych objętych
zezwoleniem lub do których taka instytucja jest uprawniona w związku
z posiadanym zezwoleniem. Wprowadzono także definicję biura usług
płatniczych oraz zmodyfikowano definicję hybrydowego biura usług
płatniczych (dostosowując ją do zakresu usług płatniczych, które świadczy
takie biuro).
Do istotnych definicji, które proponuje się w słowniczku, należy definicja
„średniej wartości pieniądza elektronicznego pozostającego w obiegu”.
Definicja ta, zgodna z dyrektywą 2009/110/WE, pełni kluczową rolę, gdyż
średnia wartość pieniądza elektronicznego pozostającego w obiegu jest
14


podstawą do obliczenia wymaganych funduszy własnych instytucji pieniądza
elektronicznego na cele działalności polegającej na wydawaniu pieniądza
elektronicznego.
Projekt nie dokonuje modyfikacji definicji rachunku płatniczego. Należy
jednocześnie zastrzec, że wszystkie rodzaje rachunków płatniczych
wykorzystywanych do wykonywania transakcji płatniczych podlegają
reżimowi ustawy o usługach płatniczych. Wyłączeniami są objęte te
rachunki, których funkcja w praktyce obrotu nie polega na realizacji
transakcji płatniczych, a mają charakter czysto oszczędnościowy
(np. rachunki oszczędnościowe, rachunki lokat). Rachunek płatniczy to
rachunek prowadzony dla jednego lub większej liczby użytkowników służący
do wykonywania transakcji płatniczych. W zakresie czynności stanowiącej
usługę płatniczą funkcję rachunku płatniczego w rozumieniu art. 2 pkt 25
ustawy o usługach płatniczych pełnią wszystkie rachunki, o których mowa
w art. 49 ust. 1 pkt 1–3 ustawy – Prawo bankowe. W odniesieniu do lokat
terminowych traktowane są jako rachunek płatniczy tylko rachunki lokat
pozwalających na dokonanie przez klienta w każdym czasie samodzielnego
jej zasilenia lub wycofania środków bez jakichkolwiek ograniczeń i restrykcji
w czasie trwania umowy.
Do słowniczka została dodana także definicja wydawcy instrumentu
płatniczego.
Proponuje się przeniesienie z ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych, dostosowanych do terminologii ustawy o usługach płatniczych,
definicji – agenta rozliczeniowego, akceptanta oraz karty płatniczej,
zmodyfikowanej poprzez uwzględnienie w niej instrumentów podobnych
(w tym zakresie dokonano fuzji terminu „karta płatnicza” i terminu
„instrument podobny” w stosunku do dyrektywy PSD, która się nimi
posługuje, nie definiując ich).
Definicja instrumentu pieniądza elektronicznego nie została przeniesiona do
projektu, gdyż jest ona konsumowana przez definicję instrumentu
płatniczego. Pojęcie elektronicznego instrumentu płatniczego zostało
zastąpione pojęciem instrumentu płatniczego, ponieważ na gruncie ustawy
o elektronicznych instrumentach płatniczych, elektronicznym instrumentem
15


płatniczym jest każdy instrument płatniczy zgodnie z terminologią przyjętą
w ustawie o usługach płatniczych (która odnosi się do instrumentów
elektronicznych poprzez określenia zakresu zastosowania). Ponadto została
przeniesiona i zmodyfikowana (w oparciu o wymogi implementacji) definicja
pieniądza elektronicznego; nowe brzmienie jest bardziej zrozumiałe,
odpowiadające dyrektywie i technicznie neutralne. Zakres tej definicji jest
bardzo szeroki, bowiem w intencji ustawodawcy unijnego obejmuje nie tylko
wszystkie produkty z zakresu pieniądza elektronicznego dostępne obecnie na
rynku, ale także te produkty, które mogą pojawić się w przyszłości.
Zapewniono przy tym zgodność projektowanej definicji z przepisami
regulującymi działalność Narodowego Banku Polskiego, które przewidują, że
jedynie NBP ma prawo emisji znaków pieniężnych i tylko te znaki pieniężne
są prawnym środkiem płatniczym na terenie Rzeczypospolitej (por. art. 31
i 32 ustawy o Narodowym Banku Polskim). Definicje z dyrektywy
2009/110/WE dostosowano do terminologii przyjętej w polskim systemie
prawnym.
Nie przeniesiono definicji posiadacza, jednak ustawa posługuje się pojęciem
posiadacza pieniądza elektronicznego. Definicja karty płatniczej została
natomiast zmodyfikowana w celu uwzględnienia postępu technologicznego
i objęcia funkcjonujących na rynku rozwiązań, które nie przybierają
zewnętrznej postaci karty (np. zbliżeniowe karty płatnicze w postaci różnych
urządzeń, np. breloczków, zegarków itp.). Funkcjonują one analogicznie
(mogą nie być odróżnianie przez systemy transakcyjne) do tradycyjnie
rozumianych plastikowych kart płatniczych. Definicję karty płatniczej
pozostawiono dla uzyskania czytelności w odniesieniu do pojęcia i definicji
instrumentu płatniczego, który obejmuje również instrument płatniczy, na
którym przechowywany jest pieniądz elektroniczny. Jednym natomiast
z ostatnich elementów wyróżniających kartę płatniczą od innych
instrumentów płatniczych jest fakt uregulowania podstawowych zasad
dokonywania i rozliczania transakcji płatniczych realizowanych za pomocą
takich kart przez krajowe i międzynarodowe organizacje płatnicze.
Ze względu na rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy dostosowano
definicje – agenta, macierzystego państwa członkowskiego, oddziału,
16


goszczącego państwa członkowskiego, właściwych organów nadzorczych,
osoby zarządzającej oraz odpowiednio zmodyfikowano katalog dostawców
usług płatniczych. W definicji agenta odwołano się do wykonywania
działalności polegającej na wykupie pieniądza elektronicznego,
z pominięciem jego dystrybucji, która nie będzie w sposób szczególny
regulowana w ustawie o usługach płatniczych.
Przeniesienie definicji agenta rozliczeniowego z jednoczesną zmianą
systemową polegającą na zniesieniu obowiązku uzyskania zgody NBP na
prowadzenie działalności składającej się dotychczas częściowo na
wykonywanie działalności, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy
o usługach płatniczych (acquiring’u) – tj. prowadzenie systemów autoryzacji
i rozliczeń, a co za tym idzie zniesieniu odrębnego licencjonowania
działalności agentów rozliczeniowych oraz usunięciem pojęcia „system
autoryzacji i rozliczeń”, wraz z modyfikacją opisu działalności, o której
mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy o usługach płatniczych.
Prowadzenie systemów rozliczeń w razie gdyby niebankowy agent
rozliczeniowy zdecydował się również na taką działalność oprócz
działalności w zakresie acquiringu określonym w projekcie – podlega
reżimowi licencjonowania z ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności
rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów
wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U. z 2010 r.
Nr 112, poz. 743, z późn. zm., dalej „ustawa o ostateczności rozrachunku”).
Jednocześnie określono, iż każdy podmiot świadczący usługę, o której mowa
w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy, jest agentem rozliczeniowym, w związku z czym
będzie mogła nim być również instytucja pieniądza elektronicznego, co
stanowi implementację dyrektywy 2009/110/WE.
Utrzymanie definicji agenta rozliczeniowego i akceptanta, mimo usunięcia
pojęcia „system autoryzacji i rozliczeń”, jest podyktowane – w stosunku do
akceptanta – potrzebą zachowania przejrzystości przy określaniu statusu
prawnego charakterystycznej grupy podmiotów będących akceptantami
(punktów usługowo-handlowych), którzy stanowią dużą i charakterystyczną
grupę użytkowników usług płatniczych (odbiorców), a w stosunku do agenta
rozliczeniowego – utrzymaniem szczególnych regulacji odnoszących się do
17


tej kategorii dostawców (art. 12a, art. 59e–59i). Pojęcie agenta
rozliczeniowego, w stosunku do funkcjonującego na gruncie ustawy
o elektronicznych instrumentach płatniczych, obejmie poza bankami,
instytucjami kredytowymi i instytucjami płatniczymi każdego innego
dostawcę świadczącego usługę, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy
o usługach płatniczych.
Zdefiniowano również pojęcie środków finansowych, istotne dla właściwej
interpretacji przepisów o funduszach własnych krajowej instytucji płatniczej.
Z ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych nie przeniesiono
definicji bankomatu z uwagi na to, że znaczenie tego terminu nie budzi
wątpliwości i nie jest potrzebne do prawidłowej wykładni przepisów.
W związku ze zniesieniem licencjonowania przez NBP prowadzenia
działalności polegającej na prowadzeniu systemu autoryzacji i rozliczeń nie
przeniesiono definicji systemu autoryzacji i rozliczeń.
3) Proponowana zmiana art. 3 ust. 1 pkt 5, tj. określenia zakresu usługi
płatniczej, o której mowa w pkt 5 (tzw. acquiring), jest związana
z usunięciem pojęcia system autoryzacji i rozliczeń, w związku z czym
doprecyzowano, co wchodzi w zakres tej usługi (obsługa autoryzacji
transakcji inicjowanych przy pomocy instrumentów płatniczych, przesyłanie
zleceń płatniczych do podmiotu, który zapewnia rozliczenie i rozrachunek
w systemach płatniczych, których jest uczestnikiem). Definicja acquiring’u
została skonstruowana w taki sposób, aby nie obejmowała czynności
właściwych dla systemów płatności. Chodzi o dokonywanie rozliczenia lub
rozrachunku, czynności te charakteryzują bowiem systemy płatności,
o których mowa w art. 1 pkt 1 ustawy o ostateczności rozrachunku, a ich
prowadzenie podlega nadzorowi sprawowanemu przez Prezesa NBP. Jeżeli
agent rozliczeniowy dokonuje rozliczenia lub rozrachunku, nie jest to
działalność acquiring’u, (podobnie nie stanowiło to czynności w ramach
prowadzenia systemu autoryzacji i rozliczeń), ale dodatkowa działalność
regulowana ww. ustawą. Podmioty, które posiadają zgodę na prowadzenie
systemu autoryzacji i rozliczeń, mają obowiązek uzyskania zezwolenia na
świadczenie usługi, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy o usługach
18