Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw

instrumentach płatniczych, wymagający dla instytucji pieniądza elektronicznego
w formie spółki akcyjnej trzech założycieli. Wymóg ten nie wynikał z właściwych
dyrektyw i nie występował wobec innych form prawnych prowadzenia działalności
w charakterze instytucji pieniądza elektronicznego. Zmodyfikowano art. 45 ustawy
o elektronicznych instrumentach płatniczych z uwagi na to, że dyrektywa
2009/110/WE wyraźnie wskazuje, iż instytucje pieniądza elektronicznego mogą
prowadzić każdą inną działalność niż związaną z pieniądzem elektronicznym,
stosownie do treści art. 6 dyrektywy 2009/110/WE. Usunięto art. 58 ustawy
o elektronicznych instrumentach płatniczych, gdyż ograniczenia, o którym mówi
art. 58, nie zawiera ani dawna dyrektywa 2000/46/WE, ani przedmiotowa dyrektywa
2009/110/WE. W art. 60 ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych
dokonano zmian będących konsekwencją zmian powyższych przepisów, w tym art. 2
pkt 11 i rezygnacji z umowy o elektroniczny instrument płatniczy, oraz regulujących
kwestie wykupu pieniądza elektronicznego, tak aby zachować zgodność
z przedmiotową dyrektywą, tj. znieść dotychczasowe ograniczenia wykupu.
Wskazane w dyrektywie 2009/110/WE jako odpowiednio stosowane do instytucji
pieniądza elektronicznego przepisy dyrektywy PSD, których odpowiednikiem są
przepisy działu I (przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej, sądów polubownych),
działu IV (w zakresie sprawozdawczości, korzystania przez krajową instytucję
płatniczą z usług agentów), działu V (przepisy dotyczące podejmowania
i prowadzenia przez instytucje płatnicze działalności na terytorium państwa
goszczącego), działu VIII (rejestr krajowych instytucji płatniczych i innych
dostawców) i działu VI (nadzór nad krajowymi instytucjami płatniczymi oraz
oddziałami unijnych instytucji płatniczych), są natomiast – w wymaganym zakresie –
implementowane w niniejszym projekcie uzupełniającej implementacji dyrektywy
2009/110/WE.
3. Jak wskazano wyżej, dokonane zmiany ustawowe nie wyczerpują regulacji, jakie
niesie ze sobą dyrektywa 2009/110/WE. Jej wejście w życie wiąże się
z koniecznością wprowadzenia dalszych zmian w prawie wewnętrznym. Celem
zmian jest uproszczenie przepisów w zakresie rynku płatniczego i ich ujednolicenie
z przepisami ustawy o usługach płatniczych, również poprzez uchylenie obecnie
obowiązującej ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych, oraz
umieszczenie całości zagadnień związanych z wydawaniem pieniądza
4


elektronicznego, działalnością instytucji pieniądza elektronicznego i świadczeniem
przez nie usług płatniczych, w tym ulokowanie transponowanych już rozwiązań tej
dyrektywy, w ustawie o usługach płatniczych.
Należy przy tym wskazać, iż terminologia zastosowana w ustawie o elektronicznych
instrumentach płatniczych przy przeniesieniu przepisów została dostosowana do
terminologii ustawy o usługach płatniczych; usunięcie przymiotnika „elektroniczny”
ma jedynie wymiar techniczny, a nie rozszerzający zakres zastosowania tych
przepisów.
Podstawowym uzasadnieniem dla przeniesienia zawartości ustawy o elektronicznych
instrumentach płatniczych jest fakt, iż dyrektywa 2009/110/WE została
zaprojektowana jako akt komplementarny w stosunku do PSD, zaimplementowanej
w ustawie o usługach płatniczych, gdyż jej przedmiot mieści się w dużej mierze
w przedmiocie regulacji PSD.
Wprawdzie w projekcie nie uznano wydawania pieniądza elektronicznego za usługę
płatniczą, gdyż katalog takich usług zawartych w dyrektywie PSD tego nie obejmuje,
a ponadto możliwe jest wydawanie pieniądza elektronicznego przez inny podmiot
niż ten, który wydaje instrument pieniądza elektronicznego (a więc usługi te nie są
tożsame), jednak wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego (zgodnie
z terminologią przyjętą w niniejszej ustawie – instrumentu płatniczego, na którym
jest przechowywany pieniądz elektroniczny), stanowi usługę płatniczą w rozumieniu
dyrektywy PSD.
Należy również zwrócić uwagę na systematykę zastosowaną przez ustawodawcę
unijnego w dyrektywie 2009/110/WE, np. w art. 3 dyrektywy 2009/110/WE,
w przepisie zezwalającym na prowadzenie działalności dotyczącej pieniądza
elektronicznego agentom instytucji pieniądza elektronicznego, rozróżnia się w ust. 4
możliwość dystrybucji i wykupu pieniądza elektronicznego przez agentów (która to
działalność nie mieści się w katalogu usług płatniczych), a w osobnym ust. 5 –
możliwość „świadczenia usług płatniczych, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. a”
(odesłanie do katalogu usług płatniczych), przy jednoczesnym zakazaniu w tym
ustępie wydawania pieniądza elektronicznego. Ponadto wskazuje na to również np.
art. 5 ust. 2 dyrektywy 2009/110/WE, który stanowi, że „w odniesieniu do
działalności, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. a, niezwiązanej z emisją pieniądza
elektronicznego, wymagane fundusze własne oblicza się (…)”.
5


Podobnie dotychczasowa definicja elektronicznego instrumentu płatniczego
w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych obejmowała instrument
pieniądza elektronicznego.
Zgodnie z projektem wydawanie pieniądza elektronicznego będzie uregulowane
w ustawie o usługach płatniczych, z uwagi na to, że wydawanie instrumentu
pieniądza elektronicznego oraz rozliczanie tego pieniądza podlega regulacji
ww. ustawy, a ponadto docelowo zostanie rozważone ujęcie tej usługi w katalogu
usług płatniczych. Ustawa o usługach płatniczych będzie regulowała również wykup
i dystrybucję pieniądza elektronicznego jako usługi ściśle związanej z wydawaniem
pieniądza elektronicznego oraz wydawaniem instrumentu płatniczego, na którym jest
przechowywany pieniądz elektroniczny.
4. PSD jest aktem późniejszym w stosunku do kompleksowej regulacji pieniądza
elektronicznego na gruncie prawa unijnego; regulacja objęta dyrektywą
2009/110/WE nastąpiła już po przyjęciu PSD. Pozwoliło to na ich
zsynchronizowanie jako, odpowiednio, lex specialis i lex generalis. W związku
z powyższym także regulacja działalności instytucji pieniądza elektronicznego na
gruncie dyrektywy 2009/110/WE zbliżona jest do regulacji działalności instytucji
płatniczej zawartej w PSD. Komisja Europejska sygnalizowała możliwość
połączenia obu dyrektyw w przyszłości.
Mając to na uwadze, w projekcie przewidziano, że z uwagi na wprowadzenie pełnej
regulacji usług płatniczych w ustawie o usługach płatniczych w ramach
implementacji dyrektywy 2009/110/WE zasadne jest uchylenie ustawy
o elektronicznych instrumentach płatniczych, która w przeciwnym razie
regulowałaby usługi płatnicze dokonywane za pomocą elektronicznych
instrumentów płatniczych tylko w sposób szczątkowy, tj. w zakresie pieniądza
elektronicznego i jego instytucji. Utrudniałoby to adresatom przepisów tych dwóch
ściśle powiązanych ustaw ich rozumienie i stosowanie.
Odpowiednie przepisy dotyczące instytucji płatniczej będą stosowane wobec
instytucji pieniądza elektronicznego, odwołania do przepisów dotyczących instytucji
płatniczych oraz kwestie wymagające szczególnego uregulowania względem
instytucji pieniądza elektronicznego są umieszczone w nowym dziale VIIa ustawy
o usługach płatniczych.
6


Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych reguluje obecnie kwestie
związane z wydawaniem i używaniem elektronicznych instrumentów płatniczych,
w tym instrumentów pieniądza elektronicznego, oraz określa prawa i obowiązki stron
umów o elektroniczny instrument płatniczy w zakresie nieuregulowanym w ustawie
o usługach płatniczych.
W związku z projektowanym uchyleniem ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych do działu III ustawy o usługach płatniczych w przedkładanym projekcie
zostały przeniesione zagadnienia będące poza zakresem objętym dyrektywą
2009/110/WE w zakresie umowy o kartę płatniczą (rozdział 5), w rozdziale 6 zostały
umieszczone prawa i obowiązki akceptanta oraz agenta rozliczeniowego. Nowy dział
IIIa będzie dotyczył zasad wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego i stanowi
implementację przepisów dyrektywy 2009/110/WE.
Pozostałe zagadnienia będące poza zakresem regulowanym przez dyrektywę
2009/110/WE, w tym regulacje dotyczące obowiązków raportowania danych
dotyczących płatności do Narodowego Banku Polskiego, przeniesiono w projekcie
do działu I ustawy o usługach płatniczych jako dodawane art. 14a–14d.
5. Poza implementacją dyrektywy 2009/110/WE projekt wprowadza zmiany
obejmujące m.in. poszerzenie katalogu podmiotów oraz produktów możliwych do
wyboru przy dystrybucji świadczeń emerytalno-rentowych, tzn. wprowadzenie
możliwości wyboru dostawców innych niż banki i spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe oraz możliwość wyboru instrumentu płatniczego, na
którym przechowywany będzie pieniądz elektroniczny. Zmodyfikowano przepisy,
w których jest mowa o rachunkach bankowych, dając możliwość alternatywnego
korzystania z rachunków płatniczych prowadzonych przez dostawców innych niż
banki. Zmiany te mają na celu realizację zasady równego traktowania podmiotów
działających na podstawie ustawy o usługach płatniczych, zgodnie z PSD, która
w zakresie możliwości świadczenia usług płatniczych nie traktuje w sposób
uprzywilejowany żadnej kategorii dostawców.
Część przepisów, które nie wynikają z implementacji dyrektywy 2009/110/WE,
stanowią przepisy przeniesione z ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych, dotyczące relacji podmiotów uczestniczących w obrocie kartowym
(np. uprawnienia wydawców/agentów rozliczeniowych do przekazywania między
sobą informacji o użytkownikach/akceptantach).
7


Dodatkowe zmiany obejmą ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku
Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2, z późn. zm.; dalej „ustawa o Narodowym
Banku Polskim”), w zakresie poszerzenia możliwości posiadania przez NBP akcji
lub udziałów osób prawnych, również takich, które mają istotne znaczenie
w zakresie działania NBP na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, co
umożliwi szerszą niż dotychczas możliwość realizacji ustawowych zadań NBP
w zakresie działań na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, będzie
ponadto zgodne z przepisami innych krajów europejskich, gdzie nie istnieje tak
szeroki jak w ustawie o Narodowym Banku Polskim zakaz nabywania przez bank
centralny akcji bądź udziałów osób prawnych.
I. SPOSÓB IMPLEMENTACJI OPCJI NARODOWYCH PRZEWIDZIANYCH
W DYREKTYWIE 2009/110/WE
Dyrektywa 2009/110/WE jest dyrektywą tzw. pełnej harmonizacji. Pełna
harmonizacja opiera się na restrykcyjnym wyznaczeniu treści implementowanych
regulacji, zapewniającym jednolitość standardów regulacji we wszystkich państwach
członkowskich. W konsekwencji proponowane przepisy w pełni odpowiadają
uregulowaniom zawartym w dyrektywie 2009/110/WE. Dyrektywa ta przewiduje
jednak 12 tzw. opcji narodowych, tj. rozwiązań, co do których każde z państw
członkowskich może podjąć decyzję, czy zastosować je w swoim akcie
transponującym wprost, zastosować po modyfikacji albo odstąpić od ich
wprowadzenia do prawa wewnętrznego. Znaczna część opcji narodowych
sformułowanych w dyrektywie 2009/110/WE dotyczących instytucji pieniądza
elektronicznego stanowi odpowiednik opcji narodowych zawartych w przepisach
PSD odnoszących się do instytucji płatniczej albo też związana jest z przepisami tej
dyrektywy. W związku z powyższym proponuje się rozwiązanie polegające na
przyjęciu w tym zakresie rozwiązań zaproponowanych w ustawie o usługach
płatniczych, będącej implementacją PSD.
Należy wskazać, iż dyrektywa 2009/110/WE przewiduje również pewną
elastyczność działania władzy nadzorczej; przepisy te podlegają implementacji (pkt 3
i 5 nie są opcjami narodowymi), ale o ich stosowaniu ma decydować zgodnie
z dyrektywą 2009/110/WE władza nadzorcza, tj. w Polsce Komisja Nadzoru
Finansowego (zwana dalej „KNF”).
8