Poselski projekt ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

gospodarczą, albowiem na obecnym etapie rozwoju kas oraz w kontekście przewidzianego w
projekcie nadzoru państwowego nad kasami tracą one swoją aktualność. Zwrócić też trzeba
uwagę na niejednoznaczność użytego w art. 28 ust. 2 sformułowania: „udzielone członkowi
zobowiązania pozabilansowe”.
Brak jest także uzasadnienia dla utrzymywania zakazu poręczania pożyczek i
kredytów przez członków rady nadzorczej, zarządu i komisji kredytowej (art. 31 projektu),
jak również dla zachowania zasady, że członek kasy nie może być jednocześnie
poręczycielem więcej niż dwóch pożyczek lub kredytów łącznie (art. 32 projektu). Zakaz
poręczania w odniesieniu do członków rady, zarządu lub komisji kredytowej dyskryminuje te
osoby i nie znajduje odbicia w regulacjach dotyczących innych instytucji upoważnionych do
udzielania kredytów. O możliwości udzielenia poręczenia powinna zaś decydować nie liczba
udzielonych poręczeń, a wyłącznie zdolność poręczyciela do spłaty poręczanych zobowiązań.

W art. 34 projektu w miejsce dotychczasowej regulacji, zgodnie z którą do umów
kredytowych zawieranych przez kasy stosuje się odpowiednio przepisy prawa bankowego
proponuje się wprowadzić enumeratywne wskazanie przepisów prawa bankowego,
stosowanych do tych umów. Rozwiązanie to należy uznać za wadliwie w związku z częstymi
zmianami prawa bankowego, w tym zmianami polegającymi na dodawaniu nowych
przepisów, co może spowodować utratę aktualności takiego enumeratywnego odesłania.

Projekt przewiduje także zmiany w regulacjach dotyczących zasad inwestowania przez
kasy. Złagodzeniu ulegają ograniczenia dotyczące inwestowania przez kasy środków
pieniężnych jako lokaty w bankach. Mylące jest przy tym wskazanie w uzasadnieniu do art.
35 projektu, że „kasy otrzymują możliwość lokowania swoich nadwyżek również w
bankach”, gdyż możliwość taka istnieje także w obecnej ustawie o s.k.o.k. Projekt, w miejsce
dotychczasowej regulacji, zgodnie z którą środki te mogą być lokowane w bankach do
wysokości gwarantowanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny, wprowadza zasadę, że
łączna kwota lokat w jednym banku nie może przekraczać 8% aktywów kasy. Umożliwienie
kasom lokowania swoich środków na zakładanym poziomie w dowolnym banku stwarza
ryzyko utraty tych środków w przypadku upadłości banku, wywołuje także groźbę „zarażenia
systemu” w przypadku wystąpienia problemów finansowych w sektorze bankowym.
Jednocześnie zaś wprowadza się w projekcie nieistniejące obecnie ograniczenie co do
poziomu lokat w Kasie Krajowej i ustala je analogicznie jak dla lokat bankowych. Takie
rozwiązanie mające w założeniu wymuszać lokowanie przez kasy wolnych środków w

12
bankach zamiast w Kasie Krajowej godzi w istotę funkcji stabilizacyjnej Kasy Krajowej,
która jest wyrównywanie płynności w całym systemie SKOK. Pozbawienie Kasy Krajowej
znaczącej części środków kas, w których występuje nadwyżka wolnych środków spowoduje
zmniejszenie możliwości udzielania pożyczek i kredytów kasom, które potrzebują środków
finansowych celem zaangażowania ich w akcję kredytową.
Projekt zmienia także limit łącznej wartości zakupionych przez kasę środków trwałych
i ustanawia go na poziomie 100% funduszy własnych kasy, z zastrzeżeniem, że w pierwszych
trzech latach działalności kasy łączna wartość zakupionych przez kasę środków trwałych nie
może przekroczyć 5% wysokości aktywów na dzień zakupu. Uzasadnienie do projektu nie
wskazuje, czym podyktowana została ta zmiana. Rozwiązanie takie nie ma odpowiednika w
przypadku innych instytucji finansowych i może stanowić nieuzasadnioną barierę w rozwoju
kas.

Projekt przewiduje przeniesienie z Kasy Krajowej na Komisję Nadzoru Finansowego
kompetencji do wyrażania zgody na przekroczenie przez kasę limitu łącznej wartości
zakupionych środków trwałych. Na KNF przechodzi także kompetencja do podwyższania
limitu rezerwy płynnej oraz do określania form jej przechowywania. Przeniesienie na KNF
dotychczasowych kompetencji Kasy Krajowej w tym zakresie powoduje zagrożenie dla
bezpieczeństwa systemu SKOK w kilku płaszczyznach. Po pierwsze, to Kasa Krajowa jako
jedyny podmiot posiada doświadczenie niezbędne do dokonywania takich rozstrzygnięć w
sposób uwzględniający specyfikę tego systemu – powierzenie tej funkcji podmiotowi, którego
jednym z głównych zadań jest nadzór nad systemem bankowym pociąga za sobą
niebezpieczeństwo dokonywania rozstrzygnięć nie uwzględniających w sposób dostateczny
specyfiki systemu SKOK. Po drugie Kasa Krajowa jako centrala finansowa systemu SKOK
oraz jako podmiot prowadzący bieżący monitoring sytuacji finansowej zrzeszonych kas
posiada dane niezbędne do dokonywania prawidłowej oceny całokształtu tej sytuacji. Dlatego
to Kasa Krajowa winna być podmiotem właściwym do rozstrzygania w kwestii wyrażania
zgody na przekroczenie limitu wartości środków trwałych oraz podwyższenia limitu rezerwy
płynnej, a także w zakresie ustalania form utrzymywania rezerwy płynnej. Należy tu
podkreślić, że KNF nie posiada kompetencji w zakresie ustalania form i wysokości rezerwy
płynnej nawet w stosunku do banków, bowiem kompetencje te przysługują podmiotowi
pełniącemu funkcję centrali finansowej systemu bankowego – Narodowemu Bankowi
Polskiemu. Skoro w stosunku do spółdzielczych kas funkcję centrali finansowej pełni Kasa

13
Krajowa, ona też a nie Komisja Nadzoru Finansowego powinna posiadać wskazane wyżej
kompetencje.

Zagrożeniem dla stabilności systemu SKOK jest rezygnacja z dotychczasowej,
sprawdzonej w praktyce zasady, stanowiącej, że kasa może zaciągać pożyczki kredyty
wyłącznie w Kasie Krajowej (dotychczasowy art. 30 ust. 4 ustawy o s.k.o.k.). Zasada ta
stanowi jedną z podstawowych gwarancji skuteczności funkcjonującego w systemie SKOK
systemu ochrony oszczędności, w szczególności skuteczności funkcji stabilizacyjnej Kasy
Krajowej. Będąc bowiem jedynym kredytodawcą dla spółdzielczych kas, Kasa Krajowa,
monitorująca ich sytuację finansową jest w stanie podejmować decyzje kredytowe w sposób
najbardziej optymalny z punktu widzenia stabilności kasy, nie kierując się zyskiem z umowy
kredytowej ale swymi celami ustawowymi. Przekreślenie tego mechanizmu byłoby
usunięciem jednej z podstawowych gwarancji bezpieczeństwa i stabilności finansowej
systemu SKOK, a więc rezygnacją z podstawowego celu ustanowienia ustawy o SKOK. W
sytuacji, gdyby spółdzielcze kasy mogły zaciągać kredyty u innych kredytodawców niż Kasa
Krajowa, jej fundusz stabilizacyjny zostałby obciążony nieznanym ryzykiem, którego
monitorowanie byłoby przy tym poważnie utrudnione.

Rozdział 5. Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa

Celem działalności Kasy Krajowej zgodnie z projektem jest zapewnienie stabilności
finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków
funduszu stabilizacyjnego oraz sprawowanie – w miejsce dotychczasowego nadzoru –
kontroli nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności
oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa (art. 40 projektu).

Pozostawiając po stronie Kasy Krajowej funkcję stabilizacji finansowej kas, z podkreśleniem
zadania polegającego na udzielaniu kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu
stabilizacyjnego, projekt wprowadza jednocześnie rozwiązania, które ten fundusz bardzo
poważnie osłabiają. Do takich rozwiązań, oprócz wskazywanego już wyżej mechanizmu -
obligatoryjnego bądź fakultatywnego - przekształcania kasy w bank należy zaliczyć także
propozycję wprowadzenia przepisu (art. 41), stanowiącego, że „Kasa Krajowa nie może
prowadzić działalności innej, niż działalność określona w niniejszej ustawie”. Jedną z

14
konsekwencji takiej regulacji będzie bowiem nieuchronne zmniejszenie przychodów Kasy
Krajowej, a tym samym jej nadwyżki bilansowej, zasilającej fundusz stabilizacyjny.

Wprowadzenie zamkniętej listy czynności Kasy Krajowej wpłynie między innymi na
podwyższenie ryzyka w działalności kas, poprzez utrudnienie kasom dostępu do informacji
kredytowej i informacji gospodarczej, realizowanego za pośrednictwem Kasy Krajowej.
Uniemożliwi także kasom wspólne opracowywanie i finansowanie kampanii reklamowych,
co niewątpliwie przełoży się albo na wzrost kosztów działalności reklamowej w
poszczególnych kasach i w efekcie wzrost kosztów usług dla ich członków, albo – w
przypadku zaniechania działalności reklamowej – na zmniejszenie ilości usług świadczonych
przez kasy.
Odebranie Kasie Krajowej możliwości prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności niż
określona w ustawie oznaczać będzie także pozbawienie Kasy Krajowej możliwości
wydawania kart płatniczych dla członków SKOK. Przypomnieć tu należy, ze wysokie
koszty wydawania kart przy współpracy z podmiotem konkurencyjnym, jakim był bank
sponsorujący, stanowiące barierę rozwoju produktów kartowych dla członków SKOK
spowodowały podjęcie przez Kasę Krajową trudu zorganizowania wydawnictwa kart dla
członków kas w bezpośredniej współpracy z organizacjami płatniczymi. Efektem tych działań
było zarówno uzyskanie bezpośredniego członkostwa w organizacjach VISA oraz
MasterCard, jak i utworzenie własnego, nowoczesnego centrum procesingowego dla
transakcji kartowych, łączącego System SKOK z organizacjami płatniczymi VISA i
MasterCard oraz z pozostałymi podmiotami rynku transakcji kartowych. Realizacja tego celu
wymagała zarówno znacznego wysiłku organizacyjnego, jak i zmobilizowania poważnych
środków finansowych zarówno na tworzenie nowego systemu kartowego jak i deponowanie
sum gwarancyjnych służących do zabezpieczenia przyszłych zobowiązań. Obsługę systemu
kartowego Kasa Krajowa powierzyła Towarzystwu Finansowemu SKOK S.A., w którym
działa przetestowane oraz posiadające wszelkie niezbędne certyfikaty Centrum Obsługi Kart i
Terminali. W tej sytuacji odebranie Kasie Krajowej możliwości prowadzenia tej
działalności oznaczać będzie odebranie całemu systemowi SKOK możliwości
zrealizowania korzyści z ogromnych nakładów organizacyjnych i finansowych
poniesionych w celu zaspokojenia potrzeb członków w tym zakresie, a ponadto
pociągnęłoby za sobą konieczność rozwiązania wszystkich umów o karty płatnicze
zawartych przez Kasę Krajową jako wydawcę z członkami SKOK jako posiadaczami
kart płatniczych. Liczba takich umów może docelowo odpowiadać nawet liczbie wszystkich

15
członków spółdzielczych kas, a więc nawet ponad 1,9 mln. osób. Doprowadziłoby to w
efekcie do istotnego obniżenia jakości i konkurencyjności oferty usług finansowych
SKOK, uderzając bezpośrednio w członków SKOK i niewątpliwie stanowiłoby, wywołane
przez dysfunkcjonalną regulację, zakłócenie swobody konkurencji na polskim rynku usług
finansowych, a nawet zakłócenie sytuacji prawnej każdego z posiadaczy kart. W
konsekwencji może to spowodować utratę zaufania członków do systemu SKOK i odpływ
członków z kas, a przez to zagrożenie stabilności finansowej systemu SKOK i systemu
finansowego państwa.

Projekt odbiera Kasie Krajowej kompetencję do stanowienia norm ostrożnościowych,
opracowywania jednolitych procedur świadczenia usług i prowadzenia dokumentacji oraz
jednolitych programów informatycznych. Ogranicza także rolę Kasy Krajowej jako centrum
rozliczeniowego kas poprzez wprowadzenie możliwości wyboru przez kasę innego sposobu
przeprowadzania rozliczeń niż za pośrednictwem Kasy Krajowej. Takie ograniczenie
dotychczasowych kompetencji Kasy Krajowej musi budzić stanowczy sprzeciw, albowiem
kompetencje te stanowią istotę efektywności Kasy Krajowej jako ustawowego
stabilizatora systemu SKOK. Pozbawienie Kasy Krajowej tych funkcji stanowi więc
działanie zmierzające bezpośrednio do destabilizacji finansowej systemu SKOK i godzi
w interesy obywateli, korzystających z usług finansowych kas. Projektowana zmiana
zmierza do przekreślenia celu ustanowienia ustawy o s.k.o.k. i jest w ocenie opiniującego
niezgodna z art. 64 i 22 Konstytucji oraz jej art. 2. Odebranie Kasie Krajowej
kompetencji do stanowienia norm dopuszczalnego ryzyka w działalności kas oraz
opracowywania jednolitych procedur świadczenia usług i prowadzenia dokumentacji
pozbawi ją możliwości sprawnego, z wykorzystaniem nabytej wiedzy i wieloletniego
doświadczenia, regulowania zasad bezpieczeństwa systemu SKOK, które do tej pory
okazały się w pełni efektywne. Kompetencja do zatwierdzania jednolitego oprogramowania
przekłada się natomiast bezpośrednio na efektywność funkcjonowania usług finansowych dla
użytkowników – członków SKOK, w szczególności w zakresie rozliczeń pieniężnych, a także
na szybkość świadczenia wszystkich usług finansowych i zmniejszanie ilości błędów przy ich
świadczeniu.

Istotnemu, bo około trzykrotnemu zmniejszeniu miałaby ulec wysokość składki
wnoszonej przez kasy do Kasy Krajowej – z obecnego 0,4% przychodu do 0,02% aktywów,
przy czym składka byłaby przeznaczona nie tylko na pokrycie kosztów działalności Kasy

16