Poselski projekt ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

stabilizacyjnego, służącego stabilizacji wszystkich kas, co mogłoby poważnie osłabić jego
efektywność. Skalę tego zjawiska spotęguje fakt, że z przekształceniem kasy w bank wiązać
się będzie dodatkowo zwrot wkładów, wniesionych przez przekształcane (a więc największe)
kasy na fundusz stabilizacyjny. Przymusowe wyprowadzenie z systemu SKOK największych
kas i wyprowadzanie stopniowo mniejszych kas, kiedy tylko osiągną widoczną siłę
ekonomiczną (zgodnie z art. 10 kasy, których fundusze własne osiągną poziom 1.000.000
euro, będę mogły podjąć uchwałę o rozpoczęciu procesu przekształcenia się w bank), stanowi
przekreślenie całej idei budowy stabilności finansowej systemu SKOK, przyświecającej
obowiązującej ustawie o s.k.o.k. z 1995 r. Należy przy tym zauważyć, że omawiana regulacja
jest równoznaczna z karaniem członków zakładających SKOK za sukces, jakim niewątpliwie
jest osiągnięcie takiego stopnia rozwoju i siły ekonomicznej utworzonej przez nich
organizacji, poprzez odebranie im kontroli nad jej działalnością. W sytuacji przekształcenia
kasy w bank przekreśleniu uległaby też misja społeczna SKOK, którą jest służenie wszystkim
jej członkom w celu poprawy ich sytuacji życiowej. W następstwie wyprowadzenia z
systemu SKOK największych kas doszłoby także do istotnego zmniejszenia dostępności usług
świadczonych przez SKOK swoim członkom (im bowiem większa kasa, tym bardziej
rozbudowana sieć oddziałów i punktów kasowych). Z chwilą przekształcenia kasy jej
dotychczasowi członkowie stawaliby się klientami banku, a więc instytucji konkurencyjnej
względem tej, którą zakładali lub do której, z własnego wyboru, przystąpili. Dlatego też
można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że omawiana regulacja w sposób oczywisty
dyskryminuje jeden rodzaj instytucji działających na rynku usług finansowych, a jej przyjęcie
prowadziłoby do zakłócenia rynkowych mechanizmów konkurencyjnych, czego nie da się
pogodzić z zasadami demokratycznego państwa prawnego i społecznej gospodarki rynkowej.
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe są szczególnym rodzajem instytucji
finansowych, w których występuje zmienny fundusz udziałowy i które są zrzeszeniami ludzi,
a nie kapitału. Zmiana polegająca na przekształceniu kasy w bank jest zmianą o tak
fundamentalnym charakterze, że konieczne jest zapewnienie niezbędnego okresu,
pozwalającego na dostosowanie struktury finansowej przekształcanej kasy do wymogów
prawa bankowego. Podobnie jak miało to miejsce w odniesieniu do banków spółdzielczych w
momencie poddawania ich nowym wymogom kapitałowym, okres ten powinien być przez
ustawodawcę określony jako zapewniający faktyczną możliwość wypełnienia tych wymogów.
Okres ten w przypadku banków spółdzielczych wynosił w praktyce 12 lat, stąd też na
spełnienie tych wymogów przez przekształcone kasy powinien być przewidziany co najmniej
taki sam okres. W przypadku niezapewnienia takiego okresu dostosowawczego na osiągnięcie

7
wskaźników kapitałowych, Komisja Nadzoru Finansowego będzie zobowiązana do
natychmiastowego zastosowania środków nadzorczych, a przekształcona kasa będzie
zmuszona poszukiwać inwestora zewnętrznego, mogącego zapewnić zasilenie jej w
potrzebny kapitał. Ze względu na formę banku spółdzielczego znalezienie takiego inwestora
będzie jednak poważnie utrudnione.

Rozdział 2. Członkowie kas, ich prawa i obowiązki.

W art. 11 przewidziano możliwość uzyskania członkostwa w spółdzielczej kasie przez
działające wśród członków kasy organizacje pozarządowe w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z
dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jednostki
organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną,
spółdzielnie, związki zawodowe oraz wspólnoty mieszkaniowe. Otwarcie członkostwa w
kasach dla tych organizacji jest pożądane i zgodne z misją kas. Zważywszy, że podmioty te
prowadzą działalność niekomercyjną i mają często utrudniony dostęp do usług bankowych,
kasy stanowią niejako naturalny podmiot predysponowany do ich obsługi. Utrzymano
natomiast w projekcie (art. 11 ust. 1) zasadę, zgodnie z którą warunkiem uzyskania
członkostwa w kasie jest istnienie pomiędzy członkami więzi społecznej innej niż więź
wynikająca z członkostwa w kasie. Obecnie zasady światowego ruchu związków
kredytowych przyjmują jednak, że wystarczająca jest więź wynikająca z tego członkostwa.
Dlatego też zasadnym byłaby rezygnacja w z wymogu istnienia tej dodatkowej więzi, o której
mowa w art. 11 ust. 1. W takim przypadku wykreśleniu podlegałby także projektowany art.
12.

Rozdział 3. Organy kas

Daleko idące zmiany projekt przewiduje w odniesieniu do organów kas. Po pierwsze,
projekt przewiduje zmianę w zakresie regulacji określania wymagań kwalifikacyjnych
członków zarządu, które de lege lata określa Kasa Krajowa, poprzez przeniesienie tej
kompetencji do właściwości Komisji Nadzoru Finansowego (projektowany art. 16 ust. 5).
Odebranie Kasie Krajowej kompetencji do określania wymogów kwalifikacyjnych członków
zarządu należy uznać za niecelowe. Kasa Krajowa określając do tej pory wymogi
kwalifikacyjne członków zarządu SKOK, korzysta bowiem z wieloletniego doświadczenia i
głębokiej znajomości warunków działania zarządów spółdzielczych kas (zdobywanej choćby

8
poprzez prowadzenie szkoleń, zapewnianie doradztwa prawnego dla kas oraz opracowywanie
jednolitych procedur świadczenia usług i prowadzenia dokumentacji), natomiast dowodem
trafności dotychczas ustalanych wymogów jest sprawność widoczna w praktyce zarządzania
spółdzielczymi kasami. Szczególne zastrzeżenia budzi przy tym jednoczesne z
przewidzianym ustalaniem wymogów kwalifikacyjnych przez Komisję powierzenie jej
kompetencji do wyrażania zgody na powołanie prezesa zarządu kasy. W sytuacji, w której
ustawa przyznaje organowi władzy publicznej kompetencję do podejmowania decyzji,
konieczne jest bowiem ustawowe określenie przesłanek jej wydania. Skoro zatem powołanie
prezesa zarządu kasy miałoby następować za zgodą KNF, to oceniane przez KNF w procesie
wyrażania tej zgody kwalifikacje winny być określone w ustawie. Na wypadek, gdyby prawo
wyrażania zgody na powołanie prezesa zarządu kasy miało być Komisji przyznane,
postulować należy, aby zgoda ta była uwarunkowana pozytywną opinią Kasy Krajowej o
kandydacie.
Za niecelowe i niekorzystne należy uznać pominięcie w projekcie regulacji, zgodnie z
którą odwołanie członka zarządu nie wymaga uzasadnienia. W praktyce systemu SKOK
dotychczasowe rozwiązanie sprawdziło się i stanowiło wyraz szczególnego stosunku zaufania
jaki musi łączyć członków zarządu kasy z członkami tej kasy.

Niejasna może być kwestia wpływu Komisji Nadzoru Finansowego na skład rady
nadzorczej kasy. Jest to wynikiem niejednoznacznego sformułowania, jakie znalazło się w art.
16 ust. 1 in fine. Przepis ten stanowi, że członkami rady nadzorczej i zarządu mogą być
wyłącznie osoby, które nie były prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne przeciwko
mieniu, dokumentom lub przestępstwo karnoskarbowe, z uwzględnieniem art. 19 ust. 2. W
art. 19 ust. 2 określono natomiast podstawy odmowy wyrażenia zgody na powołanie prezesa
zarządu. Sformułowanie użyte w art. 16 ust. 1 in fine mogłoby sugerować, że podstawy te
mają mieć zastosowanie także do członka rady nadzorczej. Wydaje się, że przepis art. 16 ust.
1 został w tym zakresie zredagowany w sposób wadliwy, a wymogi i ograniczenia, związane
z powoływaniem członków rady nadzorczej, oprócz wyraźnie wymienionych w art. 16 ust. 1,
obejmują ograniczenie określone w art. 16 ust. 2 (w radzie nadzorczej udział pracowników
kasy, będących jej członkami, nie może przekroczyć 1/3 składu rady nadzorczej) oraz
obowiązek niezwłocznego poinformowania przez kasę Komisji Nadzoru Finansowego o
składzie rady i o jego zmianie oraz przekazanie informacji o spełnianiu przez członków rady
wymogów, określonych w art. 16 ust. 1. Wskazać też należy, że o ile przewidziane w
projekcie ograniczenie udziału pracowników będących członkami kasy do 1/3 składu rady

9
nadzorczej wzorowane jest na regulacji dotyczącej banków spółdzielczych, o tyle takie samo
ograniczenie w stosunku do zebrania przedstawicieli kasy nie ma odpowiednika w
regulacjach dotyczących innych instytucji ustawowo upoważnionych do udzielania kredytów.

W zakresie wynagradzania członków organów kasy obowiązująca ustawa o s.k.o.k.
statuuje zasadę społecznego pełnienia funkcji ze zwrotem wydatków, z zastrzeżeniem, że
statut może przewidywać wynagradzanie dla członków zarządu. Projekt w zasadzie nie
zmienia tej regulacji. Dopuszcza bowiem wynagrodzenie dla członków zarządu oraz
zachowuje uprawnienie do zwrotu członkom organów wydatków związanych z
prowadzeniem spraw kasy, jednakże z doprecyzowaniem iż zwrot może dotyczyć jedynie
„prawidłowo udokumentowanych, faktycznie poniesionych wydatków związanych z
prowadzeniem spraw kasy”. Takie doregulowanie wydaje się całkowicie zbędne, jest bowiem
oczywistym, że w każdym przypadku dokonywania przez osobę prawną członkowi jej organu
zwrotu kosztów związanych z pełnieniem funkcji zwrot ten dokonywany jest na podstawie
odpowiednich dokumentów i dotyczy poniesionych wydatków, który to zwrot może przy tym
mieć charakter ryczałtowy. Przepis w brzmieniu przewidzianym w projekcie narusza więc
zasady prawidłowej legislacji. Wskazać też należy, że regulacja dotycząca wynagradzania
powinna zostać uzupełniona o możliwość wynagradzania członków rady nadzorczej ze
względu na znaczne zwiększenie przewidzianej w prawie spółdzielczym ich
odpowiedzialności. Zwrot wydatków w żadnym razie nie może zastępować wynagrodzenia z
tytułu sprawowanej funkcji. Pożądanym byłoby ponadto wyraźne wskazanie, że możliwość
wynagradzania dotyczy także członków komisji kredytowej. Wymóg odpowiedzialnego
kredytowania, wynikający m. in. z ustawodawstwa Unii Europejskiej dotyczącego ochrony
konsumenta korzystającego z usług kredytowych, wymaga dokonywania przez kredytodawcę
profesjonalnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy i zabezpieczenia kredytu. Wiąże się
to z koniecznością profesjonalnej obsady komisji kredytowych w szczególności w dużych
kasach, w których podejmuje się codziennie ogromną ilość decyzji kredytowych.

Rozdział 4. Gospodarka finansowa kas

Projekt przewiduje liczne zmiany w zakresie regulacji dotyczących gospodarki
finansowej kas. I tak w zakresie funduszy kas w szczególności:
- w art. 22, określającym fundusze własne kasy, zrezygnowano z dotychczasowego
dookreślenia: „zasadnicze” fundusze własne kasy; zmianę tę, mającą prawdopodobnie na celu

10
odebranie kasom, wynikającej z przepisów Prawa spółdzielczego, możliwości powoływania
w statucie innych funduszy własnych spółdzielni należy uznać za niecelową;
- nakłada się na kasy obowiązek posiadania funduszy własnych, dostosowanych do
rozmiaru prowadzonej działalności (art. 22 ust. 1 projektu); na tle art. 3 projektu, zgodnie z
którym wszystkie spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mają takie same ustawowe
cele a zarazem ograniczenia co do zakresu przedmiotowego działalności, jaka może być przez
nie prowadzona regulacja ta nie wydaje się uzasadniona. Co więcej, będąc regulacją wysoce
nieprecyzyjną i nie formułującą określonych konsekwencji braku spełnienia tego wymogu,
rodzi ona ryzyko podejmowania w praktyce arbitralnych decyzji w przedmiocie oceny, czy
dana kasa spełnia, czy też nie spełnia wymogu posiadania odpowiednich funduszy i
wprowadza stan braku pewności po stronie kas co do ich sytuacji prawnej;
- redukuje się źródła finansowania funduszy kas, rezygnując z występującej obecnie w
ustawie o s.k.o.k. kategorii „innych źródeł” finansowania funduszu zasobowego i funduszu
udziałowego, co stanowi niemające uzasadnienia odstępstwo od reguł Prawa spółdzielczego,
a ponadto w przypadku funduszu zasobowego – także z „wartości majątkowych otrzymanych
nieodpłatnie i przedawnionych roszczeń majątkowych”. W zakresie funduszu
oszczędnościowo-pożyczkowego projekt usuwa jako źródło jego finansowania środki
pieniężne uzyskiwane od Kasy Krajowej, nie wskazując zarazem, na jakim funduszu powinny
być one ewidencjonowane. Art. 22 ust. 2 projektu formułuje bardzo krótką listę pozycji które
mogą być zaliczane do funduszy własnych kasy (znacznie krótszą, niż przewidziana w prawie
bankowym); rozwiązanie takie stanowi wyraz dyskryminacji spółdzielczych kas w stosunku
do banków;
- brakuje w projekcie rozwiązań określających zasady pokrywania strat w okresie
realizacji przez kasę programu naprawczego; w takim wypadku strata powinna być określana
zgodnie z zasadami i w terminie określonym w programie naprawczym, zatwierdzonym przez
Kasę Krajową.

Brak jest uzasadnienia dla ograniczenia limitu łącznej kwoty pożyczek i kredytów,
udzielonych jednemu członkowi do 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego (art. 28
ust. 1 projektu), zaś w przypadku pożyczek i kredytów udzielanych członkom rady
nadzorczej, zarządu i komisji kredytowej – 20% tego funduszu (art. 29 ust. 1 pkt 2) w miejsce
dotychczasowego limitu odpowiednio 10 (20) % aktywów kasy. Wyeliminowane powinny
natomiast zostać ograniczenia, przewidziane w art. 28 ust. 2 oraz w art. 30 projektu,
dotyczące limitów pożyczek i kredytów udzielanych na cele związane z działalnością

11