UOKiK: podsumowanie działań w 2024 roku

Przeczytaj także: UOKiK: podsumowanie działań w 2023 roku

Ubiegły rok to czas wielu działań na rzecz ochrony konsumentów i konkurencji w Polsce. Już sama liczba ponad 750 decyzji świadczy, jak intensywny był to rok. Jednak warto też pamiętać o naszych innych działaniach, których nie obejmują statystyki. W obszarze ochrony konkurencji chciałbym zwrócić uwagę na poradnik dotyczący zmów na rynku pracy. Bardzo istotny był również wyrok sądu, który potwierdził słuszność naszego orzecznictwa w sprawach nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej przez sieci handlowe. W pionie ochrony konsumentów ważne było wydanie zbioru zaleceń dla dostawców usług płatniczych – podsumowuje Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

OCHRONA KONKURENCJI
Praktyki ograniczające konkurencję

W 2024 r. Prezes UOKiK wszczął 26 postępowań dotyczących stosowania praktyk ograniczających konkurencję, 11 z nich było postępowaniami antymonopolowymi (z czego 7 dotyczyło zmów przetargowych) natomiast 15 wyjaśniającymi. Prezes Urzędu wydał 13 decyzji w tym zakresie. 11 dotyczyło niedozwolonych porozumień, a dwie nadużywania pozycji dominującej. 5 z tych rozstrzygnięć dotyczyło ograniczenia konkurencji podczas ubiegania się przedsiębiorców o zamówienia publiczne. Ponadto 76 razy przedsiębiorcy otrzymali wezwania do dobrowolnej zmiany praktyk, czyli tzw. wystąpienia miękkie.

Łączna suma kar nałożonych na przedsiębiorców z tytułu praktyk ograniczających konkurencję wyniosła ponad 650 mln zł, a na osoby zarządzające ponad 4 mln zł. Najwyższe sankcje pieniężne nałożone w jednej decyzji na spółki i osoby zarządzające wyniosły prawie 408 mln zł. Dotyczyły zmowy cenowej i podziału rynku pomiędzy spółką KIA Polska oraz dilerami jej samochodów. Zgodnie z założeniami porozumienia nabywcy samochodów marki KIA przez co najmniej osiem lat, od 2013 r. do 2021 r., mogli kupić pojazd jedynie od odgórnie wyznaczonego sprzedawcy, bez możliwości otrzymania tańszej oferty od innego dilera. Kary zostały nałożone na 12 przedsiębiorców i 5 osób fizycznych.

Nie była to jedyna decyzja Prezesa UOKiK dotycząca rynku motoryzacyjnego. Kolejna dotyczyła zmowy pomiędzy importerem samochodów ciężarowych Iveco Poland i dystrybutorami tych pojazdów. Porozumienie polegało na tym, że przedsiębiorcy ustalili obszary, na których pierwszeństwo obsługi klienta miał lokalny dystrybutor. Podział rynku wspierany był przez ustalenia dotyczące cen. Kary finansowe nałożone na 11 przedsiębiorców i 10 osób zarządzających wyniosły ponad 241 mln zł.

Prezes UOKiK monitoruje również stan konkurencji na rynkach cyfrowych. Wszczął postępowanie wyjaśniające po zmianach wprowadzonych w serwisie Facebook przez spółkę Meta Platforms Ireland. Treści polskich wydawców na platformie wyświetlane są w postaci pojedynczego odnośnika, a nie jak to było dotychczas, jako graficzny podgląd materiału. Zmiana mogła spowodować niższe zainteresowanie treściami dziennikarskimi oraz zmniejszyć liczbę odsłon artykułów. W postępowaniu wyjaśniającym UOKiK sprawdza praktyki właścicieli mediów społecznościowych, w szczególności to czy Meta mogła nadużyć swojej pozycji rynkowej.

Na uwagę zasługuje również publikacja poradnika dotyczącego zmów na rynku pracy. Było to szczególnie istotne ze względu na brak powszechnej wiedzy, że niektóre praktyki pracodawców mogą być uznane za ograniczające konkurencję. Prezes UOKiK na konkretnych przykładach wskazał te działania, np. wspólne uzgadnianie wysokości płac dla pracowników lub brak podwyżek, czy też ustalenia o niekonkurowaniu o pracownika. W 2024 r. zostały również wszczęte postępowania wyjaśniające dotyczące rynku pracy. Sprawdzane są praktyki właścicieli sieci Biedronka i Dino, którzy razem z firmami transportowymi mogli umówić się, że nie będą konkurować o swoich pracowników - kierowców.

Przewaga kontraktowa

W obszarze przewagi kontraktowej na szczególną uwagę zasługuje wyrok sądu, który potwierdza linię orzeczniczą Prezesa UOKiK w zakresie kontaktów dużych sieci handlowych z dostawcami produktów rolno-spożywczych. Chodzi o rozstrzygnięcie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który potwierdził decyzję z 2020 r. Sąd zgodził się z ustaleniami Prezesa UOKiK, że spółka Jeronimo Martins Polska nie miała prawa uzyskiwać od dostawców produktów spożywczych nieumówionych wcześniej rabatów. Sąd ustalił również karę pieniężną w wysokości ponad pół miliarda złotych (506 mln zł).

W 2024 r. Prezes UOKiK wszczął również 3 postępowania wyjaśniające i wydał jedną decyzję w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Wystosował również 31 wystąpień miękkich do przedsiębiorców. 7 z nich dotyczyło wezwań dużych przetwórców owoców do zmiany praktyk handlowych. 5 z nich dobrowolnie dostosowało się, skracając terminy płatności za owoce łatwo psujące się oraz umożliwiając weryfikację badań jakościowych.

W 2024 r. Prezes Urzędu prowadził również dialog z producentami cukru w celu wypracowania nowych standardów zaopatrywania plantatorów buraka cukrowego w materiał siewny i umożliwienia im szerszego dostępu do oferowanych na rynku nasion. Skutkiem podjętych działań było wprowadzenie modyfikacji do postanowień Ogólnopolskiego Porozumienia Branżowego, którego sygnatariuszami są wszyscy producenci cukru działający w Polsce.

Kontrola koncentracji

W 2024 roku Prezes UOKiK wydał 312 zgód na koncentrację, z czego 3 były decyzjami warunkowymi. Dotyczyły rynków: kabli i przewodów, cementu oraz paliw. Wszczęto także 353 nowe postępowania w których sprawdzano, czy planowane transakcje nie wpłyną negatywnie na konkurencję.

Przykładem wydanej zgody na koncentrację jest decyzja w sprawie przejęcia przez Lisner Holding kontroli nad Greenwich oraz nabycie części mienia Koral z Tczewa. Przedsiębiorcy zajmują się m.in. produkcją gotowych dań, w szczególności wyrobów rybnych. W ramach postępowania Prezes Urzędu przeprowadził ankietę wśród konkurentów i kontrahentów uczestników koncentracji. Na podstawie uzyskanych wyników uznał, że transakcja nie doprowadzi do istotnego ograniczenia konkurencji.

Prezes Urzędu wydał ponadto 3 decyzje z zakresu kontroli inwestycji.

Zatory płatnicze

W 2024 r. Prezes UOKiK postawił na działania miękkie i wystąpienia do przedsiębiorców, których dyscyplina płatnicza budziła wątpliwości. W 2024 wystosowanych zostało 79 takich wezwań. Niezależnie od tego prowadzone były postępowania, w ramach których przeanalizowano 2,8 mln faktur. W 2024 r. Prezes UOKiK wszczął 31 postepowań.

W celu zwalczania zatorów płatniczych UOKiK monitoruje rynek korzystając z różnych źródeł informacji – zarówno tych powszechnie dostępnych, jak i własnych analiz. Cenne są również zawiadomienia podmiotów, które podejrzewają, że stały się ofiarą zatorów płatniczych. W 2024 r. rozpatrzono 28 zawiadomień dotyczących podejrzenia wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Pomoc publiczna

Pomoc publiczna jest ingerencją państwa w mechanizmy wolnego rynku, dlatego stosowana jest w ograniczonym zakresie. UOKiK wstępnie ocenia wsparcie indywidualne i programy pomocowe pod kątem zgodności z prawem unijnym oraz monitoruje pomoc publiczną, czyli wsparcie udzielone przedsiębiorcom w Polsce.

W 2024 roku Urząd zaopiniował 26 projektów dotyczących programów pomocowych i pomocy indywidualnej. Do UOKiK wpłynęło 778 wniosków o interpretację i 175 projektów dokumentów rządowych do analizy pod kątem możliwości wystąpienia pomocy publicznej. Ponadto do Urzędu zgłoszono 3109 projektów programów de minimis, które UOKiK oceniał pod względem przejrzystości zasad udzielania pomocy.

Prezes UOKiK notyfikował w 2024 r. Komisji Europejskiej 23 projekty przewidujące udzielenie pomocy publicznej, w tym 12 programów pomocowych i 11 dotyczących pomocy indywidualnej. KE zaakceptowała 18 projektów pomocowych.