Koniec rękojmi w sprzedaży konsumenckiej

Przeczytaj także: Nowe obowiązki sklepów on-line: dyrektywa cyfrowa

Znowelizowana ustawa o prawach konsumenta, zastąpiła dotychczasową odpowiedzialność przedsiębiorcy z tytułu rękojmi za wady towaru autonomiczną instytucją odpowiedzialności przedsiębiorcy wobec konsumenta za niezgodność towaru z umową i jednocześnie rozszerzyła jej stosowanie na kategorię przedsiębiorców, którym ustawodawca przyznał prawa konsumenta – mówi Olga Gerlich, Senior Associate w kancelarii Wolf Theiss.

Z 1 stycznia 2023 r. weszły w życie przepisy wprowadzające zasadnicze zmiany do ustawy o prawach konsumenta w związku z implementacją do polskiego porządku prawnego przepisów aż trzech dyrektyw unijnych (dyrektyw cyfrowej, towarowej oraz Omnibus). Wśród tych zmian na szczególną uwagę przedsiębiorców zasługuje nowy reżim odpowiedzialności sprzedawcy za wady rzeczy w sprzedaży konsumenckiej, zastępujący stosowane dotychczas przepisy o rękojmi.

Z początkiem roku przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące rękojmi rzeczy sprzedanej przestały znajdować zastosowanie do sprzedaży konsumenckiej. Znowelizowana ustawa o prawach konsumenta wyłączyła ich stosowanie w stosunku wszelkich umów zobowiązujących przedsiębiorcę do przeniesienia własności towaru na konsumenta, co dotyczy przede wszystkim umów sprzedaży, ale również umów dostawy oraz umów o dzieło będące towarem i zastąpiła dotychczasową odpowiedzialność przedsiębiorcy z tytułu rękojmi za wady towaru autonomiczną instytucją odpowiedzialności przedsiębiorcy za niezgodność towaru z umową – mówi Olga Gerlich z kancelarii Wolf Theiss.

Przepisy o niezgodności towaru z umową znajdują zastosowanie do umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru, który znowelizowana ustawa definiuje jako "rzecz ruchomą, a także wodę, gaz i energię elektryczną, w przypadku gdy są one oferowane do sprzedaży w określonej objętości lub ilości". Nową, szczególną kategorią towaru jest "towar z elementami cyfrowymi", definiowany jako "towar zawierający treść cyfrową lub usługę cyfrową lub z nimi połączony w taki sposób, że brak treści cyfrowej, lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie". Kategoria ta obejmuje np. smartwatche oraz inteligentne sprzęty AGD. W stosunku do umów konsumenckich dotyczących tych towarów znowelizowana ustawa przewiduje wiele szczególnych rozwiązań.

Co istotne, reżim odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową został rozszerzony w pełnym zakresie na kategorię przedsiębiorców, którym ustawodawca przyznał prawa konsumenta, tj. osób fizycznych zawierających umowę bezpośrednio związaną z ich działalnością gospodarczą, gdy z treści umowy wynika, że nie ma ona dla takiej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu jej działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEiDG. Tym samym, uprawnienia konsumenta zawarte w ustawie przysługiwać będą również np. osobie prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą w postaci biura księgowego zawierającej umowę sprzedaży ekspresu do kawy na potrzeby pracowników – dodaje ekspert.

Definicja niezgodności towaru z umową jest bardziej rozbudowana od definicji wady przewidzianej przepisami Kodeksu cywilnego o rękojmi. W ślad za dyrektywą towarową definicja niezgodności towaru z umową stanowi kombinację elementów subiektywnych i obiektywnych:

Pierwszy element związany jest z oczekiwaniami konsumenta wynikającymi z konkretnej umowy, takimi jak niezgodność towaru z jego opisem, rodzajem, ilością, jakością, kompletnością lub funkcjonalnością określoną w umowie, lub przydatność do szczególnego celu, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy. Z kolei elementy obiektywne, to oczekiwania konsumenta wynikające ze specyfiki danego rodzaju towarów oraz publicznie składanych oświadczeń. Ta kategoria dotyczy braku zgodności towaru z celem, do jakiego są zazwyczaj używane towary tego samego rodzaju, dostarczenia towaru wraz z akcesoriami i instrukcjami, których otrzymania konsument może zasadnie oczekiwać, czy zgodność z próbką lub modelem, które sprzedawca udostępnił konsumentowi – dodaje Olga Gerlich.

Zakres uprawnień konsumenta w wypadku ujawnienia niezgodności towaru z umową nie różni się od tych obowiązujących w ramach rękojmi i obejmuje możliwość żądania naprawy lub wymiany towaru oraz złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy.

Nowością jest wprowadzenie swoistej hierarchii uprawnień. W odróżnieniu od poprzednio obowiązującej regulacji, złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy będzie możliwe dopiero w przypadku niewykonania przez przedsiębiorcę naprawy lub wymiany, albo ich nieskuteczności lub gdy brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia natychmiastowe obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy – podkreśla ekspert.

Bez zmian pozostaje okres trwania odpowiedzialności przedsiębiorcy. W wypadku niezgodności towaru z umową, podobnie jak poprzednio w wypadku odpowiedzialności za wady fizycznych rzeczy ruchomych z tytułu rękojmi, wynosi dwa lata od dostarczenia towaru konsumentowi. Na korzyść konsumenta zmieniły się natomiast terminy wpływające na możliwość wykonania jego uprawnień. Podobnie jak ma to miejsce przy rękojmi, przedsiębiorca odpowiada jednak tylko za niezgodność towaru z umową, która istniała w chwili dostarczenia towaru konsumentowi.

Obowiązuje domniemanie, że niezgodność towaru z umową istniała w chwili dostarczenia, jeżeli została ujawniona w terminie dwóch lat od dostarczenia towaru konsumentowi. W tym aspekcie reżim niezgodności towaru z umową jest korzystniejszy dla konsumenta od tego obowiązującego poprzednio w ramach rękojmi - domniemanie istnienia wady fizycznej obowiązywało przez rok od dostarczenia rzeczy konsumentowi – podsumowuje Olga Gerlich.

W związku z globalnym wyłączeniem stosowania przepisów dotyczących rękojmi do umów konsumenckich, do roszczeń konsumenta z tytułu niezgodności towaru z umową zastosowanie znajdą ogólne przepisy dotyczące przedawnienia. Również ta zmiana jest korzystna z perspektywy konsumenta, gdyż oznacza znaczne wydłużenie okresu, w którym może wystąpić z roszczeniem wobec przedsiębiorcy – aż do sześciu lat.

Istotne znaczenie ma również skrócenie terminu do rozpoznania reklamacji konsumenta. Do tej pory sprzedawcy mieli obowiązek dokonania odpowiedzenia na reklamację konsumenta w ciągu 30 dni od jej zgłoszenia przez konsumenta. Brak odpowiedzi w tym terminie należało interpretować jako uznanie reklamacji. Od 1 stycznia 2023 r. termin do rozpoznania reklamacji został skrócony do 14 dni.