Rządowy projekt ustawy o leczeniu niepłodności

5) kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie
przed lekarzem, w formie pisemnej, zgodę na pobranie komórek rozrodczych i ich
zastosowanie w celu dawstwa partnerskiego;
6) biorczyni, przed wyrażeniem zgody, zostały przekazane informacje, o których mowa
w art. 32 ust. 1 pkt 3;
7) biorczyni ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraziła dobrowolnie przed
lekarzem, w formie pisemnej, zgodę na zastosowanie u niej komórek rozrodczych
dawcy lub zastosowanie ich w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.
W projekcie przewidziano również możliwość wycofania zgody dawcy na pobranie od
niego komórek rozrodczych i ich zastosowanie w celu dawstwa partnerskiego. Zgodnie
z przyjętymi założeniami przedmiotowa zgoda może zostać w formie pisemnej
wycofana w obecności osoby zatrudnionej w ośrodku medycznie wspomaganej
prokreacji, w którym komórki rozrodcze zostały pobrane w celu dawstwa partnerskiego
do bezpośredniego użycia albo w obecności osoby zatrudnionej w banku komórek
rozrodczych i zarodków, w którym komórki rozrodcze są przechowywane. Zastrzeżono
jednocześnie, że wycofanie zgody może nastąpić najpóźniej do momentu rozpoczęcia
u biorczyni procedury medycznie wspomaganej prokreacji, w której mają zostać
zastosowane komórki rozrodcze w przypadku ich zastosowania wewnątrz organizmu
biorczyni albo do momentu rozpoczęcia procesu tworzenia z tych komórek rozrodczych
zarodka, w przypadku zapłodnienia pozaustrojowego. Przedmiotowe zastrzeżenie
wynika z jednej strony z możliwości pozostawienia dawcy swobody podejmowania
decyzji w zakresie dysponowania własnymi komórkami rozrodczymi, z drugiej
natomiast z dbałości o zdrowie biorczyni i konieczność wykluczenia niepotrzebnego
poddawania jej obciążającej dla organizmu procedurze medycznej.
W projekcie wskazano również, że bank komórek rozrodczych i zarodków niezwłocznie
przekazuje informację o wycofaniu zgody na dawstwo komórek rozrodczych do
ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji lub banku komórek rozrodczych
i zarodków, do którego komórki zostały przekazane.
Odnosząc się do kwestii pobierania od dawcy komórek rozrodczych w celu dawstwa
innego niż partnerskie, w projekcie ustawy określono, że może mieć ono miejsce przy
łącznym zachowaniu następujących warunków:
1) pobranie następuje na rzecz anonimowej biorczyni;
19

2) medyczną zasadność pobrania komórek rozrodczych od określonego dawcy
i zastosowania ich w celu dawstwa innego niż partnerskie ustala lekarz na
podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej;
3) stwierdzono w drodze przeprowadzonego z kandydatem na dawcę wywiadu
medycznego oraz niezbędnych badań lekarskich i laboratoryjnych, że:
a) ryzyko związane z pobraniem komórek rozrodczych od określonego dawcy nie
wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju zabiegów i nie
upośledzi w istotny sposób stanu zdrowia dawcy,
b) ryzyko związane z zastosowaniem komórek rozrodczych pobranych od określonego
dawcy nie wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju
zabiegów i nie upośledzi w istotny sposób stanu zdrowia biorczyni oraz zdrowia
dzieci, które mogą się urodzić w wyniku zastosowania tych komórek rozrodczych
w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji,
c) możliwe jest ograniczenie ryzyka zaistnienia istotnego zdarzenia niepożądanego
lub istotnej niepożądanej reakcji u dawcy, biorczyni oraz u dzieci, które mogą się
urodzić w wyniku zastosowania tych komórek rozrodczych w procedurze
medycznie wspomaganej prokreacji;
4) kandydat na dawcę przed wyrażeniem zgody:
a) został w sposób zrozumiały i szczegółowy poinformowany przez przygotowaną do
tego osobę o rodzaju zabiegu, jego celu i charakterze, przeprowadzanych dla jego
wykonania badaniach laboratoryjnych oraz prawie do uzyskania wyników tych
badań, sposobie gromadzenia i ochrony danych osobowych kandydata na dawcę,
tajemnicy lekarskiej, ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek
rozrodczych, o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia
w przyszłości oraz o środkach bezpieczeństwa prowadzących do ochrony danych
dawcy,
b) miał możliwość zadawania pytań w zakresie spraw, o których mowa w lit. a,
i uzyskania wyczerpujących odpowiedzi
– co zostało przez kandydata potwierdzone przez złożenie oświadczenia w formie
pisemnej;
5) kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody szczegółowo poinformowany
o skutkach prawnych przekazania komórki rozrodczej, to jest o:
20

a) braku dostępu do informacji na temat dalszego postępowania z przekazanymi
komórkami rozrodczymi,
b) braku jakichkolwiek praw wobec dziecka, które urodzi się w wyniku procedury
medycznie wspomaganej prokreacji,
c) zakresie informacji dotyczących osoby dawcy, z którymi ma prawo zapoznać się
biorczyni komórek i osoba urodzona w wyniku procedury medycznie wspomaganej
prokreacji w wyniku dawstwa komórek rozrodczych innego niż partnerskie, po
osiągnięciu pełnoletniości;
6) kandydat na dawcę potwierdził przez złożenie oświadczenia, w formie pisemnej, że
wszystkie informacje podane przez niego w trakcie wywiadu medycznego są
prawdziwe zgodnie z jego najlepszą wiedzą;
7) kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził
dobrowolnie przed lekarzem, w formie pisemnej, zgodę na pobranie komórek
rozrodczych i ich zastosowanie w celu dawstwa innego niż partnerskie, na
pośmiertne zastosowanie pobranych od niego komórek rozrodczych oraz na
dawstwo zarodka utworzonego z zastosowaniem tych komórek.
Należy przy tym zaznaczyć, że zgodnie z przytoczonymi powyżej przepisami
dopuszcza się jedynie anonimowe dawstwo komórek rozrodczych i zarodków (kwestia
dawstwa zarodka zostanie omówiona poniżej), co ogranicza do minimum możliwość
wykorzystywania rozrodu wspomaganego medycznie do procederu tzw. macierzyństwa
zastępczego.
Analogicznie do przypadku pobierania od dawcy komórek rozrodczych w celu dawstwa
partnerskiego, również w sytuacji, gdy celem pobrania jest dawstwo inne niż
partnerskie, przewidziano możliwość wycofania przez dawcę zgody na pobranie
komórek rozrodczych i zastosowanie tych komórek w celu dawstwa innego niż
partnerskie na pośmiertne zastosowanie pobranych od niego komórek rozrodczych oraz
na dawstwo zarodka utworzonego z zastosowaniem tych komórek. Zgoda może zostać
przez dawcę komórek rozrodczych, w formie pisemnej, wycofana w obecności osoby
zatrudnionej w banku komórek rozrodczych i zarodków, w którym komórki rozrodcze
są przechowywane, do momentu rozpoczęcia u biorczyni procedury medycznie
wspomaganej prokreacji, w której mają zostać zastosowane komórki rozrodcze,
w przypadku zastosowania ich wewnątrz organizmu biorczyni albo do momentu
utworzenia z tych komórek rozrodczych zarodka, w przypadku zapłodnienia
21

pozaustrojowego. Bank komórek rozrodczych i zarodków jest, w takiej sytuacji,
obowiązany do niezwłocznego przekazania informacji o wycofaniu zgody na dawstwo
komórek rozrodczych do ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji lub banku
komórek rozrodczych i zarodków, do którego komórki zostały przekazane.
W projekcie ustawy zostały również określone szczegółowe warunki pobierania od
dawcy komórek rozrodczych w celu zabezpieczenia płodności na przyszłość. Zgodnie
z przyjętymi założeniami, pobranie takie może mieć miejsce, jeżeli łącznie zachowane
zostaną następujące warunki:
1) medyczną zasadność pobrania komórek rozrodczych od określonego dawcy ustala
lekarz na podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej;
2) pobranie nie spowoduje bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia dawcy;
3) pobranie zostało poprzedzone wywiadem medycznym oraz niezbędnymi badaniami
lekarskimi i laboratoryjnymi, o których mowa w art. 29 ust. 1 pkt 2;
4) kandydat na dawcę przed wyrażeniem zgody:
a) został w sposób zrozumiały i szczegółowy poinformowany przez przygotowaną do
tego osobę o rodzaju zabiegu, jego celu i charakterze, przeprowadzanych dla jego
wykonania badaniach laboratoryjnych oraz prawie do uzyskania wyników tych
badań, sposobie gromadzenia i ochrony danych osobowych kandydata na dawcę,
tajemnicy lekarskiej, ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek
rozrodczych, o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia
w przyszłości, środkach bezpieczeństwa prowadzących do ochrony danych dawcy
oraz o możliwości zastosowania pobranych od niego komórek rozrodczych
w przyszłości w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji,
b) miał możliwość zadawania pytań w zakresie spraw, o których mowa w lit. a,
i uzyskania wyczerpujących odpowiedzi
– co zostało przez kandydata potwierdzone przez złożenie oświadczenia w formie
pisemnej;
5) kandydat na dawcę potwierdził przez złożenie oświadczenia, w formie pisemnej, że
wszystkie informacje podane przez niego w trakcie wywiadu medycznego są
prawdziwe zgodnie z jego najlepszą wiedzą;
6) kandydat na dawcę wyraził dobrowolnie przed lekarzem, w formie pisemnej, zgodę
na pobranie komórek rozrodczych w celu zabezpieczenia płodzenia na przyszłość;
22

7) jeżeli kandydatem na dawcę jest małoletni albo osoba ubezwłasnowolniona,
pobranie komórek rozrodczych może być dokonane za zgodą wyrażoną w formie
pisemnej albo na złożony w formie pisemnej wniosek jego przedstawiciela
ustawowego; w przypadku gdy kandydatem na dawcę jest małoletni powyżej lat
trzynastu albo osoba ubezwłasnowolniona częściowo, wymagana jest także jego
zgoda wyrażona w formie pisemnej.
Ponadto w projekcie wskazano, że jeżeli kandydat na dawcę jest niezdolny do
świadomego wyrażenia zgody oraz niemożliwe jest uzyskanie wyrażonej w formie
pisemnej zgody przedstawiciela ustawowego, wymagane jest zezwolenie sądu
opiekuńczego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszczono możliwość
uzyskania tego zezwolenia po pobraniu komórek rozrodczych. W przypadku
nieuzyskania takiego zezwolenia lub w przypadku świadomego wyrażenia przez dawcę
po pobraniu od niego komórek rozrodczych oświadczenia o braku zgody na pobranie,
komórki rozrodcze będą niezwłocznie niszczone.
Projekt przewiduje, że komórki rozrodcze pobrane od dawcy w celu zabezpieczenia
płodności na przyszłość stosuje się w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji
na zasadach określonych w ustawie dla zastosowania komórek rozrodczych pobranych
w celu dawstwa partnerskiego albo dawstwa innego niż partnerskie.
W przypadku procedury medycznie wspomaganej prokreacji obejmującej zapłodnienie
pozaustrojowe w dawstwie partnerskim komórki rozrodcze pobierane są nie tylko od
dawcy, ale także od biorczyni. W przypadku dawstwa innego niż partnerskie, jeżeli nie
dotyczy ono żeńskich komórek rozrodczych, do zastosowania w procedurze medycznie
wspomaganej prokreacji również pobierane są komórki rozrodcze biorczyni. Stąd też
w projekcie przewidziane zostały szczegółowe warunki, przy łącznym zachowaniu
których możliwe jest pobranie od biorczyni komórek rozrodczych. Warunki te są
zbieżne z warunkami określonymi dla pobierania dla celów dawstwa partnerskiego
komórek rozrodczych od dawcy i zostały określone w sposób następujący:
1) medyczną zasadność pobrania komórek rozrodczych od biorczyni i zastosowania
ich w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji w dawstwie partnerskim albo
dawstwie innym niż partnerskie ustala lekarz na podstawie aktualnego stanu
wiedzy medycznej;
2) stwierdzono w drodze przeprowadzonego z biorczynią wywiadu medycznego oraz
niezbędnych badań lekarskich i laboratoryjnych, że:
23