Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów

krytyczne uwagi dotyczące całkowitej deregulacji zawodu maklera
giełd towarowych, przekazane w pi mie z dnia 11 lutego 2013 r. Z
tego względu pismo to załączamy do niniejszego stanowiska (por.
załącznik nr 2).
Przypomnijmy w skrócie najwa niejsze argumenty przeciw
deregulacji zawodu maklera giełd towarowychŚ
(1) Najwa niejszą cechą obrotu towarowego jest jego
instytucjonalizacja, a więc sytuacja, w której udział inwestorów
indywidualnych w obrotach jest nieznaczny, a większo ć
transakcji
zawieranych
jest
bezpo rednio
pomiędzy
instytucjonalnymi uczestnikami rynku danego towaru (np.
wytwórcami i dystrybutorami energii elektrycznej na rynku
energii).
Oznacza to,
e z jednej strony ochrona
nieprofesjonalnych uczestników rynku odgrywa mniejszą rolę (co
nie oznacza, e nieistotną), a z drugiej strony - zawierane
transakcje mają często bardzo du ą warto ć, co nakłada dodatkową
odpowiedzialno ć na maklerów obsługujących te transakcje. Co
więcej, pomimo i obrót na rynku towarowym realizowany jest w
du ej mierze bezpo rednio między inwestorami instytucjonalnymi,
zgodnie z krajowymi przepisami inwestorzy ci nie podlegają ani
licencjonowaniu ani bie ącemu nadzorowi ze strony regulatora
rynku. Stanowi to ró nicę w stosunku do struktury nadzoru nad
rynkiem kapitałowym, gdzie bezpo redni nadzór nad inwestorami
instytucjonalnymi (TŻI, OŻź, biurami maklerskimi czy zakładami
ubezpieczeń) jest jednym z podstawowych filarów zapewniających
bezpieczeństwo obrotu. Z uwagi na to, e bezpo redni nadzór
Komisji Nadzoru Finansowego nad inwestorami ma na rynku
towarowym bardzo ograniczony charakter, nadzór administracyjny
nad działalno cią maklerów giełd towarowych pozostaje jedną z
głównych - je li nie jedyną - formą kontroli nad bezpieczeństwem
transakcji na tym rynku.
(2)
żłówna sfera kompetencji instytucji zatrudniających
maklerów giełd towarowych nie jest związana z funkcjonowaniem
rynków finansowych i obrotem giełdowym. Stąd instytucje te, jak

175
wynika z dotychczasowych do wiadczeń, traktują system
egzaminów i licencjonowania maklerów giełd towarowych jako
niezwykle
cenne
wsparcie
procesu
selekcji
najbardziej
kompetentnych kadr do obsługi obrotu giełdowego - zarówno
spo ród swoich pracowników, jak i spo ród osób chcących podjąć
pracę w tym zawodzie. I w tym przypadku, podobnie jak na rynku
kapitałowym, system licencjonowania nie ogranicza dostępu do
zawodu, lecz wręcz wspomaga proces selekcji kadr.
(3)
W
dotychczasowej
historii
system egzaminów
państwowych nie stanowił adnej bariery organizacyjnej dla
dopływu nowych kadr do zawodu maklera giełd towarowych, a
liczba osób posiadających licencję była istotnie większa ni liczba
osób faktycznie wykonujących zawód.
(4)
Propozycja likwidacji instytucji maklera giełd towarowych
wydaje się i ć wbrew najnowszym inicjatywom legislacyjnym
Unii źuropejskiej. Przykładem mo e być Rozporządzenie
Parlamentu i Rady Uź z 25.10.2010 w sprawie integralno ci i
przejrzysto ci hurtowego rynku energii (tzw. Rozporządzenie
RźMIT) podkre lające wagę integralno ci hurtowego rynku
energii i jego znaczenie w kreowaniu obiektywnej informacji
cenowej. Wprawdzie rozporządzenie to nie powołuje się wprost na
instytucję maklera giełd towarowych, ale nie mo e być
wątpliwo ci, e to wła nie profesjonalny i wła ciwie uregulowany
rynek giełdowy jest najbardziej zaawansowaną formą obrotu z
punktu widzenia transparentno ci informacyjnej i bezpieczeństwa
obrotu.
Deregulacja zawodu agenta firmy inwestycyjnej
ZMiD pozytywnie opiniuje proponowane zmiany w dostępie do
zawodu
agenta
firmy
inwestycyjnej.
Instytucja
ta
nie
rozpowszechniła się dotychczas na polskim rynku. Jej
wprowadzenie było podyktowane chęcią ułatwienia firmom
inwestycyjnym rozwijania działalno ci w zakresie dystrybucji
oferowanych usług poprzez nawiązywanie współpracy z
reprezentantami działającymi na własny rachunek. Przej cie na

176
model dostępu do zawodu i nadzoru bli szy temu, jaki obowiązuje
w przypadku agentów ubezpieczeniowych, jest uzasadnione.
Agenci firmy inwestycyjnej nie wykonują kluczowych czynno ci z
punktu widzenia zapewniania bezpieczeństwa obrotu, w
szczególno ci nie podejmują decyzji inwestycyjnych w imieniu
klientów czy zarządzanych fundusz)'. W sytuacji, gdy nadal brak
jest uregulowań dostępu do wykonywania czynno ci związanych z
tzw. doradztwem finansowym, czyli oferowaniem klientom
okre lonych rozwiązań finansowych, takich jak kredyty, lokaty
czy ubezpieczenia, pozostawienie cisłej kontroli dostępu dla
agentów firm inwestycyjnych wydaje się nieuzasadnione.
Dlatego propozycja, aby to reprezentowana przez agenta instytucja
finansowa (firma inwestycyjna) składająca do KNŻ wniosek o
wpisanie agenta do rejestru musiała zapewnić, eby agent ten
posiadał odpowiednie do wiadczenie, wydaje się optymalna.
73
Rzecznik Praw
ogólna
Argumentację związaną z potrzebą ułatwienia dostępu do zawodu
Absolwenta

maklera papierów warto ciowych przedstawiłem w opinii w

sprawie projektu Ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania

zawodów finansowych, budowlanych i transportowych z dnia 26

pa dziernika 2012 r. Zawód ten był bowiem uwzględniony w

pierwszym projekcie tzw. II transzy deregulacyjnej. Zwróciłem

wówczas uwagę na następujące argumentyŚ


„Podstawowym narzędziem reglamentującym dostęp do zawodu

maklera papierów warto ciowych jest egzamin przeprowadzany

przez Komisję Nadzoru Żinansowego. Zakres egzaminu nie jest Uwaga nieuwzględniona.

zale ny od zdobytego wcze niej wykształcenia, ani od efektów Niska zdawalno ć egzaminów

kształcenia zdobytych w czasie studiów wy szych. źlementem nie jest argumentem za jego

utrudniającym dostęp jest niska częstotliwo ć przeprowadzania zniesieniem.

egzaminu (raz, dwa razy w roku). Największym problemem jest

natomiast bardzo niski stopień zdawalno ci”. rednia zdawalno ć

egzaminu nie przekracza 20 procent, co bardzo dobrze obrazuje

Rysunek 2 na stronie 44 Oceny Skutków Regulacji.


„W wietle opinii zebranych od przedstawicieli reprezentatywnych

gremiów rodowiska studenckiego (przede wszystkim Żorum

177

Uczelni Ekonomicznych PSRP) oraz sygnałów napływających do

Rzecznika Praw Absolwenta, egzamin nie stanowi jednak adnej

rękojmi odpowiedniego poziomu wiedzy i umiejętno ci w zakresie

działalno ci maklerskiej. Wynika to z faktu, i zdecydowana

większo ć egzaminu po więcona jest zagadnieniom teoretycznym,

a raczej w nikłym stopniu odnosi się do czynno ci wykonywanej

przez maklera. Sytuacji tej sprzyja forma egzaminu – zgodnie z

rozporządzeniem Ministra Żinansów z dnia 27 pa dziernika 2009

r. w sprawie egzaminów na maklera papierów warto ciowych,

doradcę inwestycyjnego i agenta firmy inwestycyjnej oraz

sprawdzianu umiejętno ci, egzamin na maklera ma formę testu

składającego się ze 120 pytań – ewidentnie ukierunkowaną na

weryfikację wiedzy teoretycznej. Źlatego te nie są uzasadnione

opinie, e deregulacja zawodu maklera wpłynie w istotny sposób

na poziom umiejętno ci maklerów giełdowych”


„Wysoka jako ć funkcjonowania domów maklerskich jest

oczywi cie istotna z punktu widzenia ochrony inwestorów

giełdowych. Jednak e oparcie zapewniania jako ci o egzamin z

wiedzy nie u ywanej w praktyce przez maklerów, będącym z kolei

skuteczną przeszkodą w zdobyciu uprawnień, jest fikcją.

Zmuszający do refleksji jest te fakt, i zawodów maklera

papierów warto ciowych jest poza Polską regulowany jedynie w

Hiszpanii (zgodnie z bazą Komisji źuropejskiej obejmującej dane

z 31 państw). Jako ć funkcjonowania domów maklerskich

powinna być natomiast przedmiotem nie systemu egzaminowania

z wiedzy, która w praktyce działalno ci maklerskiej nie jest

u ywana, ale raczej przedmiotem nadzoru ze strony Komisji

Nadzoru Żinansowego.”


Zaproponowana w projekcie ustawy mo liwo ć zwolnienia z

egzaminu osób, które ukończyły odpowiednie studia wy sze

nale y potraktować jako idącą w dobrym kierunku. Jednak e

podstawa zwolnienia (uznawanie studiów wy szych przez

Komisję egzaminacyjną na wniosek uczelni) jest zdecydowanie

zbyt restrykcyjna, a w wietle przepisów znowelizowanej w 2011

178

r. ustawy Prawo o szkolnictwie wy szym, zakładających m.in.

autonomię programową uczelni, wprowadzenie Krajowych

Ramach Kwalifikacji oraz oparcie systemu zapewniania jako ci

kształcenia na weryfikacji zało onych efektów kształcenia, jest

nieuzasadnione. Ponadto, w wietle przepisów ustawy Prawo o W odniesieniu do

szkolnictwie wy szym, powa ne wątpliwo ci budzi zapis projektowanego art. 129 ust. 1a -

odnoszący się do „uznawania” studiów odbytych za granicą.
1b proponuje się dostosować
Art. 129
W związku z powy szym, proponuję następującą zmianę w art. 17 przedmiotowe zapisy do
(ustawy o obrocie
pkt 1) lit. a) projektu ustawy w zakresie nowego ust. 1a i 1b w art. propozycji rozwiązań przyjętych
instrumentami
129 o obrocie instrumentami finansowymi:
dla aktuariuszy oraz brokerów
finansowymi)
„1a. Wpis na listę maklerów bez konieczno ci składania egzaminu ubezpieczeniowych i brokerów
uzyskuje osoba, która ukończyła studia wy sze na kierunku reasekuracyjnych, zawartych w
umo liwiających nabycie wiedzy z zakresu dziedzin, o których przekazanym do Sejmu RP
mowa w art. 128 ust. 1.
projekcie ustawy o ułatwieniu
1b. Komisja stwierdza spełnienie wymogu, o którym mowa w ust. dostępu do wykonywania
1a, na podstawie suplementu do dyplomu lub za wiadczenia niektórych zawodów
uczelni. „
regulowanych (II transza
Proponowany przepis ust. 1b mo e wymagać uzupełnienia o deregulacji).
zapisy odnoszące się do dokumentowania zakresu studiów
odbytych za granicą.


c.d.

W wietle przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie Uwaga nieuwzględniona.
instrumentami finansowymi zakres czynno ci podejmowanych Nale y podkre lić, e osoby
przez doradców inwestycyjnych jest szerszy od maklera papierów wykonujące zawód doradcy
warto ciowych. Jednocze nie jednak składający się z trzech inwestycyjnego mają dostęp do
etapów egzamin jest jeszcze większą barierą w dostępie do du ych rodków finansowych
zawodu, ni w przypadku maklera, co doskonale obrazuje Tabela klientów podmiotów
30 na stronie 46 Oceny Skutków Regulacji.
prowadzących działalno ć na
Nie jest uzasadniona całkowita rezygnacja z mo liwo ci zaliczenia rynku finansowym i stanowią
egzaminu na podstawie ukończonych studiów. Rękojmią jedną z gwarancji istnienia
wysokiego poziomu studiów wy szych w zakresie dziedzin bezpiecznego rynku finansowego
wymienionych w art. 128 ust. 1 i 2 powinna być umowa między oraz nale ytego poziomu
odpowiednim organem (Komisja Nadzoru Finansowego lub
wiadczonych na nim usług (co
komisja egzaminacyjna dla doradców) a uczelnią, o której mowa jest szczególnie istotne, z uwagi
w proponowanym art. 168b ustawy Prawo o szkolnictwie na potrzebę zapewnienia

179