Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw
projekt dotyczy poprawy warunków realizacji konstytucyjnego prawa do nauki oraz obowiązku zapewnienia przez władze publiczne obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia przez zwiększenie dostępności podręczników dla uczniow
- Kadencja sejmu: 7
- Nr druku: 2315
- Data wpłynięcia: 2014-04-18
- Uchwalenie: Projekt uchwalony
- tytuł: Ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw
- data uchwalenia: 2014-05-30
- adres publikacyjny: Dz.U. poz. 811
2315
Możliwość ograniczenia kosztów zakupu podręczników poprzez np. korzystanie z podręczników używanych
jest istotnie utrudniona ze względu na łączenie podręczników z materiałami ćwiczeniowymi wymagającymi
uzupełniania w egzemplarzu podręcznika. Sytuacja taka ma miejsce w szczególności w przypadku podręczników
do kształcenia zintegrowanego w klasach I–III szkoły podstawowej oraz podręczników do języków obcych
nowożytnych, w mniejszym i zróżnicowanym stopniu w przypadku podręczników do pozostałych przedmiotów.
Obrót używanymi podręcznikami w danej szkole jest również utrudniony, w sytuacji gdy w poszczególnych
oddziałach nauczyciele stosują różne podręczniki.
Do Ministerstwa Edukacji Narodowej docierają również sygnały o praktykach związanych ze sprzedażą
podręczników, które również mają wpływ na koszty ich zakupu przez rodziców (sprzedaż podręczników
w zestawie z innymi materiałami niepodlegającymi dopuszczeniu do użytku szkolnego, ograniczenia
w możliwości zakupu pojedynczych elementów zestawu). Przypadki stosowania przez wydawców oraz podmioty
dokonujące obrotu podręcznikami praktyk marketingowych, polegających na oferowaniu szkołom różnego
rodzaju korzyści rzeczowych, np. sprzętu komputerowego, w związku z dokonaniem wyboru określonego
podręcznika, także w konsekwencji mają wpływ na koszty zakupów podręczników ponoszone przez rodziców.
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
Proponowane zmiany polegają na:
1) nałożeniu na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zadania wyposażenia szkół
podstawowych w bezpłatny podręcznik do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej,
przyrodniczej i społecznej dla uczniów klas I–III. Zmiana będzie wdrażana stopniowo, począwszy od roku
szkolnego:
− 2014/2015 – w stosunku do uczniów klas I szkół podstawowych,
− 2015/2016 – w stosunku do uczniów klas II szkół podstawowych,
− 2016/2017 – w stosunku do uczniów klas III szkół podstawowych;
2) wprowadzeniu dotacji celowej dla organów prowadzących szkoły podstawowe i gimnazja
z przeznaczeniem na zakup: podręczników do nauczania języka obcego nowożytnego, materiałów
edukacyjnych do nauczania języka obcego nowożytnego lub materiałów ćwiczeniowych dla klas I–III
szkoły podstawowej, podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla klas
IV–VI szkoły podstawowej i podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla
wszystkich klas gimnazjum. Zmiana będzie wdrażana stopniowo, poczynając od 2014 r., w którym
dotacja celowa będzie udzielana na wyposażenie szkół podstawowych w podręczniki do nauczania języka
obcego nowożytnego lub materiały edukacyjne do nauczania tego języka oraz materiały ćwiczeniowe dla
klas I. W kolejnych latach dotacja obejmie następne klasy szkoły podstawowej i klasy gimnazjum;
3) nałożeniu na szkoły podstawowe i gimnazja obowiązku zapewnienia uczniom bezpłatnego dostępu do
podręczników, materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych. Zmiana będzie wdrażana
sukcesywnie, począwszy od 2014 r. w odniesieniu do uczniów klasy I szkoły podstawowej. Egzemplarze
podręczników oraz materiałów edukacyjnych będą własnością organu prowadzącego szkołę i będą
wypożyczane uczniom, zaś egzemplarze materiałów ćwiczeniowych zostaną przekazane uczniom bez
obowiązku zwrotu po zakończeniu zajęć w danym roku szkolnym;
4) modyfikacji warunków dopuszczania do użytku szkolnego podręczników poprzez wprowadzenie zakazu
zamieszczania w podręczniku ćwiczeń, zadań i poleceń wymagających wypełniania w egzemplarzu
podręcznika, tak aby mógł on być przeznaczony do wieloletniego użytku, oraz zakazu zamieszczania
w podręczniku odesłań i poleceń do dodatkowych, opracowanych przez określonego wydawcę materiałów
dydaktycznych przeznaczonych dla ucznia;
5) wprowadzeniu wymogu, aby szkolny zestaw podręczników obejmował po jednym podręczniku do danego
przedmiotu danej klasy (przewidziane są wyjątki od tej zasady);
6) umożliwieniu rodzicom wpływu na ustalanie szkolnego zestawu podręczników lub materiałów
edukacyjnych poprzez zobowiązanie rady pedagogicznej do zasięgnięcia opinii rady rodziców przed
ustaleniem zestawu podręczników lub materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych
obowiązujących w szkole;
41
7) wprowadzeniu norm porządkujących praktyki marketingowe stosowane przez niektórych wydawców oraz
podmioty dokonujące obrotu podręcznikami w celu nakłonienia szkoły do wyboru konkretnego
podręcznika, materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych, a także eliminujących sytuacje,
w których nabycie podręcznika jest możliwe wyłącznie w pakiecie z innymi dodatkowymi materiałami
dydaktycznymi, wbrew woli konsumenta.
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
Poszczególne kraje członkowskie OECD/UE mają w tym zakresie własne, zróżnicowane rozwiązania.
W większości krajów UE uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów (lower secondary schools) mają zapewniony
bezpłatny dostęp do podręczników, które są kupowane ze środków publicznych (budżet państwa, budżety organów
prowadzących szkoły), a ich dysponentem są szkoły. Systemy zapewniania uczniom dostępu do bezpłatnych
podręczników są bardzo zróżnicowane, począwszy od centralnych zakupów zamówionych przez szkoły
podręczników (np. Słowacja, Chorwacja), poprzez zdecentralizowane systemy zakupu podręczników przez organy
prowadzące lub szkoły (np. niektóre landy w Niemczech, Finlandia, Czechy, Anglia, Irlandia Północna). Podobne
zróżnicowanie występuje, jeżeli chodzi o dopuszczanie podręczników do użytku szkolnego. W Finlandii, Wielkiej
Brytanii nie dopuszcza się podręczników do użytku szkolnego – o wyborze podręcznika decydują nauczyciele wraz
z dyrektorami szkół. Podobnie w niektórych krajach związkowych RFN, gdzie wymagane jest jedynie oświadczenie
wydawcy, że dany podręcznik jest zgodny z podstawą programową i konstytucją. Z drugiej strony są kraje, gdzie
obowiązuje system dopuszczania podręczników, wśród nich są: Włochy, Chorwacja, Czechy, Słowacja.
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Minister właściwy
1
Minister Edukacji
do spraw oświaty
Narodowej: będzie
i wychowania
zapewniał bezpłatny
dostęp do podręczników
do kształcenia
zintegrowanego w klasach
I–III szkoły podstawowej
Wydawcy
80, w tym 13 podmiotów MEN
Konieczność
podręczników
wydających podręczniki
uwzględniania w planach
szkolnych
do kształcenia
wydawniczych w
zintegrowanego w
szczególności efektu
klasach I–III, z czego 3 –
podręcznika
tylko podręczniki do
opracowanego przez
kształcenia
Ministerstwo Edukacji
zintegrowanego
Narodowej
Podmioty zajmujące 2 510 (6 700 miejsc
Łukasz Gołębiewski, Kuba Farłow Zmniejszenie wartości
się sprzedażą i
pracy)
„Rynek książki w Polsce 2008”;
rynku podręczników
dystrybucją nowych oraz 230 hurtowni
Instytut Książki „Rynek książki w
podręczników,
książek
Polsce 2012”
w tym hurtownie
książek
Rodzice uczniów
Rodzice ok. 4,6 mln
SIO/GUS
Zmniejszenie kosztów
uczniów szkół dla dzieci
utrzymania rodzin
i młodzieży
Nauczyciele
650 tys. nauczycieli
SIO
Realizacja wyboru
podręczników dla ucznia
oraz materiałów
edukacyjnych, zgodnie
z nowymi zasadami
42
Szkoły
Ponad 28 tys. szkół dla
SIO
Wprowadzenie szkolnych
dzieci i młodzieży
zestawów podręczników
z jednym podręcznikiem
do danego przedmiotu
Rzeczoznawcy
350
MEN
Zmiana zasad
opiniujący
dopuszczania
podręczniki
podręczników do użytku
szkolnego
5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
Raport z konsultacji w załączniku.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny stałe z 2014 r.)
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie
(0–10)
Dochody ogółem
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
budżet państwa
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
pozostałe jednostki
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
(oddzielnie)
Wydatki ogółem
33
234
247
291
336
342
359
395
392
339
261
3 228
budżet państwa*
33
234
247
291
336
342
359
395
392
339
261
3 228
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
pozostałe jednostki
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
(oddzielnie)
Saldo ogółem
-33
-234
-247
-291
-336
-343
-359
-395
-392
-339
-261
-3 228
budżet państwa
-33
-234
-247
-291
-336
-343
-359
-395
-392
-339
-261
-3 228
JST
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
pozostałe jednostki
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
(oddzielnie)
* oszczędności w ramach programu „Wyprawka szkolna” wpisano do wydatków budżetu państwa ze znakiem ujemnym
Budżet państwa. Minister Edukacji Narodowej w ramach rezerwy celowej pozycja 26 „Środki na zadania
w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz 6.000 tys. zł na zadania związane
Źródła
z bezpieczną i przyjazną szkołą” posiada łącznie 800 mln zł. Z tego po zabezpieczeniu środków na stypendia
finansowania szkolne i inne działania do tej pory realizowane przez MEN (w tym wyprawka szkolna dla dzieci
niepełnosprawnych), na zakup podręczników pozostanie docelowo kwota ok. 341 mln zł. Szczegółowe rozliczenie
rezerwy celowej poz. 26 przedstawia poniższa tabela:
43
Rok
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
Wysokość rezerwy celowej
poz. 26
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
800,0
Wydatki związane z projektem
niniejszej ustawy
61,8
289,6
316,0
353,2
387,6
391,9
409,2
446,1
444,0
390,0
311,7
Wydatki na "Wyprawkę
szkolną" - docelowo tylko dla
158,0
65,0
40,0
35,0
35,0
35,0
35,0
35,0
35,0
35,0
35,0
uczniów niepełnosprawnych
Wydatki na stypendia i zasiłki
szkolne
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
404,0
Wydatki na pozostałe działania
finansowane z rezerwy
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
20,0
Wydatki na zadania związane z
bezpieczną i przyjazną szkołą
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Bilans środków rezerwy
150,2
celowej poz. 26
15,4
14,0
-18,2
-52,6
-56,9
-74,2
-105,1
-103,0
-49,0
29,3
Przejściowo, w latach 2017–2023, konieczne będzie zapewnienie finansowania rozwiązań przewidzianych
w projekcie ustawy z budżetu państwa poza środkami z rezerwy celowej poz. 26. Związane jest to z wdrażaniem
reformy obowiązku szkolnego i efektem zwiększonej liczby dzieci w klasach IV–VI szkół podstawowych oraz,
później, w klasach I–III gimnazjów, gdzie wydatki budżetu państwa będą, w przeliczeniu na ucznia, wyższe niż
w klasach I–III szkół podstawowych. Łącznie w latach 2017–2023 przewiduje się, że budżet państwa przeznaczy
na finansowanie rozwiązań przewidzianych w projekcie ustawy ok. 459 mln zł (średnio ok. 66 mln zł rocznie
w latach 2017–2023) ponad wysokość środków przewidzianych w rezerwie celowej poz. 26. Obecna wysokość
środków zaplanowanych w rezerwie celowej poz. 26 będzie wystarczająca ponownie od 2024 r.
Dodatkowe
Główne założenie: wartości finansowe pokazane są w cenach z 2014 r.
informacje,
w tym
Wpływ na budżet państwa – rozwiązania dla klas I–III szkół podstawowych w zakresie zapewnienia
wskazanie
podręcznika dla klas I–III przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.
źródeł
danych i
Szacując koszty opracowania, wydania i dystrybucji podręcznika przez MEN dla klas I–III, założono, że trwałość
przyjętych
podręcznika wynosi 3 lata. Jeśli liczba uczniów w danym roku jest większa niż w poprzednim, założono
do obliczeń
konieczność dodruku podręczników. Jeżeli natomiast w danym roku liczba uczniów jest mniejsza niż liczba
założeń
podręczników, którymi dysponuje szkoła, nadmiar podręczników jest przechowywany w magazynie (w bibliotece
szkolnej), tak aby w kolejnych latach mogły z nich skorzystać kolejni uczniowie. Założono dodatkowo, że pewna
część uczniów klas I–III nie zwróci podręczników w stanie umożliwiającym ich ponowne wypożyczenie
kolejnym uczniom.
Dostarczenie podręcznika przez ministra zmniejszy wydatki ponoszone w ramach programu rządowego
„Wyprawka szkolna”. Uczniowie klas I–III, spełniający kryteria dochodowe określone w ustawie o świadczeniach
rodzinnych, oraz do 5% uczniów niespełniających tych kryteriów, byliby objęci programem w postaci
dofinansowania do zakupu podręcznika w wysokości 225 zł. Po wprowadzeniu proponowanych rozwiązań nie
będą już musieli uzyskiwać dofinansowania. Wyjątek, ze względu na przewidziany harmonogram wdrażania,
będzie dotyczył wyprawki szkolnej dla dzieci klas II i III szkół podstawowych w 2014 r. i dzieci klas III szkół
podstawowych w 2015 r.
Łączny efekt kosztów opracowania, wydania i dystrybucji podręcznika przez MEN, zmniejszonych wydatków na
program rządowy „Wyprawka szkolna” przedstawia poniższa tabela (wartość ujemna – negatywny wpływ na
budżet państwa).
44
w mln zł
Opracowanie,
Program
wydanie
rządowy
Rok
i dystrybucja
RAZEM
podręcznika „Wyprawka
szkolna”
przez MEN
2014
-17,1
28,5
11,4
2015
-23,8
55,5
31,8
2016
-23,1
69,3
46,2
2017
-13,1
62,5
49,4
2018
-12,6
51,4
38,7
2019
-15,9
50,0
34,2
2020
-16,1
50,6
34,6
2021
-13,4
51,4
38,0
2022
-13,7
52,0
38,3
2023
-13,3
51,2
37,9
2024
-12,9
50,3
37,4
Łączny efekt dla budżetu państwa jest dodatni, głównie z powodu oszczędności w programie rządowym
„Wyprawka szkolna”.
Wpływ na budżet państwa – rozwiązania dla uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjów w zakresie
udzielania dotacji organom prowadzącym na sfinansowanie zakupu podręczników, materiałów
edukacyjnych innych niż podręcznik oraz materiałów ćwiczeniowych
Projekt ustawy zakłada sfinansowanie z dotacji celowej wyposażenia uczniów klas I–III szkół podstawowych
w materiały ćwiczeniowe oraz podręcznik do nauczania języka obcego nowożytnego, a dla uczniów klas IV–VI
szkół podstawowych i gimnazjów w podręczniki, materiały edukacyjne oraz materiały ćwiczeniowe.
Dotacja będzie udzielana do wysokości następujących kwot na ucznia szkoły prowadzonej lub dotowanej przez
jednostkę samorządu terytorialnego:
1) klas I–III szkół podstawowych w podręcznik do nauczania języka obcego nowożytnego – do wysokości 25 zł
oraz materiały ćwiczeniowe do wysokości 50 zł;
2) klas IV–VI szkół podstawowych w podręczniki lub materiały edukacyjne – do wysokości 140 zł oraz materiały
ćwiczeniowe do wysokości 25 zł;
3) gimnazjów w podręczniki lub materiały edukacyjne – do wysokości 250 zł oraz materiały ćwiczeniowe do
wysokości 25 zł.
Harmonogram wprowadzania dotacji przedstawia tabela poniżej:
45
Dokumenty związane z tym projektem:
-
2315
› Pobierz plik