Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

 
Do art. 14 projektu: 
Przepis określa harmonogram wprowadzania zmian w zasadach wyboru podręczników, 
materiałów  edukacyjnych  i  materiałów  ćwiczeniowych  i  ustalania  szkolnego  zestawu 
tych podręczników lub materiałów edukacyjnych. W przypadku wyboru podręcznika do 
zajęć  z  zakresu  edukacji:  polonistycznej,  matematycznej,  przyrodniczej  i  społecznej 
w klasie  I  szkoły  podstawowej  zasady  te  będą  obowiązywać  już  od  roku  szkolnego 
2014/2015. Również wybór podręcznika lub materiału edukacyjnego do zajęć z zakresu 
danego języka obcego nowożytnego w klasie I szkoły podstawowej będzie odbywał się 
już w roku szkolnym 2014/2015 na nowych zasadach określonych w art. 22ab ustawy 
o systemie oświaty, z wyjątkiem wymogu dotyczącego stosowania tego podręcznika lub 
materiału  przez  co  najmniej trzy lata szkolne  (podręczniki  do  klasy  I  szkoły 
podstawowej  będą  musiały  spełniać  wymagania  dotyczące  możliwości  korzystania 
z nich przez kolejne roczniki uczniów począwszy od roku szkolnego 2015/2016).  
W  przypadku  pozostałych  etapów  edukacyjnych,  biorąc  pod  uwagę  konieczność 
dostosowania  podręczników  do  wymogów  dotyczących  możliwości  wieloletniego 
korzystania  z  nich,  jak  również  dokończenia  cyklu  edukacyjnego,  nowe  zasady 
ustalania  szkolnego  zestawu  podręczników  lub  materiałów  edukacyjnych  będą 
dotyczyły  w  roku  szkolnym  2015/2016  klasy  IV  szkoły  podstawowej,  klasy  I 
gimnazjum  i  klas  I  szkół  ponadgimnazjalnych,  w  kolejnych  latach  będą  obejmować 
sukcesywnie pozostałe klasy tych szkół. 
Do art. 15 projektu: 
Przepis art. 15 projektu ustawy nakłada na wydawców podręczników dopuszczonych do 
użytku szkolnego przed dniem wejścia w życie  ustawy obowiązek dostosowania tych 
podręczników  do  warunków  określonych  w  projektowanym  art.  22ao  ust.  3  pkt  4 
ustawy  o  systemie  oświaty,  dotyczących  oddzielenia  od  podręcznika  ćwiczeń 
i usunięcia  z  podręcznika  odwołań  do  dodatkowych  materiałów  dydaktycznych 
przeznaczonych  dla  ucznia.  Proces  będzie  przebiegał  sukcesywnie,  począwszy  od 
2015 r. 
Wpisanie  podręcznika  dopuszczonego  do  użytku  szkolnego  na  podstawie 
dotychczasowych  przepisów  do  nowego  wykazu  podręczników  dopuszczonych  do 
użytku  szkolnego  będzie  uwarunkowane  złożeniem  przez  wydawcę  oświadczenia 
o spełnianiu  przez  podręcznik  warunków  określonych  w  art. 22ao ust. 3 pkt 4 ustawy 
36 
 
 
o systemie  oświaty  wraz  z  egzemplarzem  podręcznika  bądź  też  –  w przypadku 
konieczności  wprowadzenia  większych  zmian  w  podręczniku  niż  tylko  usunięcie 
z niego  odwołań  i  poleceń  wymagających  korzystania  z  dodatkowych  materiałów  – 
złożeniem  wniosku  o  ponowne  dopuszczenie  podręcznika  do  użytku  szkolnego. 
W takim przypadku warunkiem dopuszczenia do użytku szkolnego podręcznika będzie 
uzyskanie pozytywnej opinii merytoryczno-dydaktycznej rzeczoznawcy wpisanego na 
listę rzeczoznawców.  
Wykaz  podręczników  dopuszczonych  do  użytku  szkolnego,  spełniających  warunki, 
o których  mowa  w  art.  22ao  ust.  3  pkt  4  ustawy  o  systemie  oświaty,  będzie 
udostępniony  na  stronie  internetowej  urzędu  obsługującego  ministra  właściwego  do 
spraw oświaty i wychowania i będzie na bieżąco aktualizowany w miarę uzyskiwania 
dopuszczeń przez kolejne podręczniki.  
Ustawa  określa  również  terminy  wygaśnięcia  decyzji  o  dopuszczeniu  podręczników 
dopuszczonych do użytku szkolnego na podstawie dotychczasowych przepisów.  
Do art. 16 projektu: 
Przepis  art.  16  określa  działania,  które  mogą  być  podjęte  w  stosunku  do  postępowań 
w sprawach  o  dopuszczenie  do  użytku  szkolnego  podręczników,  będących  w  toku 
w dniu  wejścia  w  życie  ustawy.  Co  do  zasady,  w  stosunku  do  tych  postępowań  będą 
stosowane dotychczasowe przepisy, chyba że  wnioskodawca  złoży  wniosek 
o zawieszenie  postępowania,  jeżeli  zamierza  dostosować  podręcznik  do  warunków 
określonych w art. 22ao ust. 3 pkt 4, bądź też złoży oświadczenie, że podręcznik spełnia 
już te warunki.  
Do art. 17 i art. 18 projektu: 
W przepisach art. 17 i art. 18  określa  się  rodzaje  podręczników  dopuszczonych  do 
użytku  szkolnego  (podręczniki  do  kształcenia  w  zawodzie,  w  tym  uwzględniające 
dotychczasowe  podstawy  programowe  kształcenia  w  poszczególnych  zawodach, 
podręczniki do kształcenia specjalnego, do kształcenia uczniów w zakresie niezbędnym 
do  podtrzymywania  poczucia  tożsamości  narodowej,  etnicznej  i  językowej,  do  zajęć 
artystycznych  w  szkołach  artystycznych),  w  przypadku  których  nie  będzie  miał 
zastosowania wymóg dotyczący dostosowania do warunków określonych w niniejszej 
ustawie i które zachowują dopuszczenie do użytku szkolnego.  
37 
 
 
W  kształceniu  uczniów  niepełnosprawnych  będą  mogły  być  również  używane 
podręczniki  do  kształcenia  ogólnego  dofinansowane  z  budżetu  państwa  przed  dniem 
wejścia  w  życie  projektowanej  ustawy  oraz  adaptacje  podręczników  wykonane  dla 
potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących.  
Do art. 19 projektu: 
Określając  wysokość  limitów  na  kolejne  dziesięć  lat  obowiązywania  ustawy,  zgodnie 
z ustawą  o  finansach publicznych,  uwzględniono,  ze  względu  na  wdrażaną  reformę 
obniżenia wieku obowiązku szkolnego, możliwość spełnienia się innych scenariuszy niż 
bazowy,  tj.  50%  dzieci  sześcioletnich,  które  rozpoczną  naukę  w  klasie  I  szkoły 
podstawowej w 2014 r.  
Przy szacowaniu limitu wydatków założono, że:  
–  możliwy jest scenariusz, w którym w 2014 r. naukę w klasie  I szkoły podstawowej 
rozpocznie 60% dzieci sześcioletnich; oznacza to konieczność poniesienia wyższych 
wydatków w roku 2014, ale niższych w 2015 r., 
–  możliwy jest scenariusz, w którym naukę w klasie I szkoły podstawowej rozpocznie 
35% dzieci sześcioletnich. Scenariusz ten zakłada odroczenie obowiązku szkolnego 
przez  znaczną  liczbę  dzieci  w  związku  z  uchwaloną  przez  Sejm  zmianą  ustawy 
o systemie  oświaty  przewidującą  łatwiejszą  ścieżkę  związaną  z  odroczeniem 
obowiązku  szkolnego.  W  tym  scenariuszu  założono  również  istotny  poziom 
odroczeń obowiązku szkolnego w 2015 r. (10% dzieci sześcioletnich); konsekwencją 
przyjętego  scenariusza  są  mniejsze  wydatki  w  roku 2014, jednak ze względu  na 
przyjęty  harmonogram  udzielania  dotacji  celowej  nie  powoduje  on  potrzeby 
większych wydatków w najbliższych latach niż w wariancie bazowym. 
Scenariusze  powyższe  nie  mogą  się  zrealizować  jednocześnie,  jednak  ze  względu  na 
roczny  limit  wydatków,  należy  przewidzieć  skutki  spełnienia  się  jednego  z  nich. 
Zmiany liczby dzieci uczęszczających do odpowiednich klas w poszczególnych latach 
w stosunku do scenariusza bazowego odpowiednio wpływają na wydatki w kolejnych 
latach. 
Uwzględniono również w limicie wydatków budżetu państwa możliwość zmiany kwot 
dotacji  celowej  na  ucznia  udzielanej  na  wyposażenie  w  podręczniki,  materiały 
edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe, w wyniku weryfikacji kwot dotacji celowej. 
38 
 
 
Określając,  zgodnie  z  ustawą  o  finansach  publicznych, mechanizm  korygujący, 
w przypadku  gdy  planowane  łączne  wydatki  budżetu  państwa  powodowałyby 
zagrożenie  przekroczenia  w  danym  roku  budżetowym  limitu,  dopuszczono 
zmniejszenie się dotacji celowej na ucznia, w pierwszej kolejności począwszy od kwot, 
co do których  rzeczywiste  wydatki  na  ucznia  w  poprzednim  roku  były  mniejsze  od 
przewidzianych,  ale  nie  więcej  niż  do  rzeczywistej  wysokości  wydatków  na  ucznia. 
Jeżeli w wyniku ww. operacji nadal istnieje zagrożenie przekroczenia limitów, kwoty 
dotacji obniża się proporcjonalnie, do wysokości eliminującej zagrożenie przekroczenia 
w danym roku budżetowym limitu wydatków.  
39 
 
 
Nazwa projektu 
Data sporządzenia 
Zmiana ustawy o systemie oświaty i niektórych innych ustaw 
13-04-2014 r. 
 
 
Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące 
Źródło:  
Ministerstwo Edukacji Narodowej 
Inne 
 
 
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza 
Nr w wykazie prac: 
Stanu lub Podsekretarza Stanu  
UA40 
Joanna Berdzik, Podsekretarz Stanu 
 
 
 
Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu 
Małgorzata Szybalska, tel. (22) 34 74 792 
OCENA SKUTKÓW REGULACJI 
1.  Jaki problem jest rozwiązywany? 
Znaczny koszt zakupu  podręczników  wybranych  przez  nauczycieli  wpływa  negatywnie  na  sytuację  rodzin 
i utrudnia  dzieciom  edukację  szkolną.  Z  raportu  „Warunki  życia  rodzin  w  Polsce”, przygotowanego przez 
Główny Urząd Statystyczny, wynika, że z powodu ograniczeń finansowych ponad 5% gospodarstw rodzinnych 
z co  najmniej  1  dzieckiem  na  utrzymaniu  rezygnuje  z  zakupu  wszystkich  potrzebnych  podręczników.  Według 
autorów raportu, konieczność rezygnacji z tego zakupu gospodarstwa rodzinne wiejskie zgłaszały niemal równie 
często, jak rodziny mieszkające w mieście (odpowiednio 5,7% i 5,4%). Brak możliwości zakupienia dla dzieci 
niezbędnych  podręczników  szkolnych  deklarowało  prawie  14%  gospodarstw  rodzinnych  z  trojgiem  i  więcej 
dzieci. W mniejszym stopniu do rezygnacji z zakupu wszystkich  podręczników  zmuszone  były  gospodarstwa 
z jednym i dwojgiem dzieci na utrzymaniu (odpowiednio 3,4% i 4,5%). 
Według badań CBOS, „na początku roku szkolnego 2013/2014 rodzice, którzy mają dzieci uczęszczające do 
szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej lub zawodowej, wydali na zaspokojenie ich potrzeb związanych 
z rozpoczęciem nowego roku szkolnego (podręczniki, przybory szkolne, mundurki, opłaty – np. za ubezpieczenie, 
czesne, internat, stancję) średnio 1 199 zł, co stanowi 107% kwoty z roku poprzedniego. Przeciętne wydatki w 
przeliczeniu  na  jedno  dziecko  wyniosły  826  zł,  co  stanowi  114%  kwoty  z  roku  ubiegłego.  Wyniki  badań 
pokazują,  iż  przeciętne  wydatki  rodziców  ponoszone  na  szkolną  wyprawkę  są  zbliżone  do  miesięcznych 
wynagrodzeń netto otrzymywanych przez osoby, których płace pozostają na poziomie obowiązującego w 2013 r. 
minimalnego  wynagrodzenia  za  pracę.  Rozpoczęcie  roku  szkolnego  oznacza  dla  rodziców  poważne  wydatki, 
które  dla  wielu  rodzin  stanowią  znaczące  obciążenie  domowego  budżetu”).  Według  tychże  badań,  analiza 
struktury wydatków ponoszonych przez rodziców w związku z rozpoczęciem roku szkolnego pokazuje, że – tak 
jak w  latach poprzednich –  największą  pozycję  w  budżecie  rodziny  stanowi  zakup  podręczników  szkolnych 
(przeciętnie wydano na nie 382 zł w przeliczeniu na jedno dziecko, co stanowi wzrost o 4% w stosunku do roku 
2012/2013).  Średnie  wydatki  rodziców  na  podręczniki  szkolne  w  związku  z  rozpoczęciem  roku  szkolnego 
w przeliczeniu na jedno dziecko w wieku szkolnym w latach 2007–2013  przedstawia  poniższa  tabela.  Należy 
przy  tym  podkreślić,  że  wydatki  na  podręczniki  rodzice  zazwyczaj  ponoszą  w  okolicach  rozpoczęcia  roku 
szkolnego, co powoduje kumulację z innymi koniecznymi wydatkami związanymi z początkiem roku szkolnego. 
Średnie  wydatki  rodziców  na  podręczniki  szkolne 
w przeliczeniu na jedno dziecko. 
Zmiana w stosunku do 
Rok 
kwota [zł] 
roku poprzedniego [%] 
2007 
260    
2008 
259 
-0,4 
2009 
290 
12,0 
2010 
b/d 
 
2011 
364 
25,5* 
2012 
369 
1,4 
2013 
382 
3,5 
 
* w stosunku do roku 2009 
 
                                                          
2)  „Wydatki rodziców na edukację dzieci w roku szkolnym 2013/2014” Komunikat CBOS BS/151/2013. 
3)  Komunikaty CBOS „Wydatki rodziców na edukację dzieci, w latach 2007–2014”. 
40