Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Liczba zgłoszeń
Kwalifikacja
2005 2006 2007 2008 2009
art. 119 § 1 i § 2
16 12 10 9 12
art. 256
18 47 82 88 48
art. 257
34 35 33 50 95

Argumentem przemawiającym za niezwykle niską liczbą zgłaszanych
przestępstw jest homogeniczno ć społeczeństwa polskiego – szczególnie na tle
społeczeństw krajów zachodnich, z silnymi grupami imigrantów, wyró niających się
kulturowo, językowo i religijnie. Przy niewielkiej liczbie potencjalnych
pokrzywdzonych ladowa liczba zgłoszonych przestępstw wydaje się zrozumiała.
Jednocze nie to wła nie homogeniczno ć społeczeństwa jest główną przyczyną
utrwalenia postaw antysemickich i ksenofobicznych, które potwierdzają badania
socjologiczne. Na tle pozornie jednorodnego społeczeństwa ka da odmienno ć jest
wyra nie widoczna, jest traktowana jako odstępstwo od normy, odstawanie od
większo ci, a nawet zagro enie. Wobec niemal całkowitego braku barier ochronnych
w postaci tolerancji i akceptacji, których rzekomo jednorodne społeczeństwo nie
musiało rozwinąć, by przetrwać, wystąpienia przeciw grupom wyró niającym się
jawią się jako naturalne i uzasadnione, a nie jako naruszenie porządku. W ten
sposób – u sprawczyń, sprawców oraz otoczenia – manifestują się dwie z w/w
konsekwencji kulturowego zakorzenienia przestępstw z nienawi ci. Jednocze nie po
stronie osób pokrzywdzonych – obcokrajowców, imigrantów – występuje swoista
blokada powstrzymująca przed zgłoszeniem przestępstwa Policji lub prokuraturze.
Osoby pokrzywdzone – jako nale ące do mniejszo ci – czują się marginalizowane,
szukają oparcia raczej w ród swoich, ni w ród obcych, powstrzymują się przed
reakcją na przestępstwo z obawy przed reperkusjami ze strony sprawcy lub
sprawczyni, ale tak e ze strony państwa i społeczeństwa. U osób pokrzywdzonych
przewa a przekonanie, e lepiej zapomnieć o sprawie, przemilczeć ją, uznać za
konsekwencję swojego mniejszo ciowego statusu, za koszt ycia w społeczeństwie
zdominowanym przez innych, ani eli podejmować działania prawne, występować
przeciw sprawczyni lub sprawcy. Zbli ony mechanizm funkcjonuje u wszystkich grup
mniejszo ciowych i jest wynikiem ycia w kulturze, która dopuszcza tylko jeden
zestaw cech i jeden wzór zachowań, a pozostałe wyklucza, czyni podatnymi na ataki:
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób białych osoby o innym
pochodzeniu rasowym stają się „obcymi”,
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób narodowo ci polskiej osoby
o innym pochodzeniu narodowo ciowym lub etnicznym stają się „obcymi”,
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób wierzących osoby
niewierzące stają się „obcymi”,
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób wyznania
rzymskokatolickiego osoby innych wyznań stają się „obcymi”.
Ten sam mechanizm wykluczania mniejszo ci następuje w przypadku przesłanek,
które projektuje się dodać do art. 119 § 1 kk, art. 256 kk i art. 257 kk:
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób pełnosprawnych osoby z
niepełną sprawno cią stają się „obcymi”,
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób heteroseksualnych lesbijki,
geje i osoby biseksualne stają się „obcymi”,
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z kobiet i mę czyzn osoby
transpłciowe, które nie czują się ani kobietami ani mę czyznami i nie chcą być
taktowane ani jako kobiety, ani jako mę czy ni, stają się „obcymi”,
w społeczeństwie zło onym niemal wyłącznie z osób młodych oraz osób w wieku
produkcyjnym osoby starsze stają się „obcymi”.
Szczególnym przypadkiem jest dyskryminacja, w tym przestępczo ć motywowana
uprzedzeniami, wymierzona w kobiety. Kobiety nie stanowią mniejszo ci ze względu
na swoją liczebno ć, ale wyłącznie ze względu na niską pozycję kulturową.
Porównując przestępczo ć z nienawi ci oraz przestępczo ć przeciw mieniu
uzyskuje się ponury obraz. Własno ć, kulturowo uznawana za jedną z podstawowych
warto ci, powszechnie respektowana, jest dobrem tak cennym, e niemal ka dy
zamach na nią (np. kradzie , włamanie, przywłaszczenie, oszustwo) powoduje u
sprawcy lub sprawczyni wiadomo ć złamania obowiązujących norm, wywołuje
potępienie otoczenia oraz inicjuje reakcję osoby pokrzywdzonej – przez co zgłaszana
jest znakomita większo ć przestępstw z tej kategorii. Zniewa ająca wypowied
skierowana do osoby pochodzenia azjatyckiego na targowisku lub w innym miejscu
publicznym nie powoduje u sprawczyni lub sprawcy poczucia, e złamane zostały
normy postępowania (nie tylko prawne), nie wywołuje reakcji otoczenia i nie skłania
osoby pokrzywdzonej do zgłoszenia przestępstwa. W efekcie ciemna liczba
przestępstw motywowanych uprzedzeniami na tle ró nic narodowo ciowych,
etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowo ć jest
prawdopodobnie wielokrotnie wy sza, ani eli liczba przestępstw zgłaszanych.
Jeszcze bardziej skomplikowana i trudna do zrekonstruowania jest sytuacja grup,
które nie są objęte ochroną prawną przed hate crimes. Z braku innej mo liwo ci
sytuacja tych grup w Polsce zostanie przedstawiona za pomocą ekstrapolacji i
porównań. Punktami wyj cia będą statystyki przestępczo ci z nienawi ci z innych
krajów oraz wyniki badań społecznych przeprowadzonych w Polsce.
Sytuacja osób niepełnosprawnych
W Polsce nie prowadzi się badań po więconych przestępstwom
wymierzonym w osoby niepełnosprawne. Występowanie kategorii przestępstw z
nienawi ci motywowanych niepełną sprawno cią mo na stwierdzić jedynie
porównując sytuację Polski z sytuacją innych krajów – gdzie prawo przewiduje takie
przestępstwa lub gdzie gromadzi się dane odno nie niepełnej sprawno ci
pokrzywdzonych.

Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – statystyki FBI (1997-2000)
Począwszy od 1997 roku amerykańskie Federalne Biuro ledcze gromadzi
dane nt.
zgłoszonych przestępstw z nienawi ci wymierzonych w osoby
niepełnosprawne. Poni ej przedstawiono dane za lata 1997 – 2000.
Ilość zgłoszeń
rodzaj
1997 1998 1999 2000
niepełnosprawno ci
fizyczna 9
14
11
20
psychiczna 3
13
10
16
ogółem
12 27 21 36
Przestępstwa przeciw życiu, zdrowiu i wolności
cię ka
zwykła
rok zabójstwo
zgwałcenie
gro by inne
napa ć
napa ć
2000
0 0 1
11 6 2
1999
0 1 1 7 6 0
1998
0 1 3
10 9 0
1997
0 0 1 5 6 0
ogółem
0 2 6
33
27
2
Przestępstwa przeciw mieniu
przest.
zabór
podpa-
wanda-
przeciw
rok rozbój
napad
kradzie
inne
pojazdu
lenie
lizm
społe-
czeństwu
2000 0 0
1 11 6 11 0
1
1999 0 1
1
7
6 2 1
0
1998 0 1
3 10 9 2 0
0
1997 0 0
1
5
6 0 0
0
ogółem 0
2
6
33
27 15
1
1
Jak wynika z rocznych raportów FBI (ostatni opublikowany raport dotyczy
2008 roku) zbli ony poziom zgłoszonych przestępstw z nienawi ci na tle niepełnej
sprawno ci utrzymał się w kolejnych latach, co przedstawiono poni ej.
Ilość zgłoszeń
rodzaj
2004 2005 2006 2007 2008
niepełnosprawno ci
fizyczna
23 21 20 20 28
psychiczna
48 32 74 62 57
ogółem
71 53 94 82 85
Niewielka liczba zarejestrowanych przestępstw z nienawi ci na tle niepełnej
sprawno ci stała się ródłem krytyki i przyczyną podwa ania sposobu gromadzenia
danych o tych przestępstwach. Wskazywano przy tym, e gdyby dane zgromadzone
przez FBI oddawały rzeczywisto ć, oznaczałoby to, e przestępstwa te prawie nie
występują,
e dotykają znikomego odsetka wielomilionowej populacji osób
niepełnosprawnych (dla porównania: w samym tylko 2008 roku FBI odnotowało 1617
przestępstw z nienawi ci na tle orientacji seksualnej, 1606 na tle wyznania i
bezwyznaniowo ci, 1148 na tle pochodzenia narodowego i etnicznego oraz 4704 na
tle pochodzenia rasowego). Jednocze nie z badań jako ci szkolnictwa wy szego
przeprowadzonych w 2001 roku wynika, e rocznie na terenie campusów i
akademików w Stanach Zjednoczonych dochodzi do około jednego miliona zdarzeń
kryminalnych motywowanych uprzedzeniami i nienawi cią – przytłaczająca
większo ć nie jest natomiast zgłaszana. Inne badania wskazywały, e rednio co 14
minut w Stanach Zjednoczonych popełniane jest przestępstwo z nienawi ci. Choć
wyniki tych badań i szacunków wykazują du y rozrzut oraz dotyczą wszystkich
przestępstw z nienawi ci lub podobnych im zdarzeń kryminalnych, to potwierdzają,
e dane zbierane przez FBI odno nie przestępstw z nienawi ci przeciw osobom
niepełnosprawnym są jedynie szczątkowe.

Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – CPS
Inny obraz wyłania się z raportów brytyjskiej Koronnej Słu by Prokuratorskiej
(Crown Prosecution Service), która od 2007 roku prowadzi statystyki przestępstw z
nienawi ci na tle niepełnej sprawno ci. W latach 2007-2008 zgłoszono 279 takich
przestępstw (dla porównania: 1219 przestępstw z nienawi ci na tle orientacji
seksualnej), natomiast w latach 2008-2009 – 444 takie przestępstwa (przy 1090
przestępstwach z nienawi ci na tle orientacji seksualnej). Wyra ny wzrost zgłoszeń
przestępstw z nienawi ci na tle niepełnej sprawno ci w Wielkiej Brytanii idzie w parze
ze wzrostem liczby skazań za takie przestępstwa.
Jak odnotowała Koronna Słu ba Prokuratorska w swoim ostatnim raporcie
(dla okresu 2008-2009) dotyczącym przestępstw z nienawi ci, w grupie czynów na
tle niepełnej sprawno ci:
45% stanowiły przestępstwa przeciw yciu i zdrowiu,
11% stanowiły przestępstwa przeciw porządkowi publicznemu,
12% stanowiły kradzie e,
7% stanowiły przestępstwa przeciw wolno ci seksualnej,
6% stanowiły rozboje,
5% stanowiły włamania,
14% stanowiły inne przestępstwa.

Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – OBWE
Doroczny raport Biura Demokratycznych Instytucji i Praw Człowieka (ODIHR)
Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie po więcony przestępstwom z
nienawi ci w krajach członkowskich OBWE stwierdza, e w o miu krajach rejestruje
się przestępstwa na tle niepełnej sprawno ci. Są to: Belgia, Cypr, Gruzja, Kanada,
Mołdowa, Niemcy, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Wskazać nale y, e raport
ten podaje odmienną od raportu CPS liczbę przestępstw zgłoszonych w Wielkiej
Brytanii – 800 przypadków – dotyczy jednak zgłoszeń dokonanych policji, a nie