Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Koronnej Słu bie Prokuratorskiej. Raport podaje jednocze nie, e w Niemczech w
2008 roku zarejestrowano 47 przestępstw z nienawi ci na tle niepełnej sprawno ci.
Z danych przedstawionych do raportu ODIHR OBWE przez organizacje
pozarządowe wynikało te :
e osoby niepełnosprawne są czterokrotnie bardziej nara one na fizyczną
napa ć, ni osoby bez niepełnosprawno ci (dane British Council of Disabled
People),
47% osób niepełnosprawnych poddanych badaniu przeprowadzonemu w Szkocji
padło ofiarą przestępstw z nienawi ci względnie otrzymało gro by popełnienia na
ich szkodę takiego przestępstwa (dane organizacji Capability Scotland).

Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – specyfika i wnioski
Wyja nienia liczby odnotowanych przestępstw z nienawi ci na tle niepełnej
sprawno ci - wyra nie ró nej od liczby innych rodzajów przestępstw z nienawi ci –
nale y szukać w specyfice tych przestępstw oraz osób pokrzywdzonych. U
pokrzywdzonych osób niepełnosprawnych występuje silny mechanizm
powstrzymujący przed zgłoszeniem przestępstwa popełnionego na ich szkodę, na
który składają się nie tylko lęk przed sprawcą i nieznajomo ć prawa, ale przede
wszystkim przekonanie o bezzasadno ci skargi ze strony niepełnosprawnej,
poczucie wstydu oraz obawa, e policja zlekcewa y zawiadomienie lub uzna osobę
pokrzywdzoną za niewiarygodną. Prawie wszystkie te czynniki silnie wią ą się
niepełnosprawno cią osoby pokrzywdzonej lub są przez nią wzmacniane.
Przekonanie ofiar w tym zakresie podzielają sprawcy.
Mechanizm przestępstw z nienawi ci wymierzonych w osoby niepełnosprawne
dobrze pokazują to przykłady przestępstw, jakie miały miejsce w Stanach
Zjednoczonych. Eric Krochmaluk, niepełnosprawny umysłowo mę czyzna z
Middletown (New Jersey), został porwany 30 stycznia 1999 roku. Był bity, duszony,
przypalany papierosami, krępowany ta mą klejącą a następnie został porzucony w
lesie. Podobny przebieg miała napa ć na Justin Hamiltona, niepełnosprawnego
umysłowo mę czyznę z hrabstwa Dakota (Minnesota), który został wywabiony z
domu i uprowadzony 10 pa dziernika 2008 roku. Przez dwie kolejne noce był
torturowany, w tym przywiązany do drzewa, bity i przypalany papierosami. Ponadto
przywiązano go do motocykla i ciągnięto po ziemi na odcinku 60 metrów. Gro ono
mu podpaleniem. Sprawcy mówili między sobą o swojej ofierze jako o „dowodzie
rzeczowym”. Tak e w tym przypadku pokrzywdzony został porzucony.
W obu przypadkach sprawcy zostali ujęci i skazani za przestępstwa
motywowane uprzedzeniami. Oskar yciel publiczny zwrócił uwagę, e sprawcy byli
przekonani, e – ze względu na niepełną sprawno ć pokrzywdzonych – sprawa nigdy
nie wyjdzie na jaw, a je li nawet do tego dojdzie – nikt nie da wiary słowom
pokrzywdzonych. Wa nym elementem towarzyszącym pierwszemu z omówionych
przypadków jest to, e – mimo, e był nagło niony oraz mimo wniosków oskar yciela
publicznego w zakresie kwalifikacji czynów jako przestępstw z nienawi ci – nie został
on ujęty w statystyce FBI. Pokazuje to, e na obraz ujawniany w statystyka wpływ
mają nie tylko opory osób pokrzywdzonych, ale tak e podej cie policji oraz
prokuratury: kluczowy przy przestępstwach z nienawi ci element, jakim jest cecha
wyró niająca ofiarę, mo e zostać całkowicie pominięty, a czyn zakwalifikowany jako
„zwykłe” przestępstwo. Siłą rzeczy takie podej cie prezentują przede wszystkim
policja i prokuratura w krajach, których prawodawstwo nie przewiduje kategorii
przestępstw z nienawi ci na okre lonym tle – jak w Polsce odno nie niepełnej
sprawno ci czy orientacji seksualnej.

Sytuacja kobiet
Jak dokumentują policyjne statystyki, kobiety są ofiarami przestępstw
wielokrotnie czę ciej, ani eli mę czy ni. Zarazem kobiety są sprawczyniami
przestępstw wielokrotnie rzadziej, ni eli mę czy ni są ich sprawcami. W tym
kontek cie na szczególną uwagę zasługuje tzw. przemoc domowa, czyli
przestępczo ć wyodrębniona z uwagi na miejsce popełnienia czynu. Obraz, jaki
pokazują przytoczone poni ej statystyki, jest jednoznaczny: to przede wszystkim
kobiety są pokrzywdzone przez przemoc domową (w niektórych latach stanowiły
nawet ponad połowę wszystkich ujawnionych pokrzywdzonych), a sprawcami są w
przytłaczającej większo ci mę czy ni.

Liczba ofiar przemocy domowej wg procedury „Niebieskiej Karty”

2005 2006 2007 2008 2009
Liczba ofiar
156.788 157.854
130.682
139.747
132.796
przemocy
domowej
ogółem
w tym:
91.374 91.032
76.162

81.985 79.811
kobiety
w tym:
10.387
10.313
8.556
10.664
11.728
mę czy ni
dzieci do lat
37.227
38.233
31.001
31.699
27.502
13
nieletni od
17.800
18.276
14.963
15.399
13.755
13 do 18 lat


1999 2000 2001 2002 2003 2004
Liczba
ofiar
przemocy
96.955 116.644
113.793
127.515
137.299 150.266
domowej
ogółem
w tym:
55.214 67.678
66.991
74.366
80.185 88.388
kobiety
w tym:
4.239 5.606
5.589
7.121
7.527 9.214
mę czy ni
dzieci do
23.929 27.820
26.305
30.073
32.525 35.137
lat 13
nieletni od
13 do 18
13.546 15.540
14.908
15.955
17.062 17.527
lat

Liczba sprawców przemocy domowej
Liczba sprawców
2005 2006 2007 2008 2009
przemocy domowej
Liczba sprawców
przemocy domowej
97.142
96.775
81.743
86.568
81.472
ogółem
w tym: kobiety
4.153
4.074
3.632
3.942
3.926
w tym: mę czy ni 92.776
92.526
77.937

82.425
77.326
nieletni 213
175
170

201
220


1999 2000 2001 2002 2003 2004
Liczba
sprawców
przemocy
56.847 70.457
69.138
76.991
83.330 91.920
domowej
ogółem
w tym:
1.838 2.571
2.361
2.903
2.861 3.501
kobiety
w tym:
54.669 67.309
66.376
73.759
80.233 88.180
mę czy ni
nieletni 340
577
401
329
236
239


Tzw. przemoc domowa ma znaczenie szczególne, bo dochodzi do niej w
miejscu, które zwyczajowo powinno stanowić ostoję spokoju i bezpieczeństwa.
Sprawcami przemocy domowej są niemal wyłącznie osoby znane pokrzywdzonym -
to ojcowie, bracia, synowie, mę owie i konkubenci.
Jak mo na wnioskować z powy szego, motywacja sprawców przestępczo ci
wymierzonej w kobiety jest specyficzna, ale wpisuje się w motywację występującą w
przypadku innych hate crimes. Sprawcy atakują osoby, które postrzegają jako uległe,
po których oczekują posłuszeństwa i podporządkowania, a jednocze nie słabsze
fizycznie i psychiczne, których opór - je li w ogóle wystąpi - będzie łatwo przełamać.
Ocena ofiary jako gorszej od sprawcy (bo - kulturowo - zajmującej ni szą pozycję,
mniej presti ową, ograniczoną do ci le wybranych ról społecznych), jako
„zasługującej” na atak, jako „proszącej” się o atak, jako „naturalnego celu ataku”
następuje zatem na takich samych zasadach, jak w przypadku innych przestępstw
motywowanych uprzedzeniami.
Stereotypy dotyczące kobiet są czę cią kulturowego opisu kobiet - tak jak
stereotypy dotyczące innych grup, które do wiadczają hate crimes, są czę cią
kulturowego opisu tych grup. Wynikają z przynale no ci do grupy, z posiadania płci,
a nie są podyktowane warunkami indywidualnymi danej osoby. Stereotypy te są
podstawą uprzedzeń, czyli nastawienia wobec całej grupy i wszystkich nale ących do
niej osób (do wszystkich kobiet), a uprzedzenia są podstawą dyskryminacji i
przestępczo ci. Nale y przy tym wyra nie podkre lić i zaznaczyć, e przestępczo ć,
której ofiarą padają kobiety, w przewa ającym stopniu nie jest podyktowana tym, e
dla sprawców są one jedynie „bezpieczniejszymi” celami ataku fizycznego czy
psychicznego. Nie jest tak, e sprawcy - przed dokonaniem przestępstwa - analizują,
jaka osoba będzie odpowiednią ofiarą i wybierają kobiety, jako łatwiejsze cele ataku.
Nie dochodzi do wiadomego wyboru pomiędzy potencjalnymi pokrzywdzonymi, atak
jest bowiem z samego zało enia wymierzony w kobietę, a nie w mę czyznę; celem
sprawcy jest uderzyć kobietę, a nie uderzyć jaką osobę, przy czym tylko kalkulacja
sprawcy prowadzi do wyboru kobiety jako ofiary, bo daje ona mniejszą szansę na
niepo ądaną reakcję, w tym obronę.
Wyodrębniona penalizacja przestępstw motywowanych uprzedzeniami wobec
kobiet jest konieczna, bo dotychczasowe regulacje nie stanowią skutecznej tamy dla
tego zjawiska. Pokazują to w szczególno ci przytoczone wy ej statystyki przemocy
domowej, które przez lata konsekwentnie utrzymują się na zbli onym poziomie.
Specyfiką przestępstw wymierzonych w kobiety jest tak e to, e sprawcami są
bardzo często osoby najbli sze (w rozumieniu art. 115 § 11 kk) dla pokrzywdzonych.
Do ich cigania w trybie prywatnoskargowym (art. 212 kk, art. 216 kk i art. 217 kk) lub
na wniosek pokrzywdzonej (art. 190 § 1 kk) niezbędna jest inicjatywa pokrzywdzonej.
Bardzo często jest to wymóg niemo liwy do spełnienia.
Omawiając problem hate crimes wymierzonych w kobiety nie sposób nie
odnie ć się do jedynej ró nicy pomiędzy tą grupą a innymi, które projektuje się objąć
ochroną prawno karną: jest nią liczebno ć grupy. W Polsce kobiety stanowią około
52% populacji. Jednocze nie niska pozycja kulturowa kobiet skutecznie niweluje ich
przewagę liczebną nad mę czyznami. Wprawdzie przestępstwa z nienawi ci nie
muszą być kierowane przeciw osobom nale ącym do mniejszo ci, to w Polsce
kobiety są jedyną grupą, która do wiadcza takiej przestępczo ci i zarazem nie jest
grupą mniejszo ciową.

Sytuacja osób homoseksualnych i osób biseksualnych