Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

obowiązującym, w bardzo ograniczonym zakresie regulują wymagania bezpieczeństwa
dla obiektów jądrowych. Wobec powyższego, istnieje konieczność ustanowienia przepisów
krajowych określających wymagania bezpieczeństwa dla obiektów jądrowych, zwłaszcza
elektrowni jądrowych, na poziomie najwyższym, jaki jest osiągalny zgodnie z przepisami
i zaleceniami międzynarodowymi (Unii Europejskiej, Międzynarodowej Agencji Energii
Atomowej oraz Stowarzyszenia Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji
Jądrowych) oraz doświadczeniami płynącymi z budowy i eksploatacji obiektów jądrowych
w państwach przodujących w rozwoju technologii jądrowych. Wymagania bezpieczeństwa
wynikające z projektowanej ustawy zostaną tak sformułowane by zapewnić konkurencyjność
technologii jądrowych, nie przesądzając na przykład jaki typ elektrowni jądrowej może zostać
zbudowany w Polsce. Zarazem zapewnią one, że ewentualny inwestor będzie mógł wybierać
jedynie pośród technologii najnowocześniejszych, spełniających najwyższe osiągalne
wymagania bezpieczeństwa. Przepisy projektowanej ustawy formułują jednoznaczny prymat
bezpieczeństwa nad innymi aspektami działalności obiektów jądrowych i to nie tylko
na etapie wyboru technologii, ale także w całym procesie jej wdrożenia – nadzorowanym
i kontrolowanym przez państwowy organ dozoru jądrowego, którym jest Prezes PAA.
Projektowane przepisy mają zarazem zapewnić pełną transparentność dla społeczeństwa
decyzji dozoru jądrowego dotyczących obiektów jądrowych, a także informacji o stanie tych
obiektów, bezpieczeństwie ich eksploatacji, w tym o wszelkich czynnikach i zdarzeniach
mających wpływ na bezpieczeństwo jądrowe i ochronę radiologiczną.
Dlatego projektowana nowelizacja ustawy – Prawo atomowe powinna zawierać
uregulowania dotyczące:
1) zasad bezpieczeństwa jądrowego;
2) szczegółowych wymagań bezpieczeństwa jądrowego w odniesieniu
do
poszczególnych etapów: lokalizacji, projektowania, budowy, rozruchu,
eksploatacji i likwidacji obiektów jądrowych, ze szczególnym uwzględnieniem
elektrowni jądrowej;
3) zasad nadawania uprawnień do wykonywania czynności istotnych z punktu
widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w elektrowni
jądrowej.
Ponadto w ustawie – Prawo atomowe należy dokonać zmian polegających na:
1) modyfikacji systemu wydawanych przez Prezesa PAA zezwoleń w zakresie
bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w odniesieniu do obiektów
12 
jądrowych;
2) modyfikacji trybu wydawania tych zezwoleń;
3) wprowadzeniu obowiązku i określeniu trybu komunikowania przez Prezesa PAA
społeczeństwu decyzji dozorowych dotyczących obiektów jądrowych, tak, żeby
tryb podejmowania decyzji dozorowych i same decyzje, a w szczególności
zezwolenia były jawne dla społeczeństwa, a dodatkowo;
4) zapewnieniu społeczeństwu możliwości aktywnego udziału w toczących się przed
Prezesem PAA postępowaniach w sprawie wydawania zezwoleń na budowę
obiektu jądrowego;
5) zmianie przepisów dotyczących trybu wykonywania nadzoru i kontroli przez
organy dozoru jądrowego nad działalnością związaną z narażeniem na działanie
promieniowania jonizującego;
6) zmianie katalogu środków egzekucyjnych stosowanych przez organy dozoru
jądrowego w
ramach nadzoru nad wykonywaniem działalności związanej
z narażeniem, w szczególności w ramach nadzoru nad bezpieczeństwem obiektów
jądrowych;
7) rozbudowaniu przepisów dotyczących systemu kształcenia ustawicznego osób
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo jądrowe w obiektach jądrowych;
8) wprowadzeniu obowiązku wykazania przez posiadaczy zezwoleń odpowiednich
środków finansowych na bezpieczeństwo jądrowe obiektu jądrowego,
jego zamknięcie i likwidację;
9) wprowadzeniu do ustawy – Prawo atomowe obowiązku poddawania się przez
dozór jądrowy regularnej samoocenie oraz międzynarodowym przeglądom.
Wszystkie wyżej wymienione zmiany pozwolą na pełne wdrożenie do prawa
polskiego przepisów dyrektywy Rady 2009/71/Euratom oraz pozwolą na spełniającą wymogi
bezpieczeństwa jądrowego realizację programu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce.
Przedmiotowa dyrektywa w pkt 13 i 14 preambuły wskazuje na konieczność uwzględniania
przy wdrażaniu dyrektywy zaleceń Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej
oraz referencyjnych poziomów bezpieczeństwa dla jądrowych reaktorów energetycznych
opracowanych przez Stowarzyszenie Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji
Jądrowych (WENRA).

13 
Niniejszy projekt ustawy, a także projekty nowych aktów wykonawczych do ustawy –
Prawo atomowe oparte są na tych dokumentach, w szczególności na następujących z nich:
1) „Fundamentalne Zasady Bezpieczeństwa MAEA (SF- 1)”;
2) „Bezpieczeństwo elektrowni jądrowych: projektowanie – wymogi MAEA Nr NS-
R-1”;
3) „Bezpieczeństwo elektrowni jądrowych: eksploatacja – wymogi MAEA

Nr NS-R-2”;
4) „Wymagania bezpieczeństwa dla nowych reaktorów” – WENRA RHWG 2009;
5) „Rozruch elektrowni jądrowych” – wymogi MAEA Nr NS-G-2.9;
6) „Limity i warunki eksploatacyjne oraz procedury eksploatacyjne dla elektrowni
jądrowych” – wymogi MAEA Nr NS-G-2.2;
7) „Ocena lokalizacji obiektów jądrowych” – wymogi MAEA NS-R-3;
8) „Likwidacja obiektów stosujących materiały jądrowe” – wymogi MAEA

WS-R-5;
9) „Likwidacja elektrowni jądrowych i reaktorów badawczych” – wymogi MAEA
WS-G-2.1;
10) „Poziomy Referencyjne Bezpieczeństwa Reaktorów WENRA 2008”;
11) „“Raport Europejskiej Grupy Dozorów Bezpieczeństwa Jądrowego 2009”;
12) „Rekrutacja, Kwalifikacja i Trening Personelu Elektrowni Jądrowych –
Podręcznik bezpieczeństwa MAEA No NS-G-2.8”;
13) „Organizacja i Personel Dozoru Jądrowego dla Obiektów Jądrowych – Seria
Bezpieczeństwa MAEA No. GS-G-1.1”;
14) „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania obiektów jądrowych
– projekt DS – 416”;
„Normy Bezpieczeństwa MAEA – Ustanawianie Infrastruktury Bezpieczeństwa dla
Krajowego Programu Energetyki Jądrowej – projekt DS. – 424”.
Projektowana nowelizacja ustawy – Prawo atomowe dotyczy również rozwoju
i promocji energetyki jądrowej. Obecnie nie istnieje w Polsce wyspecjalizowana instytucja
zajmująca się rozwojem i promocją energetyki jądrowej. Powodem takiej sytuacji do tej pory
był brak tego rodzaju źródeł energii w naszym kraju. W perspektywie rozwoju tej gałęzi
energetyki zachodzi jednak konieczność wypracowania odpowiedniego modelu
14 
instytucjonalnego na potrzeby rozwoju i promocji energetyki jądrowej. Utworzenie rynku
energii jądrowej o szacunkowej wartości ok. 100 mld zł wymaga utworzenia zaplecza
eksperckiego dla właściwego wykorzystania potencjału inwestycyjnego na potrzeby rozwoju
gospodarczego kraju. W związku z powyższym w projektowanej ustawie proponuje się
stworzenie otoczenia instytucjonalnego przy pomocy którego zadania w tym obszarze będą
wykonywane. Odpowiednie instytucje tworzone będą zarówno przez państwo, jednostki
samorządu terytorialnego, jak i samego inwestora.
Podstawowy trzon regulacji w ww. zakresie zostanie zawarty w dodawanym rozdziale
4a „Informacja społeczna w zakresie obiektów energetyki jądrowej”. Proponowane regulacje
będą miały bowiem zastosowanie wyłącznie do obiektów energetyki jądrowej będących
równocześnie obiektami jądrowymi w rozumieniu art. 3 pkt 17 ustawy – Prawo atomowe. Nie
będą miały zatem zastosowania do reaktorów badawczych, czy innych obiektów jądrowych
nie prowadzących działalności na potrzeby energetyki jądrowej.
W projektowanej ustawie zakłada się także dokonanie nowelizacji przepisów
regulujących cywilną odpowiedzialność za szkodę jądrową, zawartych w rozdziale 12 ustawy
– Prawo atomowe.
Proponuje się rozbudowanie przepisów regulujących odpowiedzialność cywilną
za szkodę zaistniałą w czasie transportu materiału jądrowego (obecnie materię tą reguluje
przepis art. 101 ust. 2 ustawy, którego zakres ogranicza się jedynie do wyznaczenia
podmiotowego kręgu osób ponoszących taką odpowiedzialność). Do ustawy wprowadzony
więc zostanie obowiązek posiadania przez osoby eksploatujące urządzenia jądrowe
dodatkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, obejmującego odpowiedzialność
cywilną za szkodę jądrową wyrządzoną w czasie transportu (nowe brzmienie art. 103 ust. 2
ustawy). Istnieje także konieczność dostosowania obecnych przepisów regulujących transport
materiału jądrowego do wymogów Konwencji wiedeńskiej o odpowiedzialności cywilnej
za szkodę jądrową, sporządzonej w Wiedniu 21 maja 1963 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 63,
poz.
370, z późn. zm.). Konwencja w art. III wymaga bowiem dołączenia
do przemieszczanego materiału jądrowego wydanego przez ubezpieczyciela świadectwa,
stwierdzającego objęcie transportu ochroną ubezpieczeniową, zawierającego dane osoby
eksploatującej i ubezpieczyciela, określającego kwotę ubezpieczenia i okres jego ważności
oraz wskazującego materiał jądrowy, którego transport jest objęty ochroną. wiadectwo takie,
zgodnie z art. III Konwencji powinno także zawierać oświadczenie kompetentnego organu
w państwie lokalizacji urządzenia jądrowego, stwierdzające, iż wymieniona w nim osoba jest
15 
osobą eksploatującą urządzenie jądrowe. W celu implementacji ww. przepisu Konwencji
proponuje się więc dodanie do ustawy – Prawo atomowe nowego przepisu art. 103a, z
którego wynikał będzie obowiązek przekazania przewoźnikowi takiego świadectwa, wraz z
wydanym przez organ dozoru jądrowego zaświadczeniem, potwierdzającym, że osoba w nim
wymieniona jest osobą eksploatującą w rozumieniu art. 100 pkt. 9 Prawa atomowego.
Wdrażanie energetyki jądrowej jest procesem niezwykle złożonym
i wieloaspektowym, a przez to długotrwałym i potrzebującym profesjonalnego wsparcia ze
strony państwa na każdym etapie, w celu skoordynowania wysiłków na rzecz opracowania i
prowadzenia długofalowej, spójnej polityki w zakresie energetyki jądrowej. W związku z
tym konieczne jest stworzenie przez państwo kompetentnego, wyspecjalizowanego zaplecza
administracyjno-eksperckiego na wzór instytucji działających w innych krajach. Zalecenia
MAEA i NEA a także praktyka wielu państw (m.in. Argentyny, Chile, Francji, Japonii,
Jordanii, Malezji, Rumunii, Węgier, Wielkiej Brytanii) wskazują na potrzebę utworzenia
autonomicznej instytucji, której jedyną racją istnienia byłaby energetyka jądrowa. Jak
pokazują doświadczenia innych państw, znajdujących się na różnych etapach rozwoju
energetyki jądrowej, koordynacja działań administracji państwowej w zakresie energetyki
jądrowej jest wydzielona z innych struktur ze względu na specyfikę, długofalowy i unikatowy
charakter, w tym ze względu na znaczną wrażliwość społeczną tego sposobu pozyskiwania
energii. Potrzeba utworzenia takiej instytucji wynika też z konieczności nałożenia na Ministra
Gospodarki, jako organ odpowiedzialny za wykorzystanie energii jądrowej na społeczno
gospodarcze potrzeby kraju, dodatkowych zadań związanych z rozwojem energetyki jądrowej
w Polsce. Jednakże w obecnej sytuacji budżetowej wskazanym wydaje się rozwiązanie
polegające na wzmocnieniu kadrowym i finansowym już istniejących struktur,
tj. Departamentu Energii Jądrowej Ministerstwa Gospodarki (DEJ MG) i powrócenie do
koncepcji stworzenia instytucji wydzielonej w bardziej sprzyjającej sytuacji finansowej
państwa. Wydatki, poniesione na dodatkowe zatrudnienie w DEJ MG rekompensowane będą
przez społeczne i gospodarcze (w tym finansowe) korzyści, jakie daje energetyka jądrowa.
Rolą DEJ MG będzie pozyskiwanie i zarządzanie wiedzą w zakresie rozwoju
i funkcjonowania energetyki jądrowej w celu optymalizacji wykorzystania tworzonego rynku
energii jądrowej dla potrzeb rozwoju gospodarczego i społecznego kraju.
Przygotowując niniejszą nowelizację postanowiono ponadto dokonać innych
nielicznych zmian w istniejących rozwiązaniach, potrzeba dokonania których wynikła
z dotychczasowej prawie 10-letniej już praktyki stosowania przepisów ustawy – Prawo
atomowe.
16