Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

W projektowanym art. 39b ustawy – Prawo atomowe stworzono możliwość zwrócenia
się przed wystąpieniem o wydanie zezwolenia do Prezesa PAA o wydanie ogólnej opinii
odnośnie planowanych rozwiązań organizacyjno-technicznych dotyczących przyszłej
działalności, w tym o opinię dotyczącą projektów dokumentów, które należy złożyć
wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia. Prezes PAA będzie miał na wydanie opinii w takim
przypadku 6 miesięcy, a w przypadkach szczególnie skomplikowanych – 9 miesięcy od dnia
złożenia wniosku przez podmiot zamierzający ubiegać się o wydanie zezwolenia. Przepis
ten wydaje się być istotną pomocą dla inwestora obiektu jądrowego, który jeszcze zanim
wystąpi z wnioskiem o wydanie zezwolenia będzie mógł uzyskać opinię dozoru jądrowego
odnośnie zgodności określonych rozwiązań z wymaganiami bezpieczeństwa obiektów
jądrowych.
W projektowanym art. 39c ustawy – Prawo atomowe wyłączono możliwość
stosowania przepisów art. 31 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego, dotyczącego
zawiadamiania z urzędu przez organ administracji publicznej organizacji społecznych
o postępowaniu wszczętym w sprawie dotyczącej innej osoby, z uwagi na fakt wprowadzenia
niniejszą ustawą nowych przepisów dotyczących udziału społeczeństwa w procesie
wydawania zezwoleń.
W celu wypełnienia wymagań art. 8 dyrektywy Rady 2009/71/Euratom dotyczących
informowania ludności o sprawach związanych z regulacją bezpieczeństwa jądrowego należy
wprowadzić do ustawy – Prawo atomowe odrębny tryb udziału społeczeństwa
w postępowaniu w sprawie wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności
polegającej na budowie obiektu jądrowego. W aktualnym stanie prawnym przepisy ustawy
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) zapewniają udział społeczeństwa w postępowaniu
w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji dotyczącej
obiektu jądrowego. Wydaje się, iż na podobnych zasadach należy zapewnić dostęp
społeczeństwa do udziału w postępowaniu w sprawie zezwolenia w zakresie bezpieczeństwa
jądrowego i ochrony radiologicznej na budowę obiektu jądrowego, gdyż to dopiero w tym
postępowaniu zostanie przedstawiony konkretny szczegółowy projekt obiektu jądrowego.
Zgodnie z projektowanym art. 39d ust. 1 ustawy – Prawo atomowe w przypadku
wpłynięcia wniosku o wydanie zezwolenia na budowę obiektu jądrowego Prezes PAA będzie
musiał niezwłocznie ogłosić w Biuletynie Informacji Publicznej na stronach podmiotowych
57 
Prezesa Agencji treść wniosku o wydanie zezwolenia wraz ze skróconym raportem
bezpieczeństwa oraz informację o:
1) wszczęciu postępowania w przedmiocie wydania zezwolenia;
2) możliwości składania uwag i wniosków;
3) sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie
21-dniowy termin ich składania;
4) terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa jeżeli
ma być ona przeprowadzona.
Informacje, o których mowa w pkt 1- 4, Prezes Agencji będzie musiał ogłosić także w prasie
obejmującej swoim zasięgiem gminę w której granicach znajduje się teren objęty wnioskiem
o wydanie zezwolenia oraz gminy sąsiednie (projektowany art. 39d ust. 5 ustawy – Prawo
atomowe), co powinno pozwolić na zapoznanie się z nimi jak najszerszemu kręgowi osób.
W projektowanym art. 39d ust. 2 ustawy – Prawo atomowe przewiduje się
dopuszczenie możliwości wnoszenia uwag i wniosków nie tylko w formie pisemnej,
czy też ustnie do protokołu, lecz także za pomocą środków komunikacji elektronicznej
bez konieczności opatrywania ich bezpiecznym podpisem elektronicznym, o którym mowa
w ustawie z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450,
z późn. zm.). Przeznaczony na to termin 21 dni od dnia ogłoszenia o wpłynięciu wniosku
wydaje się być wystarczający, aby wszyscy zainteresowani mogli się wypowiedzieć na jego
temat.
W projektowanym art. 39d ust. 3 ustawy – Prawo atomowe przesądzono,
że ewentualna rozprawa administracyjna w sprawie wydania zezwolenia na budowę obiektu
jądrowego musi być otwarta dla społeczeństwa. Oznacza to, że Prezes PAA nie tylko
powinien pisemnie wezwać lub zawiadomić o rozprawie strony, świadków, biegłych oraz
inne osoby, organy i organizacje na podstawie art. 91 § 2 w związku z art. 90 Kodeksu
postępowania administracyjnego, ale także ogłosić o terminie, miejscu i przedmiocie
rozprawy w taki sposób, aby każdy mógł wziąć w niej udział.
W uzasadnieniu wydanej decyzji, niezależnie od wymagań wynikających z przepisów
Kodeksu postępowania administracyjnego, Prezes PAA będzie musiał podawać informacje
o udziale społeczeństwa w postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały uwzględnione
uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa w postępowaniu.
W pkt 2.18 dokumentu „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania
58 
obiektów jądrowych – projekt DS – 416” Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej
wskazuje, iż należy ustanowić wyraźne warunki uczestnictwa społeczeństwa w procesie
licencjonowania obiektów jądrowych. Z kolei w pkt 2.40 wyżej wymienionego dokumentu
wskazuje się, iż podczas pewnych etapów procesu licencjonowania obiektu jądrowego należy
dać społeczeństwu okazje do przedstawienia swoich poglądów. Przejrzystość wraz z udziałem
i zaangażowaniem społeczeństwa w proces dozorowy wzmacnia wiarygodność urzędu
dozorowego i zwiększa zaufanie lokalnej ludności do reżimu dozoru jądrowego.
Przy
zapewnieniu poszanowania wrażliwości zabezpieczeń i poufnych informacji
komercyjnych, w całym cyklu życia obiektu jądrowego proces uczestnictwa społecznego,
w tym udział zainteresowanych grup lokalnych, krajowych i międzynarodowych, powinien
być otwarty, przejrzysty, dobrze opisany i zrównoważony.
Zgodnie z projektowanym art. 39e ust. 1 ustawy – Prawo atomowe w toku oceny
wniosku o wydaniae zezwolenia Prezes PAA będzie uprawniony do:
1) prowadzenia kontroli w miejscu, w którym jest lub ma być wykonywana
działalność objęta wnioskiem;
2) korzystania z pomocy biegłych, ekspertów i laboratoriów, a w przypadku
elektrowni jądrowej – laboratoriów i organizacji eksperckich autoryzowanych
przez Prezesa PAA na zasadach określonych w projektowanym art. 66a ustawy –
Prawo atomowe;
3) żądania wykonania na koszt wnioskodawcy badań lub ekspertyz w celu
stwierdzenia spełniania warunków bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej.
Powyższe uprawnienia dozoru jądrowego są niezbędne dla zapewniania możliwości
wykonywania jego zadań związanych z oceną bezpieczeństwa obiektu, którego dotyczy
wniosek o wydanie zezwolenia.
W projektowanym art. 39e ust. 2 przesądzono, że koszty czynności wykonywanych
w toku oceny wniosków o wydanie zezwolenia przez podmioty wspomagające Prezesa PAA
oraz badań lub ekspertyz przeprowadzanych na jego żądanie ponosi jednostka organizacyjna
występująca z wnioskiem o wydanie zezwolenia. Opłaty za rozpatrzenie wniosku o wydanie
zezwolenia zostały skalkulowane bez uwzględnienia tych kosztów, gdyż od konkretnego
przypadku będzie uzależniona konieczność ich ponoszenia. Poza tym nie można z góry ustalić
jakie to byłyby koszty. Koszty czynności wykonywanych w toku oceny wniosków o wydanie
zezwolenia przez biegłych, ekspertów, laboratoria i organizacje eksperckie stanowią koszty
59 
postępowania w rozumieniu działu IX Kodeksu postępowania administracyjnego.

Przepisy projektowanego art. 39e ust. 1 i 2 będą stosowane odpowiednio
do postępowania w
przedmiocie wydania wyprzedzającej opinii odnośnie planowanej
lokalizacji obiektu jądrowego, o której mowa w projektowanym art. 36a ustawy – Prawo
atomowe oraz do postępowania w przedmiocie ogólnej opinii odnośnie planowanych
rozwiązań organizacyjno-technicznych dotyczących przyszłej działalności obejmującej obiekt
jądrowy, o której mowa w projektowanym art. 39b ustawy – Prawo atomowe.
Przygotowywanie tych opinii może również powodować konieczność skorzystania
ze specjalistycznej wiedzy innych podmiotów niż Prezes PAA.
Przewidziana w projektowanym art. 39f ust. 1 i 2 ustawy – Prawo atomowe procedura
opiniowania projektu zezwolenia przez Radę do Spraw Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony
Radiologicznej jest kolejnym środkiem pozwalającym Prezesowi PAA na właściwą ocenę
bezpieczeństwa jądrowego związanego z działalnością dotyczącą obiektu jądrowego.
Przewidziany w projektowanym art. 39f ust. 3 ustawy – Prawo atomowe obowiązek
przedstawiania wnioskodawcy projektu zezwolenia ma na celu zapewnienie mu możliwości
zapoznania się ze stanowiskiem Prezesa PAA i uniknięcia ewentualnego zaskoczenia treścią
wydanej decyzji, a także stworzenie warunków do współpracy pomiędzy wnioskodawcą
i
organem dozoru jądrowego w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego. Uprawnienie
wnioskodawcy do zgłoszenia uwag do projektu zezwolenia, przewidziane w projektowanym
art. 39f ust. 4 ustawy – Prawo atomowe, umożliwi Prezesowi PAA poznanie stanowiska
strony w sprawie tego projektu, co może mieć wpływ na projekt zezwolenia. Nie powinno
to jednak stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa jądrowego obiektu jądrowego.
Projektowany art. 39g ustawy – Prawo atomowe stanowi, że w zezwoleniu
na prowadzenie działalności polegającej na budowie, rozruchu, eksploatacji oraz likwidacji
obiektów jądrowych muszą zostać określone warunki wykonywania działalności.
Jest to przepis szczególny w stosunku do art. 5 ust. 7b ustawy – Prawo atomowe, który
pozwala na nieokreślanie warunków wykonywania działalności związanej z narażeniem,
jeżeli nie jest to niezbędne. Dokument Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej „Normy
Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania obiektów jądrowych – projekt DS – 416”
w pkt 2.18 wskazuje, iż dozór jądrowy powinien włączać do zezwolenia takie warunki, jakie
uzna za właściwe. W związku z tym wymienione w tym przepisie warunki nie stanowią
zamkniętego katalogu. Inne przepisy projektowanej ustawy wymieniają ponadto wiele innych
60 
elementów zezwolenia, takich jak np. określenie częstotliwości przeprowadzania okresowych
szkoleń pracowników (projektowany art. 11 ust. 2 ustawy – Prawo atomowe) i ocen
okresowych bezpieczeństwa (projektowany art. 37e ustawy – Prawo atomowe),
czy też terminów składania raportu z rozruchu obiektu jądrowego (projektowany art. 37b
ust. 2 ustawy – Prawo atomowe) i raportu z likwidacji obiektu jądrowego (projektowany
art. 38c ust. 1 ustawy – Prawo atomowe). Zakres warunków wykonywania działalności
objętej zezwoleniem uwzględnia najważniejsze z punktu bezpieczeństwa jądrowego przejawy
tej działalności.
W proponowanym art. 39h ustawy – Prawo atomowe przyznano Prezesowi PAA
uprawnienie do dokonania z urzędu zmiany warunków wykonywania działalności
obejmującej obiekt jądrowy określonych w zezwoleniu, w sytuacji stwierdzenia,
w szczególności w wyniku oceny raportów z ocen okresowych, iż jest to niezbędne
dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej, ochrony fizycznej
lub zabezpieczeń materiałów jądrowych. Do postępowania w takiej sprawie przepisy ustawy
– Prawo atomowe dotyczące opiniowania projektu zezwolenia przez Radę do Spraw
Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony Radiologicznej oraz udostępniania tego projektu
wnioskodawcy będą stosowane odpowiednio. Wspomniany dokument Międzynarodowej
Agencji Energii Atomowej „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania
obiektów jądrowych – projekt DS – 416” w pkt 2.26 stanowi, że system dozorowy powinien
także umożliwiać urzędowi dozoru podejmowanie decyzji dozorowych i
wydawanie,
poprawianie, zawieszanie lub cofanie zezwoleń, warunków lub upoważnień.
Projektowany art. 39i ustawy – Prawo atomowe reguluje kwestię umiejscowienia
wydawania zezwoleń w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej wśród
innych procedur związanych z budową obiektu jądrowego. Uznano, iż wydanie zezwolenia na
budowę obiektu jądrowego powinno być poprzedzone uzyskaniem przez wnioskodawcę:
1) decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji zgodnie z przepisami
działu V rozdz. 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko oraz
2) opinii Komisji Europejskiej wydanej na podstawie art. 43 Traktatu Euratom.
Wprowadzenie obowiązku uprzedniego uzyskania przez wnioskodawcę decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga zmiany art. 72 ust. 1 ustawy o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
61