Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

W zakresie regulowanym przez wdrażaną dyrektywę obecnie nie obowiązuje żadna
dyrektywa europejska. Dyrektywa 2009/71/Euratom zawiera uregulowania korespondujące
w
znacznej mierze z postanowieniami Konwencji bezpieczeństwa jądrowego. Zasady
bezpieczeństwa obiektów jądrowych wynikające z tej konwencji znalazły już zasadniczo
odzwierciedlenie w przepisach ustawy – Prawo atomowe. Wobec powyższego można
stwierdzić, iż szereg postanowień dyrektywy Rady 2009/71/Euratom nie wymaga wdrożenia
do prawa polskiego, gdyż odpowiednie przepisy już istnieją. Jednakże dyrektywa zawiera
też uregulowania, których wdrożenie do prawa polskiego wymaga zmiany ustawy – Prawo
atomowe oraz zmiany lub wydania nowych aktów wykonawczych do tej ustawy.
Sprawy dotyczące bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych uregulowane były
dotychczas w ustawie z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, a w szczególności
w jej rozdziale 4 (art. 34 – 39).
Ustawa – Prawo atomowe i akty wykonawcze do tej ustawy formułują przepisy
regulujące wymagania:
1) ochrony radiologicznej (pracowników, ludności i pacjentów);
2) bezpieczeństwa jądrowego i radiacyjnego, w tym:
-
bezpieczeństwa obiektów jądrowych,
-
postępowania z materiałami jądrowymi i źródłami promieniowania
jonizującego,
-
dotyczące odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa
jądrowego,
-
związane z transportem materiałów i źródeł promieniotwórczych
oraz wypalonego paliwa jądrowego i odpadów promieniotwórczych,
-
oceny sytuacji radiacyjnej i postępowania awaryjnego;
3) ochrony fizycznej (obiektów jądrowych i materiałów jądrowych);
4) nieproliferacji materiałów i technologii jądrowych (zabezpieczeń);
5) odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe.

Ustawa ta uwzględnia szereg aktów prawa międzynarodowego oraz wspólnotowego, takich
jak:
• Konwencja o wczesnym powiadamianiu o awarii jądrowej sporządzona w Wiedniu
2 
dnia 26 września 1986 r. (Dz. U. z 1988 r. Nr 31, poz. 216) (INFCIRC/335),
• Konwencja pomocy w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiologicznego
sporządzona w Wiedniu dnia 26 września 1986 r. (Dz. U. z 1988 r. Nr 31, poz. 218)
(INFCIRC/336),
• Konwencja bezpieczeństwa jądrowego sporządzona w Wiedniu dnia 20 września
1994 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 42, poz. 262) (INFCIRC/449),
• Wspólna konwencja bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem
jądrowym i
bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi,
sporządzona w Wiedniu dnia 5 września 1997 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 202, poz. 1704)
(INFCIRC/546),
• Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych wraz z załącznikami I i II
otwarta do podpisu w Wiedniu i Nowym Jorku w dniu 3 marca 1980 r. (Dz. U.
z 1989 r. Nr 17, poz. 93)(INFCIRC/274/Rev.1),
• Poprawka do Konwencji o ochronie fizycznej materiałów jądrowych, przyjęta
w Wiedniu dnia 8 lipca 2005 r. (GOV/INF/2005/10-GC(49)/INF/6),
• Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, sporządzony w Moskwie,
Waszyngtonie i Londynie dnia 1 lipca 1968 r. (Dz. U. z 1970 Nr 8, poz. 60)
(INFCIRC/140) i wynikające z niego:
–
Porozumienie między Królestwem Belgii, Królestwem Danii,
Republiką Federalną Niemiec, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim
Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Europejską
Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii
Atomowej dotyczące wprowadzenia w życie artykułu III ustępy 1 i 4
Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, podpisane w Brukseli
dnia 5 kwietnia 1973 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 218, poz. 1617),
–
Protokół dodatkowy do Porozumienia między Republiką Austrii,
Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Finlandii, Republiką
Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Irlandią, Republiką Włoską,
Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów,
Republiką Portugalską, Królestwem Hiszpanii, Królestwem Szwecji,
Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją
Energii Atomowej dotyczącego wprowadzenia w życie artykułu III
3 
ustępy 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, podpisany
w Wiedniu dnia 22 września 1998 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 156, poz. 1096),
• Konwencja wiedeńska o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową sporządzona
w Wiedniu dnia 21 maja 1963 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 63, poz. 370) (INFCIRC/500),
• Wspólny protokół dotyczący stosowania Konwencji wiedeńskiej i Konwencji
paryskiej (o odpowiedzialności za szkody jądrowe) sporządzony w Wiedniu
dnia 21 września 1988 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 129, poz. 633) (INFCIRC/402),
• Protokół zmieniający Konwencję wiedeńską o odpowiedzialności cywilnej za szkody
jądrowe (INFCIRC/566) – (Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9).
Ponadto Rzeczpospolita Polska jest stroną Traktatu ustanawiającego Europejską
Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Na jego podstawie przyjęto szereg dyrektyw, które
zostały implementowane do polskiego systemu prawnego. Są to m.in.:
• dyrektywa Rady 96/29/Euratom z dnia 13 maja 1996 r. ustanawiająca podstawowe
normy bezpieczeństwa w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ogółu
społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego
(Dz. Urz. WE L 159 z 29.06.1996, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne,
rozdz. 5, t. 2, str. 291),
• dyrektywa Rady 89/618/Euratom z dnia 27 listopada 1989 r. w sprawie informowania
ogółu społeczeństwa o środkach ochrony zdrowia, które będą stosowane,
oraz działaniach, jakie należy podjąć w przypadku pogotowia radiologicznego
(Dz. Urz. WE L 357 z 07.12.1989, str. 31; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne,
rozdz. 15, t. 1, str. 366),
• dyrektywa Rady 90/641/Euratom z dnia 4 grudnia 1990 r. w sprawie praktycznej
ochrony pracowników zewnętrznych, narażonych na promieniowanie jonizujące
podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. Urz. WE L 349 z 13.12.1990, str. 21,
z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 405, z późn. zm.),
• dyrektywa Rady 97/43/Euratom z dnia 30 czerwca 1997 r. w sprawie ochrony zdrowia
osób fizycznych przed niebezpieczeństwem wynikającym z promieniowania
jonizującego związanego z badaniami medycznymi oraz uchylająca dyrektywę
84/466/Euratom (Dz. Urz. WE L 180 z 09.07.1997, str. 22, z późn. zm.; Dz. Urz. UE
Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 3, str. 332, z późn. zm.),
• dyrektywa Rady 2006/117/Euratom z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie nadzoru
4 
i kontroli nad przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego
paliwa jądrowego (Dz. Urz. UE L 337 z 5.12.2006, str. 21),
• dyrektywa Rady 2003/122/Euratom z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie kontroli wysoce
radioaktywnych źródeł zamkniętych i odpadów radioaktywnych (Dz. Urz. UE L 346
z 31.12.2003, str. 57; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 694).
Szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa działalności polegającej na zastosowaniu
promieniowania jonizującego, jak również dla bezpieczeństwa jądrowego obiektów
jądrowych ma dyrektywa Rady 96/29/Euratom, która określa m.in. dawki graniczne
dla
pracowników jednostek organizacyjnych prowadzących działalność związaną
z narażeniem na promieniowanie jonizujące i
ogółu ludności, zasady zapewnienia
minimalizacji narażenia na promieniowanie oraz ochrony ludności przed promieniowaniem
jonizującym.
Zgodnie z definicją ustawową (art. 3 pkt 17 ustawy – Prawo atomowe) termin: „obiekt
jądrowy” oznacza „obiekt lub urządzenie przeznaczone do wytwarzania, stosowania,
przetwarzania, wzbogacania izotopowego, przechowywania, składowania materiału
jądrowego w ilości umożliwiającej zrealizowanie samopodtrzymującej się reakcji
rozszczepienia jądrowego, w szczególności elektrownie, elektrociepłownie, i ciepłownie
z energetycznymi reaktorami jądrowymi oraz badawcze, doświadczalne i inne reaktory
jądrowe – od rozpoczęcia budowy do zakończenia likwidacji”.
Ustawa nakłada obowiązek spełnienia wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej obiektu jądrowego w okresie ustalania lokalizacji, projektowania, budowy,
rozruchu i próbnej eksploatacji na inwestora i innych uczestników procesu inwestycyjnego,
stosownie do zakresu ich zadań, a w okresie stałej eksploatacji lub likwidacji obiektu –
na kierownika jednostki eksploatującej (art. 35 ust. 1 i 2 ustawy – Prawo atomowe).
W okresie od projektowania aż do zakończenia eksploatacji obiektu jądrowego należy,
zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy – Prawo atomowe, stosować rozwiązania techniczne
i organizacyjne, które w świetle osiągnięć nauki i techniki są niezbędne do zapewnienia
jak najmniejszego skażenia środowiska oraz narażenia ludzi na promieniowanie jonizujące,
przy rozsądnym uwzględnieniu czynników ekonomicznych i społecznych.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym lokalizacja obiektu jądrowego może
nastąpić na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku
braku planu miejscowego na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. W sytuacji,
gdy w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego został umieszczony
5 
obiekt jądrowy projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego powinien być
uzgodniony z Prezesem PAA w trybie określonym w ustawie z dnia 27 marca 2003 r.
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.).
Natomiast w przypadku braku planu miejscowego lokalizacja obiektu jądrowego wymaga
wydania decyzji o warunkach zabudowy. Organ właściwy do wydania tej decyzji wydaje
ją po uzyskaniu pozytywnej opinii Prezesa PAA w zakresie bezpieczeństwa jądrowego
i ochrony radiologicznej (art. 36 ustawy – Prawo atomowe).
Aktualnie w Ministerstwie Infrastruktury trwają prace nad nowelizacją ustawy z dnia
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Przygotowany przez
Ministra Infrastruktury projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz niektórych innych ustaw został skierowany pod obrady Komitetu Rady
Ministrów. Przedmiotowy projekt nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym przewiduje lokalizację obiektów jądrowych w drodze miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego albo decyzji w sprawie urbanistycznego planu
realizacyjnego, który zastąpi dotychczasowe decyzje o warunkach zabudowy. Po wejściu
w życie projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
oraz niektórych innych ustaw zarówno plan miejscowy jak i decyzja w sprawie
urbanistycznego planu realizacyjnego, będą wymagały uzgodnienia z Prezesem Państwowej
Agencji Atomistyki w przypadku, gdy będą dotyczyły obiektów jądrowych.
Wykonywanie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące,
polegającej na budowie, rozruchu, próbnej i stałej eksploatacji oraz likwidacji obiektów
jądrowych wymaga uzyskania zezwolenia w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo atomowe). Zezwolenie to wydaje Prezes
PAA na wniosek inwestora (na budowę, rozruch i próbną eksploatację obiektu jądrowego)
albo kierownika jednostki eksploatującej (na stałą eksploatację i likwidację obiektu
jądrowego). Uzyskanie tych zezwoleń jest warunkiem uzyskania pozwolenia na budowę,
użytkowanie i rozbiórkę obiektu jądrowego wydawanego na podstawie przepisów prawa
budowlanego (art. 37 ustawy – Prawo atomowe).
Ustawa – Prawo atomowe w art. 38 przewiduje utworzenie wokół obiektu jądrowego
obszaru ograniczonego użytkowania, o którym mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. –
Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.). Zgodnie z § 1
rozporządzenia Ministra rodowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych
zasad tworzenia obszaru ograniczonego użytkowania wokół obiektu jądrowego
6