Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw

17
ruchomego lub nieruchomego, w celu sfinansowania przestępstwa o charakterze
terrorystycznym. Przepis ten jest wyrazem realizacji zobowiązań Rzeczypospolitej
Polskiej wynikających z zaleceń Komitetu Antyterrorystycznego Rady bezpieczeństwa
ONZ, monitorującego przestrzeganie przez państwa członkowskie ONZ Rezolucji
Rady Bezpieczeństwa 1373 (2001), jak również konwencji ONZ z 1999 r.
o zwalczaniu finansowania terroryzmu. Konwencja ta zobowiązuje państwa będące
jej stronami do wprowadzenia rozwiązań przewidujących odpowiedzialność karną
osób lub organizacji finansujących terroryzm, zamrażania rachunków bankowych
osób, co do których istnieją uzasadnione podejrzenia, że są one zaangażowane
w działalność terrorystyczną, powstrzymania się od udzielania pomocy podmiotom lub
osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną oraz dzielenia się z innymi
państwami informacjami dotyczącymi działalności terrorystycznej.

W art. 202 § 5 k.k. naprawiono oczywisty błąd polegający na
nieuwzględnieniu w tym przepisie dodanego przez jedną z poprzednich nowelizacji
Kodeksu karnego przepisu § 4a w art. 202.

Idea wprowadzenia nowych przepisów, zawartych w art. 202a i 202b, jest
następująca.
Kodeks karny w obowiązującym brzmieniu nie zawiera przepisów
chroniących partnerów kontaktów seksualnych przed nadużyciem ich zaufania przez
drugiego uczestnika tych kontaktów, polegającym na potajemnym utrwaleniu przez
niego przebiegu kontaktu lub obrazu nagiego ciała partnera. Do czasu
upowszechnienia sieci telekomunikacyjnych i dostępu do nich niebezpieczeństwa
płynące z braku tego rodzaju unormowań nie były nadmierne, gdyż nawet w sytuacji
nadużycia zaufania w tym zakresie prawdopodobieństwo rozpowszechnienia tak
utrwalonych treści nie było znaczne.
Będąca rezultatem postępu technicznego popularyzacja metod rejestracji obrazu
i dźwięku, jak również nowe możliwości bezpośredniego, szybkiego i praktycznie
nieograniczonego rozpowszechniania i udostępniania informacji za pośrednictwem
Internetu i innych sieci telekomunikacyjnych, tworzą dogodną sposobność do
podejmowania tego rodzaju, jak wyżej wskazane, nagannych zachowań, godzących

18
w prawa osób, których zachowania lub wizerunek zostały przez sprawcę utrwalone.
W ostatnim czasie media kilkakrotnie informowały o wypadkach rozpowszech-
niania zdjęć nagich osób lub zapisów wideo prezentujących aktywności seksualne
osób, które na wykonanie takich zdjęć lub utrwalenie filmów nie tylko nie wyraziły
zgody, ale wręcz temu się sprzeciwiały albo wobec potajemnego działania sprawcy nie
miały świadomości wykonywania przez partnera kontaktu seksualnego takich zdjęć
bądź filmów.
Do prokuratur kierowane są też coraz częściej zawiadomienia dotyczące tego
rodzaju zachowań. Przykładem jest postępowanie prowadzone przez jedną z łódzkich
prokuratur rejonowych na skutek zawiadomienia złożonego przez kobietę, przez kilka
lat pozostającą w związku z mężczyzną potajemnie utrwalającym przebieg odbywa-
nych z nią stosunków seksualnych. Mężczyzna ten po rozpadzie związku upowszech-
nił w Internecie zmontowany z utrwalonych materiałów film, obejmujący w pełni
rozpoznawalny obraz pokrzywdzonej, równocześnie informując grono jej znajomych
o fakcie i miejscu udostępnienia filmu.
W świetle obowiązującego stanu prawnego, o ile rozpowszechnianie treści
pornograficznych wśród osób, które nie są nimi zainteresowane, jak również
potajemne utrwalanie takich treści przez osobę do aktu seksualnego nie dopuszczoną,
jest penalizowane, o tyle potajemne utrwalenie aktu seksualnego lub obrazu nagiego
ciała innej osoby przez jej partnera pozostaje bezkarne. Również bezkarne pozostaje
rozpowszechnienie w sieci telekomunikacyjnej tak utrwalonych treści, pod warunkiem
że nastąpi to w sposób nieprowadzący do narzucenia ich odbioru osobom, które tego
sobie nie życzą.
Wprowadzenie do rozdziału XXV nowych przepisów, zawartych w art. 202a
i art. 202b, dostosuje stan prawny do ujawnionych potrzeb przeciwdziałania tego
rodzaju nowym, nagannym zachowaniom, godzącym w wolność seksualną
i obyczajność, a z uwagi na swój charakter mogących ponadto stanowić dla ich
sprawców dogodne narzędzie do ewentualnego dopuszczania się kolejnych
przestępczych czynów na szkodę osoby pokrzywdzonej, jak choćby gróźb
bezprawnych czy wymuszeń.
Projekt przewiduje, że przepisy zawarte w art. 202a i art. 202b określać będą

19
trzy nowe umyślne typy przestępstw.
W art. 202a § 1 kryminalizowane będzie zachowanie polegające na utrwaleniu
treści pornograficznych z udziałem osoby, bez zgody tej osoby.
Znamiona opisujące ten typ czynu, w szczególności znamię czynności
wykonawczej „utrwala” oraz znamię przedmiotowe „treści pornograficzne” są
tożsame do znamion występujących w obowiązujących przepisach Kodeksu karnego,
m.in. w opisach czynów z art. 202 k.k., co powinno wykluczyć trudności ze
stosowaniem nowych unormowań. Projektowany typ czynu będzie zagrożony karą
pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat, adekwatnym do
abstrakcyjnie szacowanego stopnia społecznej szkodliwości objętej nim klasy
zachowań.
Przepis § 2 tego artykułu wprowadzi kryminalizację, z zagrożeniem karą
pozbawienia wolności do lat 3, czynu polegającego na sprowadzeniu,
przechowywaniu lub posiadaniu treści pornograficznych z udziałem osoby, która nie
wyraziła zgody na utrwalanie.
Znamiona strony przedmiotowej tego czynu, w szczególności czynności
wykonawczej, pokrywać się więc będą z obecnie funkcjonującymi znamionami
występku z art. 202 § 4a k.k.
Art. 202b wprowadzi kryminalizację, z alternatywnym zagrożeniem grzywną,
ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności do lat 2, czynu polegającego na
rozpowszechnianiu obrazu nagiej osoby bez jej zgody, utrwalonego z użyciem
przemocy, przez nadużycie zaufania lub podstępem.
Charakteryzujące sposób działania sprawcy znamiona „użycia przemocy”,
„podstępu” oraz „nadużycia zaufania” są znamionami o ugruntowanej wykładni,
funkcjonującymi w opisach typów przestępstw określonych m.in. w art. 197 § 1 k.k.
oraz art. 199 § 3 k.k.

Wprowadzenie w art. 205 k.k. trybu ścigania przestępstwa z art. 202b na
wniosek pokrzywdzonego, podobnie jak w przypadku innych wymienionych w tym
przepisie przestępstw z rozdziału XXV Kodeksu karnego, jest wynikiem
respektowania woli osoby pokrzywdzonej, która ma prawo zadecydować, czy życzy

20
sobie ścigania, z którym wiąże się, między innymi, groźba wtórnej wiktymizacji.
Przepisy Kodeksu karnego penalizujące zniesławienie w ostatnich latach
niejednokrotnie stawały się przedmiotem rozważań koncentrujących się wokół
pytania, czy kształt obecnych rozwiązań normatywnych pozostaje w zgodzie
z gwarantowaną przez art. 54 ust. 1 Konstytucji wolnością wyrażania poglądów oraz
pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Stawiano również pytanie, czy
przewidziana przez obowiązujące prawo prawnokarna płaszczyzna ochrony jest
niezbędnym środkiem dla zabezpieczenia interesów osoby lub podmiotu dotkniętego
skutkami zniesławiającej wypowiedzi.
Problem
konstytucyjności przepisów art. 212 § 1 i 2 k.k. kryminalizujących
dwie postacie zniesławienia w sensie systemowym rozstrzygnięty został wyrokiem
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2006 r., sygn. akt P 10/06 (Dz. U.
Nr 202, poz. 1492).
Wyrokiem tym Trybunał, po rozpoznaniu pytania prawnego przedstawionego
przez jeden z sądów, orzekł, że: „Art. 212 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.
– Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) są zgodne z art. 14 i art. 54 ust. 1
w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”
Zgodność z Konstytucją obowiązujących przepisów nie oznacza oczywiście, że
demokratyczny ustawodawca nie jest uprawniony do ich zmiany lub uchylenia.
Potrzeba taka w szczególności może się pojawić – w wypadku unormowań prawa
karnego – w związku ze zmianą kryminalnopolitycznych uwarunkowań, stanowiących
determinanty penalizacji określonej klasy zachowań, względnie z uwagi na opartą na
traktowaniu prawa karnego jako środka polityki społecznej o charakterze ultima ratio
ocenę zbędności sięgania po elementy represji karnej w sytuacji, w której dostateczny
stopień ochrony efektywnie realizują instrumenty innych gałęzi prawa.
Dekryminalizacja zniesławienia nie jest jednak w chwili obecnej uzasadniona
żadnym ze wskazanych potencjalnych powodów. Nie wchodząc w tym zakresie
w nazbyt dogłębne rozważania, warto przytoczyć podniesiony przez Trybunał
Konstytucyjny w uzasadnieniu powołanego wyroku pogląd, że: „brak jednoznacznych
podstaw do przyjęcia, że ochrona dóbr osobistych na gruncie prawa cywilnego
w obecnych warunkach funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości może być uznana

21
za równie skuteczną ochronę czci i dobrego imienia jak kryminalizacja zniesławienia”,
przy równoczesnym zaakcentowaniu, iż: „zniesławienie należy do takich działań,
których skutki są w znacznym stopniu „nieodwracalne”. Możliwe jest wynagrodzenie
(naprawienie) szkody majątkowej przez przywrócenie stanu poprzedniego lub zapłatę
odszkodowania pieniężnego, ale nie jest w pełni możliwa kompensacja wszystkich
negatywnych psychicznych oraz życiowych konsekwencji zniesławienia”.
Trybunał w uzasadnieniu wyroku podzielił również pogląd Witolda Kuleszy,
który wskazał, że: „odczuwalny stopień społecznego potępienia czynu, wyrażający się
w wyroku uznającym czyn sprawcy zniesławienia za kryminalnie bezprawny, jest inny
aniżeli ten, z którym wiąże się orzeczenie sądu cywilnego ustalające naruszenie dobra
osobistego. Płaszczyzny prawa cywilnego i prawa karnego mogą się wzajemnie
uzupełniać, ale nie zastępować.” („Zniesławienie i zniewaga. Ochrona czci i godności
osobistej człowieka. Zagadnienia podstawowe.”, Warszawa 1984, s. 162).
Przy utrzymaniu prawnokarnej płaszczyzny ochrony przed czynami mającymi
charakter zniesławiających wypowiedzi celowe jest jednak dokonanie zmian
ustawowego zagrożenia przewidzianego za określony w art. 212 § 1 k.k. zasadniczy
typ przestępstwa zniesławienia, jak również depenalizacja typu kwalifikowanego tego
przestępstwa, polegającego na użyciu przez sprawcę środków masowego
komunikowania.
Intensywność penalizacji czynu z art. 212 § 1 k.k., zagrożonego zarówno
grzywną, karą ograniczenia wolności, jak również karą pozbawienia wolności, jawi się
jako wykraczająca poza poziom uzasadniony potrzebami kryminalnopolitycznymi.
Ograniczenie zagrożenia ustawowego za ten czyn do dwóch rodzajów kar – grzywny
i kary ograniczenia wolności, a więc zrównanie sankcji przepisu z sankcją
stypizowanego w tym samym rozdziale Kodeksu karnego zasadniczego typu
przestępstwa zniewagi (art. 216 § 1 k.k.), będzie rozwiązaniem konstrukcyjnie
logicznym i zapewniającym możliwość wymierzenia przez sąd w każdym wypadku
przypisania występku z art. 212 § 1 k.k. kary adekwatnej, co do rodzaju i rozmiaru, do
stopnia społecznej szkodliwości czynu, jak również uwzględniającej relewantne dla
wymiaru kary okoliczności dotyczące jego sprawcy.
Za niecelowością utrzymywania w sankcji przepisu art. 212 § 1 k.k. kary