Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw

12
Następstwo wejścia w życie tej nowelizacji Kodeksu karnego, w ramach której
zaniechano równoczesnej modyfikacji art. 60 § 6 k.k., stanowi brak możliwości
zastosowania wobec sprawcy zbrodni z art. 148 § 2 lub § 3 k.k. przepisu art. 60 § 6
k.k., określającego zasady łagodzenia kary w ramach instytucji nadzwyczajnego
złagodzenia kary.
Przepis ten, w zakresie odnoszącym się do zbrodni, określa sposób łagodzenia
kary możliwy do zastosowania jedynie w wypadku kary pozbawienia wolności,
o której mowa w art. 32 pkt 3 k.k., a więc tzw. terminowej kary pozbawienia
wolności, nie zawiera natomiast zapisu określającego sposób złagodzenia kary
w wypadku czynów zagrożonych w dolnej granicy ustawowego zagrożenia karą 25 lat
pozbawienia wolności.
Kara 25 lat pozbawienia wolności stanowi odrębny rodzaj kary w stosunku do
kary pozbawienia wolności wskazanej w art. 32 pkt 3 k.k., a przy tym mając charakter
punktowy nie podlega miarkowaniu w zakresie jej wymiaru. Jej istota uniemożliwia
więc jakiekolwiek złagodzenie jej wymiaru w ramach instytucji nadzwyczajnego
złagodzenia kary, przy zastosowaniu obecnego brzmienia art. 60 § 6 k.k. Wysuwane są
poglądy o dopuszczalności posłużenia się w tym wypadku metodą analogia legis,
i wymierzeniu w takiej sytuacji – w ramach instytucji nadzwyczajnego złagodzenia
– kary pozbawienia wolności nie niższej niż wyznaczona w drodze zastosowania
normy z pkt 1 omawianego przepisu, przy potraktowaniu kary 25 lat pozbawienia
wolności jako podstawy łagodzenia (stanowiącej ekwiwalent pojęcia „dolnej granicy
ustawowego zagrożenia”, o którym mowa w art. 60 § 6 pkt 1 k.k.).
Należy jednak zauważyć, że możliwość zastosowania w takiej sytuacji
wnioskowania per analogiam, niezależnie od faktu, że konieczność posłużenia się taką
metodą w prawie karnym zawsze zdaje się wskazywać na deficyt obowiązującego
stanu normatywnego, w tym wypadku jest jednak sporna i kwestionowana przez wielu
przedstawicieli nauki prawa karnego.
Podkreślić należy negatywne konsekwencje obecnego stanu normatywnego,
który w wypadku odrzucenia możliwości posłużenia się metodą analogia legis
uniemożliwia zastosowanie instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary wobec
sprawcy zbrodni z art. 148 § 2 lub § 3 k.k., pomimo wielości stanów faktycznych

13
i prawnych, które mogą uzasadniać zastosowanie instytucji nadzwyczajnego
złagodzenia kary.
Sytuacje takie to m.in.: kara wymierzana nieletniemu sprawcy, o którym mowa
w art. 10 § 2 k.k. (art. 10 § 3 k.k.); usiłowanie nieudolne (art. 14 § 2 k.k.); czynny żal
nieskuteczny (art. 15 § 2 k.k.); przekroczenie granic obrony koniecznej (art. 25 § 2
k.k.); znaczne ograniczenie poczytalności sprawcy (art. 31 § 2 k.k.); orzekanie kary za
pomocnictwo (art. 19 § 2 k.k.); orzekanie kary za podżeganie lub pomocnictwo, gdy
czynu nie usiłowano dokonać (art. 22 § 2 k.k.); instytucja tzw. małego świadka
koronnego (art. 60 § 3 i 4 k.k.).
Niemożność zastosowania instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary może
mieć szczególnie rażące konsekwencje wtedy, gdy przepis przewiduje obligatoryjność
jej zastosowania, jak ma to miejsce w wypadku art. 60 § 3 k.k.
Niezastosowanie obligatoryjnej instytucji stanowi bowiem obrazę przepisów
prawa materialnego, skutkującą, w wypadku zaskarżenia orzeczenia, z mocy art. 438
pkt 1 k.p.k. jego uchyleniem lub zmianą, a nawet uzasadniającą, w wypadku
niezaskarżenia orzeczenia w tym zakresie, rozważenie przez sąd odwoławczy
uchylenia orzeczenia na podstawie art. 440 k.p.k., jak również może uzasadniać zarzut
kasacyjny (por. J. Giezek, „Komentarz do art. 60 kodeksu karnego”, w: J. Giezek
(red.), N. Kłączyńska, G. Łabuda, „Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz.” LEX
2007).
Zaakcentowania wymaga również aktualna niemożność zastosowania instytucji
nadzwyczajnego złagodzenia kary w drodze zastosowania przepisu art. 60 § 6 k.k.,
wobec osoby, która odpierając bezprawny zamach z użyciem broni palnej dopuściła
się przekroczenia granic obrony koniecznej. Sytuacja taka może dotyczyć
w szczególności zarówno obywateli posiadających zezwolenie na posiadanie broni
palnej, jak również np. funkcjonariuszy organów ochrony porządku publicznego (np.
policjantów), którzy po służbie podejmą obronę konieczną interwencyjną.
Projektowane rozwiązanie, przewidując zapis określający metodę łagodzenia
kary za zbrodnię zagrożoną co najmniej karą 25 lat pozbawienia wolności, usuwa
obecną lukę prawną i jej negatywne konsekwencje.


14
Zgodnie z proponowanym zapisem, w takim wypadku sąd stosujący instytucję
nadzwyczajnego złagodzenia kary zobowiązany byłby do orzeczenia kary pozbawienia
wolności w wymiarze nie niższym niż 8 lat pozbawienia wolności. Górna granica
możliwej do wymierzenia złagodzonej kary wynosiłaby 15 lat pozbawienia wolności,
a więc byłaby tożsama z górną rodzajową granicą terminowej kary pozbawienia
wolności.
Następstwo proponowanego dodania nowego punktu do przepisu art. 60 § 6 k.k.
stanowi konieczna zmiana numeracji pozostałych zapisów, umiejscowionych w pkt 1
– 3 w obecnym brzmieniu tego przepisu.

Projekt w odniesieniu do art. 78 § 1 i 2 k.k. rezygnuje z tzw. progu ściśle
oznaczonego minimalnego czasu odbywania kary pozbawienia wolności, niezależnego
od tego, jaką część wymierzonej kary okres ten stanowi, którego odbycie warunkuje
możliwość zastosowania wobec skazanego instytucji warunkowego przedterminowego
zwolnienia (w obecnym stanie prawnym okres ten wynosi 6 miesięcy, zaś
w przypadku skazanych określonych w art. 64 § 1 i 2 k.k. 1 rok odbytej kary
pozbawienia wolności).
Zmiana ta umożliwi sądom penitencjarnym bardziej elastyczne stosowanie tej
instytucji niż jest to możliwe na bazie obowiązującego prawa. Aktualne uregulowanie
zawiera ograniczenie w tym zakresie, z natury rzeczy odnoszące się również do kar
krótkoterminowych, w odniesieniu do których z uwagi na wymóg odbycia przez
skazanego, odpowiednio, co najmniej 6 miesięcy oraz co najmniej 1 roku kary
zastosowanie instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia może być in
concreto niemożliwe, bądź dotyczyć bardzo niewielkiej części kary.

Zmiana w art. 86 § 1 k.k. jest konsekwencją podwyższenia maksymalnej
liczby stawek grzywny z 360 do 540 w art. 33 § 1 k.k. oraz podwyższenia górnej
granicy kary ograniczenia wolności w art. 58 § 3 k.k. z 12 miesięcy do lat 2.
Projektowany art. 86 § 1a k.k. rozwiązuje problem łączenia kar pozbawienia
wolności, których suma wynosi więcej niż 25 lat, zaś art. 86 § 2a k.k. – problem
łączenia kar grzywny orzeczonych w stawkach i kwotowo.


15
Z kolei projektowany art. 86 § 2b k.k. określa sposób łączenia grzywien,
z których przynajmniej jedna została orzeczona na podstawie art. 309 k.k. Przepis ten
wprowadza rozwiązanie znajdujące poparcie w nauce prawa karnego (m.in. Jarosław
Majewski, „O niektórych wątpliwościach związanych z wykładnią przepisów
dotyczących orzekania grzywny w nowym Kodeksie karnym”, Palestra 1998, z. 3-4,
s. 17 i n.; Piotr Kardas, „Komentarz do art. 86 Kodeksu karnego”, w: G. Bogdan,
Z. Ćwiąkalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel,
A. Zoll, „Kodeks karny. Część ogólna” Komentarz, tom I, komentarz do art. 1-116
k.k., Zakamycze 2004, wyd. II), zgodnie z którym górną granicę kary łącznej grzywny
wyznacza w takim wypadku suma wymierzonych grzywien, modyfikowana przez
podwyższoną o połowę granicę wymiaru grzywny orzekanej na podstawie art. 309 k.k.
Rozwiązanie takie jest spójne z wynikającą z przepisu art. 86 § 1 k.k., zarówno
w obowiązującym, jak i projektowanym brzmieniu, zasadą, zgodnie z którą kara
łączna grzywny nie może przekroczyć górnego limitu wymiaru tej kary
powiększonego o połowę, określonego w przepisach stanowiących podstawę
orzeczenia podlegających łączeniu grzywien jednostkowych.

Zmiana w art. 89 § 1 k.k. wskazuje wprost, że o warunkowym zawieszeniu
kary łącznej sąd orzeka w wyroku łącznym. Z kolei dodanie § 1a umożliwi sądowi
orzekanie kary bezwzględnego pozbawienia wolności, także w wyroku łącznym,
w sytuacji orzeczenia za zbiegające się przestępstwa kar pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem ich wykonania.

W projekcie wprowadzono rozwiązanie rezygnujące z systemu
parametrycznego, a przyjmujące system kwotowy przy definiowaniu pojęcia mienia
znacznej wartości oraz pojęcia mienia wielkiej wartości (art. 115 § 5 i § 6 k.k.).
Rozwiązanie takie wykazuje znaczną przewagę w stosunku do rozwiązania opartego
na systemie parametrycznym, zarówno dlatego, że ułatwia stosowanie prawa przez
organy postępowania karnego, zwolnione w takim wypadku od konieczności
dokonywania przeliczeń relacjonowanych do czasu popełnienia przestępstwa
i ówczesnej wysokości wskaźników, jak i z uwagi na wynikający z gwarancyjnej roli
prawa karnego postulat jednoznaczności przepisów prawa karnego o charakterze

16
definicji regulujących, określających okoliczności stanowiące znamiona ustawowej
określoności czynu zabronionego, a także z uwagi na realizację postulatu określania
okoliczności stanowiących warunek karalności czynu w akcie prawnym rangi ustawy.
Jednocześnie – do kwoty 1 000 000 zł – podnosi się dolną granicę mienia
wielkiej wartości.
W obecnym stanie prawnym wielkość ta jest określona parametrycznie – 1000
-krotnością najniższego miesięcznego wynagrodzenia i stanowi pięciokrotność granicy
wartości mienia uznawanego za mienie znacznej wartości (dolna granica mienia
znacznej wartości to kwota 200 000 złotych). Proponowana zmiana pozwoli zachować
relację pięciokrotności pomiędzy „mieniem znacznej wartości” i „mieniem wielkiej
wartości”.

Projekt uchyla § 8 w art. 115 k.k., gdyż po wprowadzeniu jego zapisów
w życie żaden z przepisów kodeksu karnego nie będzie odwoływał się do pojęcia
„najniższego wynagrodzenia”. Ponadto projekt przewiduje uchylenie § 21,
zawierającego normatywną definicję pojęcia „występek o charakterze chuligańskim”,
co związane jest z rezygnacją ze szczególnych obostrzeń odnoszących się do
sprawców czynów tego rodzaju.

Wprowadzenie do Kodeksu karnego art. 132a k.k. było błędem.
Przepis ten poprzez niedookreśloność znamion takich jak „Naród Polski”
(można pomówić nawet kilka ze zbioru jednostek, jakim jest naród) czy też
„pomawia” (publiczny prawdziwy zarzut lub tylko opis faktu też będzie
pomówieniem) rodzi uzasadnione wątpliwości co do zgodności ze standardami
konstytucyjnymi. W tych warunkach pilne wyeliminowanie tego przepisu
z obowiązującego porządku prawnego staje się konieczne. Konsekwencją tej zmiany
jest uchylenie pkt 1a w art. 112.

W projekcie przewiduje się wprowadzenie nowego przepisu – oznaczonego
jako art. 165a k.k. – kryminalizującego czyn polegający na gromadzeniu,
przekazywaniu lub oferowaniu środków płatniczych, instrumentów finansowych,
papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych lub innego mienia