Rządowy projekt ustawy o zdrowiu publicznym

11

Zdrowa w rozporządzeniu w sprawie priorytetów zdrowotnychwydanym na podstawie
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581).
W Narodowym Programie Zdrowia zostaną określone:
1) cel strategiczny NPZ, ukierunkowany na wydłużenie życia w zdrowiu ludności
Rzeczypospolitej Polskiej i poprawę jakości życia związanej ze zdrowiem oraz
ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu,
2) cele operacyjne służące realizacji celu strategicznego, ukierunkowane na zmniejszenie
narażenia społeczeństwa na największe zagrożenia dla zdrowia społeczeństwa,
3) zadania służące realizacji celów operacyjnych,
4) podmioty odpowiedzialne za realizację zadań,
5) realizatorzy zadań,
6) tryb i wysokość finansowania zadań,
7) wskaźniki i sposób monitorowania i ewaluacji NPZ
- mając na uwadze stan zdrowia społeczeństwa, skalę występowania czynników ryzyka
zdrowotnego i czynników o działaniu ochronnym dla zdrowia oraz efektywność i skuteczność
zadań podejmowanych na rzecz poprawy stanu zdrowia i jakości życia.
NPZ
będzie ustanawiany na czas nie krótszy niż okresy pięcioletnie
i będzie przyczyniał się do realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz Strategii Rozwoju
Kapitału Ludzkiego, oraz pozostanie komplementarny z przyjętym w 2014 r. przez Ministra
Zdrowia dokumentem „Policy paper dla ochrony zdrowia na lata 2014–2020 ” i wspomnianym
rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie priorytetów zdrowotnych.
Dzięki zmianom będącym efektem ustawy, a także przyjęciu NPZ, będzie możliwe
wzmocnienie działań na rzecz zapobiegania chorobom i podnoszenia potencjału zdrowia, przez
inicjatywy takie jak:
1) kampanie edukacyjne mające na celu kształtowanie nawyków oraz postaw
prozdrowotnych;
2) promowanie spożycia zdrowych produktów, ograniczenie spożycia soli i tłuszczów
nasyconych oraz trans, a także powszechne poradnictwo dietetyczne dostosowane
do indywidualnych potrzeb;
3) oferowanie pomocy w leczeniu z uzależnienia od tytoniu, informowanie i ostrzeganie
o ryzyku zdrowotnym związanym z używaniem tytoniu;

11 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych (Dz.U. Nr 137,
poz. 1126).
12

4) pomoc w ograniczaniu spożycia alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych oraz
prowadzenie skutecznych działań z zakresu lecznictwa uzależnień, w tym uzależnień
behawioralnych;
5) wspieranie osób z problemami zdrowia psychicznego, takimi jak depresja czy
zaburzenia nerwicowe;
6) poprawa warunków panujących w szkołach i miejscu pracy;
7) wczesna dianostyka chorób, a przez to ich skuteczniejsze i szybsze leczenie;
8) rozwój badań naukowych;
9) stałe monitorowanie stanu zdrowia, rozpowszechnienia chorób i czynników ryzyka (z
wykorzystaniem informacji gromadzonych na potrzeby tworzenia map potrzeb
zdrowotnych, o których mowa w art. 95a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych);
10) stałe monitorowanie mających wpływ na zdrowie postaw i zachowań ludzi w różnych
grupach społecznych;
11) monitorowanie skuteczności i efektywności podejmowanych interwencji.
Monitorowanie stanu zdrowia populacji, związane z realizacją NPZ, będzie skorelowane ze
zbieraniem danych na potrzeby opracowania map potrzeb zdrowotnych, o których mowa w art.
95c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finanasowanych ze
środków publicznych. Wojewódzkie Rady do spraw Potrzeb Zdrowotnych będą korzystać z tych
samych danych demograficznych i epidemiologicznych. Projektowana ustawa o zdrowiu
publicznym umożliwi wzbogacenie dostępnych danych o dane dotyczące faktycznego stanu
zdrowia mieszkańców (a nie wyłącznie dane o korzystaniu ze świadczeń opieki zdrowotnej).
4. Koordynacja realizacji NPZ
Zadania wynikające z ustawy koordynuje minister właściwy do spraw zdrowia. Planuje się
również utworzenie Komitetu Sterującego Narodowego Programu Zdrowia, którego
przewodniczącym będzie minister właściwy do spraw zdrowia. W skład Komitetu będą
wchodzić podsekretarze lub sekretarze stanu z ministerstw odpowiedzialnych za wdrażanie
zadań określonych w NPZ. Istnieje wiele obszarów pozostających w kompetencjach tych
ministrów przyczyniających się do poprawy zdrowia populacji. Przykładowo można wymienić
poniższe:
1) minister właściwy do spraw finansów publicznych – prowadzenie elementów
prozdrowotnej polityki fiskalnej ukierunkowanej na zwiększanie dostępności
do żywności i innych produktów zalecanych do spożycia oraz redukcję konsumpcji
produktów negatywnie wpływających na zdrowie populacji (w tym używki);
13

2) minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego – prowadzenie prozdrowotnej
polityki społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem społecznych uwarunkowań
nierówności zdrowotnych, dbałość o prozdrowotne warunki w miejscu pracy;
3) minister właściwy do spraw oświaty i wychowania – wzmacnianie roli edukacji
zdrowotnej mającej na celu podnoszenie świadomości zdrowotnej i umiejętności
dokonywania wyborów prozdrowotnych, zapewnianie warunków prozdrowotnych

w szkole;
4) minister właściwy do spraw środowiska – ograniczanie narażenia na czynniki ryzyka
wynikające z zanieczyszczenia gleby, powietrza, wody, promieniowania czy hałasu;
5) minister właściwy do spraw transportu – poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym;
6) minister właściwy do spraw nauki oraz do spraw szkolnictwa wyższego – prowadzenie
polityki w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych w obszarze zdrowia
publicznego, w tym zapewnienie w programach naukowych środków finansowych na
badania i rozwój w zakresie zapobiegania chorobom przewlekłym będącym głównymi
czynnikami przedwczesnej umieralności, chorobowości i niepełnosprawności;
7) minister właściwy do spraw kultury fizycznej oraz do spraw turystyki – prowadzenie
działań mających na celu popularyzację aktywności fizycznej, sportu masowego,
rekreacji i zdrowego stylu życia;
8) minister właściwy do spraw rolnictwa – prowadzenie polityki prozdrowotnej

w odniesieniu do produkcji żywności.
Dla wsparcia prowadzenia międzysektorowej polityki zdrowia publicznego utworzona zostanie
Rada do spraw Zdrowia Publicznego, pełniąca funkcję opiniodawczo-doradczą dla ministra
właściwego do spraw zdrowia i stanowiąca forum współdziałania w zakresie zdrowia
publicznego. W jej skład będą wchodzić przedstawiciele administracji publicznej, a także
najważniejszych podmiotów biorących udział w działaniach na rzecz zdrowia publicznego, w
tym jednostki naukowe, przedstawiciele pracodawców i organizacji pozarządowych. Koszty
funkcjonowania Rady, w tym zwrot kosztów przejazdu oraz rekompensata, o których mowa w
projektowanym art. 8 ust. 1 i 2, będą finansowane z budżetu państwa z części pozostającej w
dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach przyznanych limitów budżetowych. Planowanie prac
ww. Rady, a także wytyczanie sposobów realizacji celów NPZ i wdrażanie zadań, będzie
zadaniem przewodniczącego Rady, wyznaczanego przez ministra właściwego do spraw
zdrowia. Rada zastąpi funkcjonujący obecnie Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny
Narodowego Programu Zdrowia. Działania z zakresu zdrowia publicznego będą wdrażane
zgodnie z aktualnym stanem wiedzy naukowej, dzięki zaangażowaniu przedstawicieli
jednostek i towarzystw naukowych.
14

W projekcie ustawy wskazuje się również na możliwość ustanowienia przez Radę Ministrów
Pełnomocnika Rządu do spraw zdrowia publicznego na podstawie przepisów ustawy z dnia 8
sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2012 r. poz. 392) w celu realizacji zadań ministra
właściwego do spraw zdrowia z zakresu zdrowia publicznego.
Wspieranie oddolnych inicjatyw społeczeństwa obywatelskiego stanowi niezbędny element
przekazywania kompetencji w zakresie kreowania i pomnażania zdrowia obywateli z systemu
medycyny naprawczej w kierunku świadomie podejmowanych wysiłków dla budowania
kapitału zdrowotnego ludzi. Projektowana ustawa wprowadzi również możliwość
współuczestniczenia jednostek samorządu terytorialnego w programach finansowanych np.
przez Narodowy Fundusz Zdrowia, przez wspieranie świadczeń profilaktycznych
realizowanych w tej formie. Projektowana regulacja umożliwi również wnioskowanie przez
jednostki samorządu terytorialnego do dyrektorów oddziałów wojewódzkich Narodowego
Funduszu Zdrowia o dofinansowanie programu polityki zdrowotnej opracowanego przez daną
jednostkę. W przypadku zgodności danego programu z regionalnymi priorytetami polityki
zdrowotnej oraz celami operacyjnymi NPZ, a także pod warunkiem posiadania pozytywnej
oceny projektu programu wydanej przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i
Taryfikacji, dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu może dofinansować program w
wysokości 80% lub 40% jego planowanej wartości. Wprowadzone zróżnicowanie wynika z
konieczności zwrócenia uwagi na sytuację zdrowotną w miejscowościach zamieszkałych przez
mniej niż 5 tys. mieszkańców. Jak wskazują analizy mężczyźni w najmniejszych miastach żyją
przeciętnie o ok. 3,5 roku krócej niż mężczyźni w dużych miastach i o ponad rok krócej niż
mężczyźni na wsi, natomiast kobiety w najmniejszych miastach żyją o ok. 2 lata krócej niż
mieszkanki największych miast i o prawie półtora roku krócej niż mieszkanki wsi. Zatem
uzasadnione jest wspieranie najmniejszych jednostek samorządu terytorialnego w większym
stopniu niż pozostałych. Proponowane rozwiązanie polegające na przekazywaniu środków
jednostkom samorządu terytorialnego nie wpłynie na dostępność do świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Rezerwa na ten cel
będzie stanowić nie więcej niż 0,5% kosztów świadczeń opieki zdrowotnej i będzie tworzona
bez możliwości pomniejszenia wysokości kosztów świadczeń sfinansowanych w odniesieniu
do roku poprzedzającego tworzenie rezerwy.
Z uwagi na problemy związane ze sprawozdawaniem działań na rzecz zdrowia publicznego
planuje się ujednolicenie sprawozdawczości obejmującej zadania związane z profilaktyką
uzależnień (od alkoholu, narkotyków, tytoniu), realizację Krajowego Programu Zapobiegania

12 Sytuacja zdrowotna..., str. 40.
15

Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS, Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego
oraz Narodowego Programu Zdrowia. Z uwagi na fakt, że realizatorami większości programów
są te same podmioty, ujednolicenie kanału informacyjnego będzie stanowić odciążenie dla
jednostek samorządu terytorialnego i ministerstw i przyczyni się do zwiększenia poprawności
gromadzonych danych, które w chwili obecnej są wykazywane w kilku sprawozdaniach.
Projektowana ustawa wprowadzi obowiązek weryfikacji przez wojewodów sprawozdań
przesyłanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Będą oni również oceniać zgodność
działań podejmowanych przez samorządy z regionalnymi priorytetami polityki zdrowotnej,
określonymi w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych. W przypadku stwierdzenia niezgodności zadań
realizowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego z priorytetami dla regionalnej polityki
zdrowotnej wojewoda przekazuje swoją opinię w tym zakresie organowi stanowiącemu danej
jednostki. Nowe zadania i modyfikacja dotychczasowych zadań będą skutkować koniecznością
zwiększenia kosztów funkcjonowania urzędów wojewódzkich (założono koszty związane z
zatrudnieniem jednej osoby na pół etatu).
5. Finansowanie zadań z zakresu zdrowia publicznego
W chwili obecnej wysokość wydatków na zdrowie publiczne w kraju jest możliwa jedynie
do oszacowania – wydatki te, jako odsetek całkowitych wydatków na zdrowie, są jednymi z
niższych wśród państw członkowskich Unii Europejskiej – wynoszą jedynie 2%, przy wartości
średniej na poziomie 2,7%. Zatem uzasadnione jest zwiększenie udziału wydatków na
profilaktykę chorób i promocję zdrowia w ogólnych wydatkach przeznaczanych na zdrowie.
Finansowanie zadań przewidzianych ustawą będzie pochodzić ze środków:
1) pozostających w dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia oraz ministra
własciwego do spraw kultury fizycznej (z Funduszu Rozwiązywania Problemów
Hazardowych, Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz Funduszu Zajęć Sportowych
dla Uczniów);
2) pozostających w dyspozycji jednostek samorządu terytorialnego;
3) Narodowego Funduszu Zdrowia.
Dzięki projektowanej ustawie możliwe będzie precyzyjne określenie i zwiększenie wydatków
na ten cel. Projekt ustawy zakłada wskazanie w strukturze wydatków Narodowego Funduszu
Zdrowia środków przeznaczanych na zadania z zakresu zdrowia publicznego. Planuje się
przeznaczanie kwoty 1,5% kosztów świadczeń opieki zdrowotnej Narodowego Funduszu
Zdrowia na zadania związane z promocją zdrowia oraz profilaktyką chorób (w tym środki ze

13 http://apps.who.int/nha/database