Rządowy projekt ustawy o zdrowiu publicznym

– 45 –

wczesne wykrywanie chorób, a także kształtowanie właściwych zachowań prozdrowotnych,
ułatwianie dokonywania właściwych wyborów i kreowanie warunków środowiska (w tym
społeczno-ekonomicznego) umożliwiających zachowanie i poprawę zdrowia.
Wszelkie działania podejmowane przez instytucje i podmioty zajmujące się tą problematyką,
powinny być ukierunkowane na promowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i
wyrównywanie nierówności zdrowotnych (obserwowanych przykładowo w dużym
zróżnicowaniu oczekiwanej długości życia pomiędzy regionami i grupami społecznymi). Dla
zdrowia publicznego kluczowa jest również trwała współpraca międzysektorowa na
wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej, na każdym etapie
organizowania działań z zakresu zdrowia publicznego.
Zmiany dla zdrowia publicznego są możliwe nie tylko poprzez programy polityki zdrowotnej
i programy zdrowotne oraz kampanie społeczne. Konieczne jest takie kształtowanie
środowiska pracy, nauki i odpoczynku, aby możliwe było prowadzenie prozdrowotnego stylu
życia. Ponadto istotne jest zachęcanie do zachowań poprawiających stan zdrowia i
zmniejszanie narażenia na szkodliwe czynniki. Oprócz prowadzonych działań, polegających
na edukacji i promocji zdrowia, istnieją znacznie większe możliwości oddziaływania na
czynniki warunkujące zdrowie. Przede wszystkim są to działania o charakterze regulacyjnym
– wprowadzające zakazy (np. palenia), nakazy (np. obowiązek zapinania pasów
bezpieczeństwa w samochodzie), a także cała gama rozwiązań o charakterze fiskalnym
(zmiana struktury opodatkowania żywności zalecanej do spożycia lub używek). Narzędziem
służącym do realizacji tych celów jest też dokonywanie stosownych zmian legislacyjnych
przez ministrów innych niż Minister Zdrowia, a także działania podejmowane przez władze
lokalne. Koszt finansowy związany z ich wprowadzeniem jest niewielki, a relacja do efektów
znacznie bardziej korzystna w porównaniu do programów interwencyjnych. Jednakże
uzyskanie konsensusu różnych środowisk i interesariuszy w procesie uzgadniania
realizowanej polityki, wymaga najczęściej prowadzenia intensywnego dialogu i szukania
trudnych kompromisów.
Źzięki realizacji zadań zaplanowanych do realizacji na podstawie Narodowego Programu
Zdrowia na lata 2016–2020, zwanego dalej „Programem”, możliwa będzie znacząca poprawa
sytuacji zdrowotnej i zbliżenie się przynajmniej do poziomu średniej wartości analizowanych
wska ników dla państw członkowskich Unii źuropejskiej. Źługość życia mieszkańców
Rzeczypospolitej Polskiej była w 2012 r. krótsza niż przeciętna w krajach Unii źuropejskiej
– kobiet o 2,1 lat, a mężczyzn o 4,8 lat. O ile nie zostaną podjęte bardziej intensywne
działania na rzecz poprawy zdrowia naszego społeczeństwa i tempo wzrostu długości trwania


– 46 –

życia ludności kraju będzie nadal takie jak w ostatnich latach, to obecną średnią długość życia
dla krajów Unii źuropejskiej osiągniemy w przypadku kobiet w latach 2021–2022, a w
przypadku mężczyzn dopiero 10 lat pó niej – tj. w latach 2031–20326).
Zgodnie z ustawą zadania z zakresu zdrowia publicznego obejmują:
1) monitorowanie i ocenę stanu zdrowia społeczeństwa, zagrożeń dla zdrowia oraz jakości
życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa,
2) edukację zdrowotną dostosowaną do potrzeb różnych grup społeczeństwa, w
szczególności: dzieci, młodzieży i osób starszych,
3) promocję zdrowia,
4) profilaktykę chorób,
5) działania w celu rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i szkód dla
zdrowia fizycznego i psychicznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji,
6) analizę adekwatności i efektywności udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej w
odniesieniu do rozpoznanych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa,
7) inicjowanie i prowadzenie badań naukowych oraz współpracy międzynarodowej w
zakresie zdrowia publicznego,
8) rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego,
9) ograniczanie nierówności w zdrowiu wynikających z uwarunkowań społeczno-
-ekonomicznych.
Powyższe zadania zostały przyporządkowane do poszczególnych celów operacyjnych,
określonych na podstawie prognoz i analizy sytuacji zdrowotnej i demograficznej, a także
danych o rozpowszechnieniu czynników ryzyka. W projekcie Programu, jako cele operacyjne
zaproponowano:
1) poprawa sposobu żywienia, stanu odżywienia oraz aktywności fizycznej społeczeństwa, w
ramach Narodowego Programu Profilaktyki Otyłości,
2) ograniczenie rozpowszechnienia używania alkoholu, tytoniu i innych substancji
psychoaktywnych oraz zapobieganie uzależnieniom behawioralnym, w ramach
Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Związanych z
Uzależnieniami,
3) poprawa dobrostanu psychicznego, w ramach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia
Psychicznego,

6) Sytuacja zdrowotna ludności Polski… str. 12.


– 47 –

4) ograniczenie narażenia na środowiskowe i biologiczne czynniki ryzyka dla zdrowia
somatycznego, w ramach Narodowego Programu Ograniczania rodowiskowych
Czynników Ryzyka Zdrowotnego,
5) utrzymanie i poprawa zdrowia osób starszych, w ramach Narodowego Programu
Senioralnej Polityki Zdrowotnej.
Zadania określone w Programie mają dwojaki charakter. Pierwsza grupa zadań to zadania
własne administracji rządowej i samorządowej, wynikające z kompetencji przypisanych dla
poszczególnych działów administracji rządowej lub z ustaw nakładających poszczególne
obowiązki na jednostki samorządu terytorialnego (jak ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii7), ustawa z dnia 26 pa dziernika 1982 r. o wychowaniu w
trze wości i zapobieganiu alkoholizmowi8), ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie
zdrowia psychicznego9) czy projektowana ustawa o rewitalizacji). Źruga grupa zadań obejmuje
nowe interwencje, które nie stanowią zadań własnych administracji rządowej i samorządowej
i które wymagają wsparcia finansowego ze środków przewidzianych na realizację Programu.
Realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego przewidzianych w ustawie i Narodowym
Programie Zdrowia przyczyni się do wielu korzystnych zmian zdrowotnych. Podstawowe z
nich obejmą:
1) zmniejszenie odsetka palących o 2% do 2020 r.,
2) zatrzymanie wzrostu otyłości i cukrzycy do 2025 r.,
3) zmniejszenie odsetka osób nieuprawiających aktywności fizycznej o 10% do 2025 r.,
4) zmniejszenie liczby osób pijących szkodliwie alkohol o 10% do 2025 r.,
5) długofalowym efektem będzie wydłużenie trwania życia do 78 lat (mężczy ni) i 84 lat
(kobiety) w 2030 r. oraz zmniejszenie różnicy w przeciętnej długości życia między
kobietami, a mężczyznami z 8 lat do 6 lat.
Trudno precyzyjnie oszacować oszczędności z tytułu poprawy stanu zdrowia wynikającej ze
zmniejszenia zapadalności i umieralności na choroby cywilizacyjne, jednak z pewnością będą
one liczone w miliardach złotych rocznie. Źopiero wieloletnie monitorowanie, prowadzone w
ramach Narodowego Programu Zdrowia, umożliwi przeprowadzenie dokładnych kalkulacji.
Zadania zaplanowane do realizacji na podstawie Programu są w dużym stopniu zgodne z
priorytetami zdrowotnymi określonymi przez Ministra Zdrowa w rozporządzeniu w sprawie

7) Źz. U. Nr 179, poz. 1485.
8) Źz. U. Nr 35, poz. 230.
9) Źz. U. Nr 111, poz. 535.


– 48 –

priorytetów zdrowotnych10) wydanym na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r.
poz. 581).
2. Wykonanie przepisów rozporządzenia
Źo koordynacji, inicjowania i monitorowania realizacji przepisów przewidzianych w
projektowanym rozporządzeniu został wyznaczony minister właściwy do spraw zdrowia.
Żunkcjonuje również Komitet Sterującego Narodowego Programu Zdrowia, w którego skład
wchodzą – oprócz ministra – podsekretarze lub sekretarze stanu z ministerstw
odpowiedzialnych za wdrażanie zadań określonych w Programie.
Wsparcie prowadzenia międzysektorowej polityki zdrowia publicznego zapewnia Rada do
Spraw Zdrowia Publicznego, pełniąca funkcję opiniodawczo-doradczą ministra i stanowiącą
forum współdziałania w zakresie zdrowia publicznego. W jej skład wchodzą przedstawiciele
administracji publicznej, a także najważniejszych podmiotów biorących udział w działaniach
na rzecz zdrowia publicznego, w tym jednostki naukowe, przedstawiciele pracodawców i
organizacji pozarządowych. Interwencje z zakresu zdrowia publicznego muszą być wdrażane
w oparciu o aktualny stan wiedzy naukowej. W chwili obecnej istotnym problemem jest
ródło finansowania regularnych badań epidemiologicznych, dotyczących skali występowania
chorób i czynników ryzyka. Z uwagi na konieczność prowadzenia prozdrowotnej polityki
publicznej, w oparciu o obiektywne, rzetelne i wiarygodne dane, nie mniej niż 10% środków
planowanych do przeznaczenia na realizację Programu rocznie będzie przeznaczać się na
realizację zadań polegających na:
1) monitorowaniu i ocenie stanu zdrowia i jakości życia społeczeństwa,
2) identyfikacji i analizie rozpowszechnienia czynników ryzyka przyczyniających się do
pogorszenia się stanu zdrowia społeczeństwa,
3) identyfikacji przyczyn nierówności w zdrowiu,
4) inicjowaniu i prowadzeniu badań naukowych, w tym badań zmierzających do oceny
zależności pomiędzy czynnikami szkodliwymi dla zdrowia lub innymi czynnikami
ryzyka, a zdrowiem, oraz badań dotyczących oceny skuteczności i efektywności działań z
zakresu zdrowia publicznego.
Przygotowanie projektu rozporządzenia zostało poprzedzone analizą rozwiązań
międzynarodowych. Z uwagi na heterogeniczny kontekst organizacyjny, prawny i kulturowy
obszaru zdrowia publicznego, przejęcie wprost rozwiązań funkcjonujących w innych krajach

10) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych (Źz. U.
Nr 137, poz. 1126).


– 49 –

nie jest możliwe. Rozproszenie funkcji zdrowia publicznego, sposób przypisania ich
poszczególnym podmiotom publicznym, a także różnorodność definiowania zakresu zdrowia
publicznego pomiędzy poszczególnymi państwami, nie pozwala na wyciągnięcie
jednoznacznych wniosków dotyczących europejskiego modelu zdrowia publicznego i jest
podstawą do przyjęcia w projektowanych przepisach rozwiązań dostosowanych do istniejących
realiów organizacyjnych, finansowych oraz kompetencji instytucji publicznych.
Projekt rozporządzenia nie zawiera przepisów technicznych i nie podlega notyfikacji na
podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu
funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Źz. U. Nr 239,
poz. 2039, z pó n. zm.).
Projekt rozporządzenia nie jest objęty prawem Unii źuropejskiej i nie wymaga przedstawienia
właściwym instytucjom i organom Unii źuropejskiej, w tym źuropejskiemu Bankowi
Centralnemu, celem uzyskania opinii, dokonania powiadomienia, konsultacji albo
uzgodnienia projektu.