Rządowy projekt ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa

Załącznik nr 3


WZÓR

Oświadczenie osoby uprawnionej, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy z dnia …
o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej
społeczeństwa (Dz. U. poz. …)




Ja, niżej podpisany (-na), (imię, nazwisko, adres) ………………………….………………….,
PESEL) .........................................................., oświadczam, że z uwagi na:)

฀ świadczenie z pomocy społecznej przyznane na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r.
o pomocy społecznej w okresie 12 miesięcy poprzedzających zwrócenie się o udzielenie
nieodpłatnej pomocy prawnej,

฀ posiadanie ważnej Karty Dużej Rodziny, o której mowa w ustawie z dnia 5 grudnia
2014 r. o Karcie Dużej Rodziny,

฀ posiadanie decyzji lub zaświadczenia, o których mowa w art. 22 ustawy z dnia 24 stycznia
1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych
i okresu powojennego,

฀ posiadanie ważnej legitymacji weterana albo legitymacji weterana poszkodowanego,
o której mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza
granicami państwa,

฀ ukończenie 75. roku życia


jestem uprawniony (-na) do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej, jednakże z uwagi na
sytuację kryzysową lub zdarzenie losowe nie jestem w stanie przedłożyć dokumentów,
o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1–5 ustawy z dnia … o nieodpłatnej pomocy prawnej,
nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa.

Jednocześnie oświadczam, że jestem świadomy (-ma) odpowiedzialności karnej za złożenie
fałszywego oświadczenia.



…………………………………...
(data i podpis osoby uprawnionej)

1) W przypadku braku numeru PESEL – numer paszportu albo innego dokumentu stwierdzającego tożsamość.
2) Zaznaczyć właściwe.
04/40rch
Załącznik nr 4

WZÓR

Oświadczenie osoby uprawnionej, o którym mowa w art. 12 ust. 4 ustawy z dnia …
o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej
społeczeństwa (Dz. U. poz. …)




Ja, niżej podpisany (-na) (imię, nazwisko, adres) ………………………….………………….,
PESEL) .........................................................., przyjmuję do wiadomości, że nieodpłatna
pomoc prawna udzielana jest przez osobę, która:
1) ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra prawa lub zagraniczne
studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,
2) posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy
prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej,
3) korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
4) nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub
przestępstwo skarbowe
a nie przez adwokata, radcę prawnego albo doradcę podatkowego.

Oświadczam, że zostałem poinformowany, że jakakolwiek odpowiedzialność
odszkodowawcza osoby udzielającej mi nieodpłatnej pomocy prawnej jest wyłączona,
z wyjątkiem przypadku wyrządzenia szkody z winy umyślnej.

Przyjmuję do wiadomości, że osoba udzielająca mi nieodpłatnej pomocy prawnej nie jest
zobowiązana do zachowania tajemnicy, w rozumieniu art. 180 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks postepowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.).

Oświadczam, że zostałem poinformowany, że złożenie powyższego oświadczenia jest
dobrowolne.

Zapoznałem/am się z treścią powyższego oświadczenia i wyrażam zgodę na udzielenie mi
nieodpłatnej pomocy prawnej zgodnie z powyższymi warunkami.



…………………………………...
(data i podpis osoby uprawnionej)

1) W przypadku braku numeru PESEL – numer paszportu albo innego dokumentu stwierdzającego tożsamość.
UZASADNIENIE
Projekt stanowi realizację strategii rozwoju kraju do roku 2020, określonej w uchwale nr 157
Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kraju
2020 (M.P. z 2012 r. poz. 882), w której przewidziano zapewnienie lepszego dostępu do
informacji prawnej i usług prawniczych, w tym dostępu do pomocy prawnej dla osób
znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Istotnym elementem wygłoszonego w dniu 1 października 2014 r. exposé Prezesa Rady
Ministrów była wypełniająca założenia strategii propozycja programu „Prawo dla każdego”,
który dzięki współpracy rządu, samorządów i organizacji pozarządowych zagwarantuje
bezpłatny dostęp do darmowych porad prawnych na poziomie lokalnym i zniweluje zbyt
często występującą w naszym kraju barierę finansową do korzystania z dobrej usługi prawnej.
Niniejszy projekt, obok uchwalonej w dniu 10 października 2014 r. ustawy o ochronie
i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, jest kolejnym etapem budowy spójnego systemu
pomocy obywatelom w ramach szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości.
W Rzeczypospolitej Polskiej działa kilkaset niepublicznych podmiotów świadczących
poradnictwo prawne i obywatelskie. Niemniej jednak dla dwóch trzecich z nich poradnictwo
prawne i obywatelskie nie jest głównym obszarem działalności, lecz tylko jednym
z elementów szerszych działań. Poradnictwo prawne i obywatelskie jest głównym celem
działania Biur Porad Obywatelskich, Studenckich Poradni Prawnych oraz tylko niektórych
organizacji pozarządowych, np. Federacji Konsumentów.
Natomiast poradnictwo prawne świadczone przez podmioty publiczne koncentruje się
w instytucjach pomocy społecznej, biurach poselskich i senatorskich, Państwowej Inspekcji
Pracy, sądach, prokuraturach czy też u powiatowych rzeczników konsumentów. W przypadku
tych podmiotów poradnictwo prawne jest jedynie jednym z elementów, służących realizacji
ich podstawowych zadań statutowych. Nie jest jednak zasadniczym zadaniem tych
podmiotów. Spośród nich najczęściej poradnictwo prawne i obywatelskie świadczą ośrodki
pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie), w ramach realizacji niepieniężnych
świadczeń z pomocy społecznej w postaci poradnictwa specjalistycznego.

1) Dane pochodzą z raportu z badania poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce przeprowadzonego na
potrzeby projektu systemowego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej „Opracowanie kompleksowych
Stan ten wskazuje jednoznacznie, że obecnie w kraju obywatele nie mają zapewnionego
równego dostępu do porady prawnej na etapie przedsądowym. Jeśli chodzi o porady
bezpłatne, większe możliwości w tym zakresie posiadają mieszkańcy dużych ośrodków
miejskich, a zwłaszcza ośrodków uniwersyteckich. Wiąże się to obszarem działalności
organizacji pozarządowych specjalizujących się w poradnictwie prawnym.
Osoby posiadające wystarczające środki finansowe mogą uzyskać pomoc prawną, w tym
poradę prawną, od profesjonalisty, tj. adwokata albo radcy prawnego.
Brak jest natomiast mechanizmów umożliwiających uzyskanie dostępu do tego rodzaju usług
osobom, których stan majątkowy nie pozwala pokryć kosztów porady prawnej na wolnym
rynku.
Brak mechanizmu umożliwiającego uzyskanie nieodpłatnie przez osoby ubogie porady
prawnej udzielonej przez profesjonalistę, a także rozproszenie nieodpłatnego poradnictwa
prawnego wskazuje na nierówny dostęp obywateli do usług prawniczych. Konsekwencją tego
może być uznanie, że państwo nie zapewnia swym obywatelom równego dostępu do wymiaru
sprawiedliwości.
Aktualnie w polskim systemie prawnym jedynie w postępowaniach sądowych została
zagwarantowana możliwość uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej dla osób
nieposiadających wystarczających środków umożliwiających pokrycie kosztów reprezentacji
przez adwokata lub radcę prawnego. W postępowaniu cywilnym przyznanie pomocy prawnej
jest regulowane w przepisach art. 117–124 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.). Sąd może przyznać pomoc
adwokata albo radcy prawnego, jeżeli strona, podając szczegółowe dane o stanie rodzinnym,
majątku, dochodach i źródłach utrzymania, wykaże, że nie może bez uszczerbku utrzymania
swojego i rodziny ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.
W postępowaniu karnym oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może – na podstawie
art. 78 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89,
poz. 555, z późn. zm.) – żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób
należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla
niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Na zasadzie art. 88 Kodeksu postępowania karnego
uregulowanie to stosuje się odpowiednio do ustanowienia pełnomocnika dla strony innej niż
oskarżony oraz do osoby niebędącej stroną. W postępowaniu sądowo-administracyjnym

i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”, który jest dostępny
na stronie internetowej projektu www.ppio.eu
2
prawo do uzyskania pomocy profesjonalnego pełnomocnika jest objęte instytucją prawa
pomocy, uregulowaną w art. 243–263 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.).
Prawo pomocy jest przyznawane wyłącznie w związku z postępowaniem przed sądem
administracyjnym, jeżeli strona wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów
postępowania lub pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego
dla siebie i rodziny.
W polskim porządku prawnym nie obowiązują natomiast kompleksowe regulacje, które
umożliwiałyby osobom fizycznym o niskim statusie materialnym uzyskanie dostępu do
finansowanej przez państwo nieodpłatnej pomocy prawnej na etapie przedsądowym. Jako
niewystarczającą w tym zakresie należy ocenić regulację zawartą w ustawie z dnia 12 marca
2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163), zgodnie z którą do zadań powiatu
należy m.in. prowadzenie poradnictwa specjalistycznego, w tym prawnego. Co istotne, dostęp
do pomocy prawnej na etapie przedsądowym jest powiązany z zagadnieniem rzeczywistego
i efektywnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, który to wymóg ma swoje oparcie
w dokumentach unijnych i międzynarodowych – np. art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii
Europejskiej oraz Zalecenie nr R (93) Komitetu Rady Ministrów Rady Europy dla państw
członkowskich co do efektywnego dostępu do prawa i sprawiedliwości dla najuboższych.
Ponadto w polskim systemie prawnym osoby fizyczne nie mają co do zasady powszechnego
dostępu do nieodpłatnej informacji prawnej, co nie sprzyja poszerzaniu świadomości i kultury
prawnej społeczeństwa. Wyjątkiem od tej reguły jest regulacja art. 26 ust. 1 ustawy z dnia
20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr. 197, poz. 1172, z późn. zm.), zgodnie z którą terenowe organy
administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego udostępniają nieodpłatnie
Dziennik Ustaw i Monitor Polski lub zawarte w nich akty normatywne i inne akty prawne,
w tym orzeczenia, do wglądu i do pobrania w formie dokumentu elektronicznego lub
w postaci elektronicznej do powszechnego wglądu w godzinach pracy urzędów
obsługujących te organy, w miejscu do tego przeznaczonym i powszechnie dostępnym. Mimo
to zakres przedmiotowy takiej informacji jest niewystarczający dla osób fizycznych, gdyż
polega on jedynie na udostępnieniu treści aktów prawnych.
Przytoczone wyżej dane wskazują również, iż brak jest aktualnie ośrodków, które
dysponowałyby kompleksowymi danymi pozwalającymi wskazać osobie zainteresowanej,
3