Rządowy projekt ustawy - Prawo konsularne

może być prowadzony w postaci papierowej, jeżeli jest to uzasadnione warunkami
pracy konsula honorowego w państwie przyjmującym. Zgodnie z ust. 3 art. 134 po
zaprzestaniu wykonywania funkcji konsularnych konsul honorowy przekazuje
prowadzony przez siebie rejestr czynności konsulowi, któremu podlega.
Zgodnie z art. 135 minister właściwy do spraw zagranicznych zapewnia konsulowi
honorowemu dostarczenie flagi i godła Rzeczypospolitej Polskiej, tablicy urzędowej
oraz zapewnia materiały promocyjne, informacyjne oraz inne, które uzna za niezbędne
do wykonywania funkcji konsularnych przez konsula honorowego.

VI. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Ostatni dział projektowanej ustawy (VI) zawiera zmiany w przepisach obowiązujących
(ujęte w rozdziale 1) oraz przepisy przejściowe i końcowe (rozdział 2).
Proponuje się wprowadzenie do obowiązujących ustaw następujących zmian:
1) zmiany wprowadzane w art. 136, art. 139, art. 140 pkt 1, art. 141, art. 142 pkt 1,
art. 143, art. 145, art. 146 i art. 147 pkt 1 mają na celu uporządkowanie
i zaktualizowanie odesłań do podstawowego aktu regulującego zagadnienia
konsularne przez zastąpienie w ww. odesłaniach ustawy o funkcjach konsulów RP
projektowaną ustawą – Prawem konsularnym. Zmiany te dotyczą określonych
przepisów następujących ustaw: ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych,
ustawy o repatriacji, ustawy o służbie zagranicznej, ustawy o dokumentach
paszportowych, ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii
Europejskiej i członków ich rodzin, ustawy o Karcie Polaka, ustawy
o obywatelstwie polskim, ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy – Prawo o aktach
stanu cywilnego;
2) art. 137: Zasadna jest zmiana wprowadzonej w 2011 r. na mocy art. 40 § 4
Kodeksu postępowania administracyjnego instytucji pełnomocnika do doręczeń dla
strony, która nie ustanowiła pełnomocnika zamieszkałego w kraju. Właściwe
wydaje się ograniczenie tej normy jedynie do stron, które nie działają za
pośrednictwem konsula, będącego de facto pośrednikiem w sprawach
obywatelskich i niektórych z zakresu stanu cywilnego. Obecną sytuację, obligującą
stronę, która załatwia sprawę w urzędzie konsularnym, do wyznaczenia
55
pełnomocnika do doręczeń, należy określić jako skrajnie sformalizowaną, która
utrudnia stronie załatwienie sprawy. Równocześnie obowiązujący przepis wymaga
modyfikacji w związku z istniejącymi wątpliwościami co do jego zgodności
z prawem UE, w szczególności w związku z zainicjowaniem przez Komisję
Europejską procedury EU Pilot (1953/11/JUST) dotyczącej dyskryminacji
pośredniej dostrzeżonej w analogicznym kształcie instytucji pełnomocnika do
doręczeń, uregulowanej w art. 11355 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego.
W celu wprowadzenia proponowanej wyżej zmiany, a także dostosowania
omawianego przepisu do prawa UE, proponuje się nadanie mu następującego
brzmienia: „Strona, która nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo
siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub innym państwie członkowskim Unii
Europejskiej, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy
zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej i nie działa za pośrednictwem konsula
Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wskazać w Rzeczypospolitej Polskiej
pełnomocnika do doręczeń, chyba że doręczenie następuje za pomocą środków
komunikacji elektronicznej.”. Ponadto wskazane wydaje się wprowadzenie do
art. 228 Kodeksu postępowania administracyjnego punktu wskazującego organ
wyższego stopnia dla konsula w postepowaniu skargowo-wnioskowym. Organem
tym jest minister właściwy do spraw zagranicznych;
3) art. 138: Proponowana zmiana dotyczy rozszerzenia na konsula kompetencji do
przyjęcia oświadczenia o powrocie do nazwiska, złożonego po uprawomocnieniu
się orzeczenia rozwodu. Obecnie (art. 59 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) do
przyjmowania takich oświadczeń upoważniony jest jedynie kierownik urzędu stanu
cywilnego. Wyposażenie konsula w tę kompetencję wydaje się zasadne, zwłaszcza
w kontekście tzw. migracji zarobkowej i większej mobilności obywateli polskich,
a co za tym idzie, coraz częściej pojawiających się problemów związanych
z uregulowaniem sytuacji prawnej po ustaniu małżeństwa w nowym państwie
zamieszkania. W celu wprowadzenia powyższej zmiany proponuje się dodanie do
art. 59 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dodatkowego paragrafu (§ 2)
o następującym brzmieniu: „Oświadczenie, o którym mowa w § 1, można złożyć
przed konsulem. Jeżeli orzeczenie o rozwodzie nastąpiło przed obcym sądem,
termin trzech miesięcy liczy się od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia lub
56
uznania go przez sąd lub organ polski. Konsul przekazuje oświadczenie do urzędu
stanu cywilnego, który sporządził akt małżeństwa.”;
4) art. 140: W celu zapewnienia wymaganej spójności regulacji ustawy o służbie
zagranicznej i przedmiotowego projektu wprowadza się następujące zmiany do
ustawy o służbie zagranicznej:
a)
w art. 4 pkt 2 zawierający definicję „placówki zagranicznej Rzeczypospolitej
Polskiej” otrzyma zmienione brzmienie uwzględniające, że placówką
zagraniczną jest także: konsulat generalny, konsulat, wicekonsulat i agencja
konsularna;
Pkt 3 tego samego artykułu, w którym zdefiniowane jest pojęcie „konsul”,
otrzyma zmienione brzmienie zawierające odesłanie do projektowanej ustawy
– Prawo konsularne,
b)
w związku z wprowadzonymi w dziale I projektu przepisami dotyczącymi
obowiązku zdania przez kandydatów na konsulów egzaminu konsularnego
proponuje się skreślenie art. 21 cytowanej ustawy. Właściwe wydaje się
również usunięcie art. 22 ustawy o służbie zagranicznej, który powtarza
odnośne regulacje niniejszego projektu,
c)
w art. 29 ust. 5 i nowy ust. 5a otrzymają brzmienie dostosowujące terminologię
stosowaną w ustawie o służbie zagranicznej i w ustawie – Prawo konsularne.
Projektowana zmiana nie ma wpływu na zakres uprawnień przysługujących
w obecnym stanie prawnym „konsulowi kierującemu urzędem konsularnym”.
W miejsce tego ostatniego pojęcia zostanie jedynie wprowadzone wyrażenie
„konsulowi, który kieruje konsulatem generalnym, konsulatem,
wicekonsulatem lub agencją konsularną”,
d)
w art. 31 ust. 2 i nowy ust. 3 otrzymają zmienione brzmienie w celu
dostosowania terminologii użytej w obu ustawach w sposób analogiczny do
opisanego w odniesieniu do projektowanej zmiany brzmienia art. 29 ust. 5 i 5a
ustawy o służbie zagranicznej;
5) art. 142: W związku z uregulowaniem wszelkich spraw proceduralnych w projekcie
nowej ustawy nie ma potrzeby wyłączania z zakresu jej stosowania decyzji,
o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw
członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin. Dotychczas do decyzji tej
57
stosowano, na zasadzie wyjątku wprowadzonego przepisem szczególnym,
odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Wymóg ten –
związany z koniecznością zapewnienia stronie jasno określonej procedury
odwoławczej, zgodnie z art. 31 dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli
Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na
terytorium Państw Członkowskich, zmieniającej rozporządzenie EWG nr 1612/68
i uchylającej dyrektywy 64/221/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG,
75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/69/EWG – zostanie spełniony po
wejściu w życie ustawy, precyzyjnie normującej tryb odwoławczy od decyzji
konsula. Nie ma zatem konieczności wprowadzania wyjątku od przyjętych zasad
ogólnych. W związku z powyższym zdecydowano się nadać przedmiotowemu
przepisowi ustawy następujące brzmienie: „Odmowa wydania wizy przez konsula
następuje w formie decyzji.”. Równocześnie konieczne staje się zaktualizowanie
odesłania zawartego w art. 3 ust. 2 wzmiankowanej ustawy, które przywołuje
ustawę o funkcjach konsulów RP;
6) konsekwencją wskazanej w art. 137 projektu zmiany brzmienia art. 40 § 4 Kodeksu
postępowania administracyjnego dotyczącego instytucji pełnomocnika do doręczeń
jest potrzeba zmiany w art. 147 ustawy art. 12 ust. 1 oraz art. 133 ust. 10 ustawy –
Prawo o aktach stanu cywilnego, które to przepisy zawierały rozwiązanie
analogiczne do proponowanego brzmienia art. 40 § 4 k.p.a., jednakże w węższym
zakresie, bowiem tylko na potrzeby prowadzenia postępowań opartych na tej
ustawie.
Zgodnie z art. 148 przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 16 ust. 5 i art. 32
ust. 2 ustawy o funkcjach konsulów RP, jak również na podstawie art. 21 ust. 2 ustawy
o służbie zagranicznej zachowują moc do czasu wydania przepisów wykonawczych na
podstawie niniejszej ustawy, nie dłużej jednak niż 12 miesięcy od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy. Natomiast art. 149 jest przepisem uchylającym, który wskazuje, że
uchylana mocą projektowanej ustawy jest ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach
konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 389).
Art. 150 określa datę wejścia ustawy w życie i okres vacatio legis wynoszący
3 miesiące od dnia ogłoszenia.

58
3. Charakterystyka i ocena przewidywanych, związanych z wejściem w życie
aktu, skutków prawnych, w tym w szczególności ograniczenia uznaniowości
i uproszczenia stosowanych procedur
Proponowana ustawa usprawni w znacznym stopniu funkcjonowanie urzędów
konsularnych, w tym – w szczególności – postępowanie przed konsulem. Dzięki
zakładanym rozwiązaniom przyczyni się ona do uproszczenia istniejących przeszkód
formalnych (jak np. wymogu ustanowienia pełnomocnika do doręczeń), a także
wprowadzi dodatkowe gwarancje ochrony praw obywateli (instytucja wznowienia
postępowania; wprowadzenie dodatkowego instrumentu formalnego w procedurze
w postaci zażaleń, które będą mogły być składane w trakcie postępowania;
wprowadzenie obowiązku pisemnego sporządzania decyzji i postanowień itp.).
Od strony legislacyjnej stanowić będzie poważne uzupełnienie materii ustawowej
o zagadnienia proceduralne, a także przyczyni się do zwiększenia przejrzystości
obowiązującego prawa w zakresie stosunków konsularnych i wyeliminowania
z polskiego porządku prawnego niekonstytucyjnych aktów prawnych (jak zwłaszcza
przywołanego zarządzenia Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie trybu
postępowania przed konsulem).

4. Ocena pod względem zgodności z prawem Unii Europejskiej
Przedmiotowy projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych i w związku z tym nie podlega
procedurze notyfikacji aktów prawnych, określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65,
poz. 597).

5. Termin wejścia w życie
W związku z koniecznością zagwarantowania wszystkim zainteresowanym możliwości
zapoznania się z przewidzianymi w nowym akcie prawnym rozwiązaniami, przewiduje
się trzymiesięczny okres vacatio legis.
59