Rządowy projekt ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego

Rolnicy, którzy otrzymują płatności w pełnej wysokości, są zainteresowani w pierwszej
kolejności otrzymaniem na swój rachunek bankowy przyznanej kwoty środków
finansowych. Dla nich decyzja doręczana w dotychczasowy sposób ma znaczenie
niejako „drugorzędne”. Ponadto doświadczenie ARiMR wskazuje, że rolnicy, co do
zasady, nie kwestionują decyzji przyznających im płatności w pełnej wysokości,
natomiast zwracają się z wnioskami o ich jak najszybszą realizację.
W związku z przyjęciem, iż doręczenie decyzji następuje z dniem uznania płatności na
rachunku rolnika, strona może skorzystać z wszelkich praw, które mogą być
zrealizowane w terminie liczonym od dnia doręczenia decyzji. Utrzymanie rozwiązania
polegającego na rezygnacji z faktycznego doręczania wydanych decyzji w żaden sposób
nie spowoduje pogorszenia sytuacji rolnika jako strony postępowania
administracyjnego.
Ponadto zgodnie z projektowanymi przepisami rolnik zostanie poinformowany
o możliwości wystąpienia z żądaniem faktycznego doręczenia decyzji w pouczeniu,
które zostanie do niego przesłane wraz ze spersonalizowanym wnioskiem oraz
materiałem graficznym. Dodatkowo informacje w powyższym zakresie zostaną
szczegółowo opisane na stronie internetowej ARiMR. Rolnicy będą zatem
wszechstronnie poinformowani o konsekwencjach zmiany stosowanego podejścia
i o trybie zwracania się o doręczenie decyzji.
Możliwość zrezygnowania z doręczenia decyzji nie dotyczyłaby wszystkich decyzji
wydanych na skutek złożenia wniosków o przyznanie płatności. Miałaby bowiem
miejsce tylko wówczas, gdy stanowisko organu i rolnika co do załatwienia sprawy
byłoby zgodne, tj. decyzja uwzględniałaby w całości żądanie strony zawarte we
wniosku o przyznanie płatności.
Natomiast w sytuacji, gdy stanowiska strony czy organu w tym zakresie byłyby
rozbieżne, a więc w interesie rolnika pozostawałoby uzyskanie decyzji na piśmie,
ułatwiające jej kwestionowanie w toku instancji, organ (kierownik biura powiatowego
ARiMR) taką decyzję będzie doręczał.
Istotne w tym miejscu pozostaje również wskazanie, że we wcześniejszej praktyce
wydawania decyzji przez organy ARiMR (przed rezygnacją z doręczania decyzji)
rozstrzygnięcie w decyzji o przyznaniu płatności w pełnej wysokości polegało jedynie
na określeniu kwoty przyznawanych płatności, jaka zostanie przekazana rolnikowi na
30
wskazany przez niego rachunek bankowy. Jednocześnie, ze względu na spełnienie
przesłanek z art. 107 § 4 k.p.a., odstępuje się od uzasadnienia takich decyzji. Skoro
więc doręczana rolnikom na piśmie decyzja o przyznaniu płatności w pełnej wysokości
sprowadzała się jedynie do wskazania kwoty przyznanych płatności, a rolnik taką
wiedzę będzie uzyskiwał w momencie uznania środków na jego rachunku bankowym
i w toku instancji będzie mógł kwestionować wysokość przyznanych środków, to
należy uznać, że jego sytuacja procesowa nie zostanie w żaden sposób pogorszona.
Bezsporne pozostaje jednocześnie, że o tym, czy organ będzie mógł załatwić sprawę
bez doręczania decyzji na piśmie oraz czy stanowisko organu administracji co do
rozstrzygnięcia sprawy jest zgodne ze stanowiskiem strony, decydować będzie
wyłącznie rolnik. Ten warunek odstępstwa od zasady ogólnej pisemności wyrażonej
w k.p.a. zostaje również spełniony w proponowanej regulacji, bowiem rolnik może
złożyć do właściwego kierownika biura powiatowego ARiMR żądanie doręczenia mu
decyzji na piśmie. Dopiero brak takiego żądania strony oraz przyznanie stronie
płatności w pełnej wysokości pozwalałoby organowi na niedoręczenie decyzji na
piśmie.
Proponowane rozwiązania są stosowane również w innych państwach członkowskich
Unii Europejskiej i nie są one niekorzystne dla rolników. Rolnikowi zapewniona została
możliwość złożenia odwołania od decyzji, które nie są faktycznie doręczane. Ponadto
rolnik może zażądać doręczenia decyzji, w terminie 14 dni od dnia uznania kwoty
płatności na rachunku bankowym. Rolnicy o możliwości i trybie żądania doręczenia
decyzji oraz możliwości złożenia odwołania będą informowani w instrukcji wypełniania
wniosku, która jest doręczana wszystkim rolnikom wraz z wnioskami
spersonalizowanymi. Ponadto szczegółowe wytyczne będą zamieszczone na stronie
internetowej ARiMR. Jednocześnie proponowane przepisy przewidują, że rolnik
w każdym czasie może zwrócić się do kierownika biura powiatowego ARiMR
o udostępnienie decyzji, która nie zostanie faktycznie doręczona. Ta regulacja zapewnia
rolnikowi możliwość pozyskania decyzji również po upływie 14 dni od dnia uznania
środków na rachunku bankowym.
Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że zadośćuczynienie przepisom k.p.a.
w zakresie doręczania decyzji wymaga zaangażowania bardzo istotnych nakładów
administracyjnych. Efektem jest wydatkowanie poważnych środków finansowych
31
(z budżetu państwa) w celu obsługi administracyjnej procesu doręczania decyzji
administracyjnych.
Projektowany art. 25 reguluje kwestię rozstrzygania spraw o przyznanie płatności
bezpośrednich i płatności niezwiązanej do tytoniu oraz spraw o przyznanie pomocy
w ramach PROW w jednej decyzji.
Projektowany art. 26 określa szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty
płatności bezpośrednich w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego po złożeniu
przez przekazującego gospodarstwo rolne wniosku o przyznanie płatności.
Projektowany art. 27 określa szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty
płatności bezpośrednich w przypadku śmierci, która nastąpiła w okresie od dnia
złożenia wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich do dnia doręczenia decyzji
w sprawie o przyznanie tych płatności.
Projektowany art. 28 określa szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz wypłaty
płatności bezpośrednich w przypadku rozwiązania albo przekształcenia rolnika
(będącego osobą prawną) albo wystąpienia innego zdarzenia prawnego, w wyniku
których zaistniało następstwo prawne, które nastąpiły w okresie od dnia złożenia
wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich do dnia doręczenia decyzji w sprawie
o przyznanie tych płatności.
Regulacje przewidziane w art. 26–28 zasadniczo odpowiadają rozwiązaniom
wypracowanym w ramach dotychczasowej praktyki stosowania wsparcia
bezpośredniego.
Niezbędne dostosowania wynikały z konieczności przywołania nowych przepisów
unijnych zawartych w rozporządzeniach, które zastąpiły rozporządzenia przywoływane
w dotychczasowych przepisach, oraz dostosowania w związku wprowadzeniem
płatności związanych do zwierząt.
Poza zmianami dostosowującymi do nowych przepisów unijnych, wydłużono termin
składania przez spadkobiercę rolnika, który zmarł w okresie od dnia złożenia wniosku
o przyznanie płatności bezpośrednich do dnia doręczenia decyzji w sprawie
o przyznanie tych płatności, prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia
spadku – z 14 do 21 dni od dnia uprawomocnienia się tego postanowienia (dotyczy to
sytuacji, gdy w momencie składania przez spadkobiercę wniosku o wstąpienie do
32
toczącego się postępowania na miejsce zmarłego rolnika nie zostało zakończone
postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku).
W art. 29 proponuje się uregulowanie (analogicznie do dotychczasowych rozwiązań)
sytuacji, w której rolnik złożył wniosek o przyznanie płatności, a następnie wniosek
o wstąpienie do postępowania prowadzonego na podstawie wniosku złożonego do
kierownika innego biura powiatowego ARiMR.
W art. 30 zaproponowano przepisy regulujące sposób postępowania, w przypadku gdy
rolnik zmarł po doręczeniu decyzji w sprawie o przyznanie płatności. W ust. 2
przewidziano również sytuację dotyczącą rolnika będącego osobą prawną, która uległa
rozwiązaniu, przekształceniu albo wystąpiło inne zdarzenie prawne, w wyniku którego
dochodzi do następstwa prawnego. Projektowane przepisy w tym zakresie są tożsame
z przepisami dotychczas stosowanymi.
Projektowany art. 31 ustanawia kierownika biura powiatowego ARiMR organem
właściwym w sprawach uznawania przypadków działania siły wyższej lub wystąpienia
nadzwyczajnych okoliczności oraz określa tryb uznawania danego przypadku za
działanie siły wyższej lub wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności albo odmowy
takiego uznania, wskazując, że uznanie albo odmowa następuje w decyzji w sprawie
o przyznanie płatności bezpośrednich lub płatności niezwiązanej do tytoniu.
Projektowany art. 32 ustanawia kierownika biura powiatowego ARiMR organem
właściwym w sprawach zwrotu środków finansowych potrąconych z tytułu dyscypliny
finansowej, w przypadku gdy współczynnik korygujący uległ zmniejszeniu, oraz
określa tryb zwrotu tych środków, wskazując, że następuje on w odrębnej decyzji
(ust. 2) lub w decyzji w sprawie o przyznanie płatności bezpośrednich (ust. 3). Ponadto
w projektowanym ust. 4 upoważniono ministra właściwego do spraw rolnictwa do
określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych warunków dokonywania zwrotu
tych środków.
Jednocześnie konieczne jest ustanowienie przepisów przejściowych (projektowany
art. 62) regulujących zasady dokonywania zwrotu środków finansowych potrąconych
z tytułu dyscypliny finansowej w 2013 r., który to zwrot będzie dokonywany w decyzji
w sprawie przyznania płatności bezpośrednich za 2014 r. Z uwagi na trwający proces
przyznawania i wypłaty płatności za 2014 r. proponuje się, aby zwrotu tego można było
dokonać również poprzez zmianę już wydanej decyzji (ust. 1). Zmiana takiej decyzji nie
33
wymagałaby zgody strony (ust. 2), a o wszczęciu postępowania w tej sprawie kierownik
biura powiatowego ARiMR zawiadamiałby strony w drodze obwieszczenia
umieszczonego na stronie internetowej ARiMR oraz w biurze powiatowym ARiMR
(ust. 3).
W art. 33 projektowanej ustawy zaproponowano wprowadzenie możliwości
przechowywania dokumentacji związanej z przyznawaniem pomocy w formie
cyfrowych kopii. Regulacja ta ma na celu ograniczenie kosztów związanych
z przechowywaniem dokumentów składających się na akta spraw zgromadzone w toku
postępowania administracyjnego dotyczącego przyznawania pomocy w ramach działań
o charakterze masowym. Proponuje się, aby po zakończeniu postępowania
administracyjnego w tych sprawach, a w przypadku przysługiwania stronie prawa
wniesienia skargi do sądu administracyjnego, po bezskutecznym upływie terminu
przewidzianego na wniesienie tej skargi albo po prawomocnym zakończeniu
postępowania sądowo-administracyjnego, w wyniku którego ostateczna decyzja
kończąca postępowanie w sprawie nie została wyeliminowana z obrotu prawnego,
dokumenty składające się na akta sprawy, o ile powstały w formie pisemnej, były
kopiowane cyfrowo i pozostawione w aktach sprawy zamiast ich papierowych
oryginałów. Dzięki takiemu rozwiązaniu przechowywane będą jedynie akta sprawy
w postaci cyfrowej, co znacząco ograniczy koszty funkcjonowania ARiMR, w tym
ograniczy konieczność dodatkowego najmu powierzchni przeznaczonych na
tzw. archiwa. Wskazać należy, że z tytułu płatności bezpośrednich, o których mowa
w rozporządzeniu nr 1307/2013, agencja płatnicza rokrocznie zakłada a następnie
przechowuje 1 360 000 teczek aktowych spraw. W całym okresie programowania
zostanie założone ok. 8 160 000 teczek aktowych spraw.
Powyższe reguły proponuje się odnieść również do akt spraw rozstrzyganych
w postępowaniach nadzwyczajnych przewidzianych w k.p.a., prowadzonych przed
organami administracyjnymi działającymi w strukturze ARiMR.
Mając na uwadze zapewnienie wiarygodności cyfrowych kopii tych dokumentów,
proponuje się również, aby po ich skopiowaniu do postaci cyfrowej kopie te były
potwierdzane za zgodność z oryginałem przy pomocy bezpiecznego podpisu
elektronicznego, weryfikowanego przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.
Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym
34