Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej, ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz niektórych innych ustaw

jest obligatoryjne zwolnienie funkcjonariusza celnego z postępowania kwalifikacyjnego
na obejmowane stanowisko służbowe, które powinno być zgodne z kwalifikacjami
funkcjonariusza celnego i dotychczasowym przebiegiem służby. Kierownik urzędu
określi także funkcjonariuszowi celnemu termin podjęcia służby, miejsce pełnienia
służby oraz stopień służbowy i uposażenie nie niższe od dotychczasowego. Ze względu
na konieczność opracowania w sposób kompleksowy tego zagadnienia zaprojektowany
przepis przewiduje wliczenie okresu pozostawania funkcjonariusza celnego poza służbą
do okresu służby, od którego zależą uprawnienia i świadczenia należne
funkcjonariuszowi celnemu – z zastrzeżeniem odmiennego uregulowania prawa do
urlopów, o których mowa w art. 138, które powracający do służby funkcjonariusz celny
nabędzie od momentu powrotu do służby w Służbie Celnej. W tym zakresie, poprzez
odesłanie do zaprojektowanego brzmienia przepisu art. 108, ujednolicono zasady
przyznawania świadczeń za czas nieobecności w Służbie Celnej, uniknięto tym samym
dotychczasowych
wątpliwości
interpretacyjnych
co
do
przysługujących
funkcjonariuszom celnym świadczeń i należności za okres pozostawania poza służbą
oraz zasad powrotu do służby.
Kolejna zmiana obejmuje art. 1 pkt 29 projektu, w którym zaprojektowano nowelizację
art. 112 ustawy. W dodanym ust. 1a zamieszczono definicje „doby” oraz „tygodnia” –
pojęcia te dotychczas nie były zdefiniowane w pragmatyce służbowej Służby Celnej.
Wprowadzenie tych definicji ustawowych jest niezbędne ze względu na konieczność
rozliczania czasu służby załóg jednostek pływających Służby Celnej wykonujących
służbę w 24-godzinnym systemie służby.
W art. 112 zaproponowano dodanie ust. 6a normującego przyznanie funkcjonariuszowi
pełniącemu służbę w przedłużonym czasie służby – jeżeli czas pełnienia tej służby
skutkuje skróceniem dobowego okresu nieprzerwanego odpoczynku – w następnej
dobie dodatkowego czasu na wypoczynek w wymiarze zapewniającym wyrównanie
przysługującego mu okresu nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Propozycja ta
wynika z faktu, że dyrektywa 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 4 listopada
2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy przyznaje każdemu
pracownikowi prawo do 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Zgodnie
z art. 17 dyrektywy 2003/88/WE odstępstwa od art. 3 regulującego minimalny dobowy
odpoczynek są możliwe w pewnych sytuacjach, wskazanych w art. 17 ust. 3 dyrektywy,
jednak pod warunkiem zapewnienia zainteresowanym pracownikom równoważnego

32
okresu wyrównawczego odpoczynku lub – w wyjątkowych przypadkach, w których nie
jest możliwe z powodów obiektywnych przyznanie takich równoważnych okresów
wyrównawczego odpoczynku – pod warunkiem przyznania zainteresowanym
pracownikom właściwej ochrony (art. 17 ust. 2). Zgodnie z orzecznictwem Trybunału
Sprawiedliwości UE (m.in. sprawa C-151/02 Londeshauptstodt Klei v. Norbert Jeager,
pkt 94, 97 i 103) równoważny okres wyrównawczego odpoczynku powinien być
przyznawany bezpośrednio po okresie pracy, który ma rekompensować, i przed
rozpoczęciem kolejnego okresu pracy, tak aby zapobiec powstaniu u pracownika stanu
przemęczenia i w ten sposób chronić jego bezpieczeństwo i zdrowie.
Poprzez zmianę brzmienia art. 112 ust. 6 i 7 oraz dodanie ust. 10a–10d wprowadzono
odrębne zasady czasu służby dla członków załóg jednostek pływających Służby Celnej.
Zamierzeniem tego rozwiązania jest optymalne wykorzystanie sprzętu pływającego
oraz przeszkolonych załóg statków pływających Służby Celnej. Proponowane
rozwiązania zakładają, że czas pełnienia służby funkcjonariusza pełniącego służbę
w składzie załogi jednostki pływającej Służby Celnej może wynieść 24 godziny lub
więcej. Zgodnie z projektowanymi regulacjami, funkcjonariuszowi celnemu pełniącemu
służbę w załogowym rozkładzie czasu służby w składzie załogi jednostki pływającej
przez okres 24 godzin lub dłuższy, udziela się co najmniej 8 godzin odpoczynku
w ciągu doby służby, rozumianej jako 24 godziny, poczynając od godziny, w której
funkcjonariusz celny rozpoczął służbę. Po zakończeniu służby w składzie załogi
jednostki pływającej Służby Celnej funkcjonariuszowi będzie udzielany czas na
odpoczynek w wymiarze nie mniejszym niż czas służby pełnionej w składzie załogi.
Ponadto zaproponowano rozwiązanie, zgodnie z którym funkcjonariuszowi pełniącemu
służbę w składzie załogi jednostki pływającej Służby Celnej będzie przysługiwał, za
każdy tydzień, minimalny okres nieprzerwanego odpoczynku w wymiarze 24 godzin.
Okres rozliczeniowy w odniesieniu do tego funkcjonariusza będzie wynosił dwa
tygodnie.
Przyjęta w projektowanym przepisie zasada odmiennego rozkładu czasu służby dla
funkcjonariuszy celnych pełniących służbę w składach załogi jednostek pływających
Służby Celnej jest analogiczna do rozwiązań przyjętych w Straży Granicznej – pozwoli
ona też lepiej zorganizować współdziałanie służb. Rozwiązanie takie jest zgodne
z dyrektywą 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 4 listopada 2003 r.
dotyczącą niektórych aspektów organizacji czasu pracy (L 299/9).

33
Zmiana zaproponowana w art. 1 pkt 30 projektu odnosząca się do art. 113 ust. 1a
ustawy wprowadza pewne novum w zakresie obsadzania stanowiska audytora
wewnętrznego, głównego księgowego oraz radcy prawnego kandydatami spośród
członków korpusu służby cywilnej. Rozwiązanie to pozwoli na pozyskanie najlepszych
fachowców wybranych specjalności. Jednocześnie zgodnie z postanowieniami art. 27
projektu przyjęto zasadę, że funkcjonariusze celni pełniący służbę na ww. stanowiskach
pozostaną na nich po wejściu w życie niniejszej ustawy. Członkami korpusu służby
cywilnej będą obsadzane natomiast wszystkie wolne stanowiska po dniu wejścia
w życie niniejszej ustawy. Przyjęcie proponowanego rozwiązania jest podyktowane
faktem, iż osoby aplikujące na takie stanowiska powinny posiadać specjalistyczne
wykształcenie i certyfikaty i z uwagi na zapotrzebowanie na rynku pracy mogą być
zainteresowane nawiązaniem stosunku pracy, a nie pełnieniem służby.
Zmiana zamieszczona w art. 1 pkt 31 projektu odnosząca się do dodanego art. 125a
ustawy wprowadza zakaz posiadania i korzystania przez funkcjonariusza celnego,
w czasie pełnienia służby w oddziałach celnych granicznych oraz w komórkach
zwalczania przestępczości, z prywatnych przenośnych urządzeń służących do
komunikacji elektronicznej, które umożliwiają indywidualne porozumiewanie się na
odległość.
Zakaz ten ma mieć charakter prewencyjny. Funkcjonariusze celni pełniący służbę
w oddziałach celnych granicznych oraz w komórkach zwalczania przestępczości
realizują zadania o szczególnym znaczeniu dla budżetu państwa, takie jak kontrola
przywozu i wywozu towarów, z którymi jest związane wysokie ryzyko zaistnienia
nieprawidłowości godzących w bezpieczeństwo ekonomiczne państwa (przemyt
wyrobów akcyzowych, nielegalny obrót wyrobami akcyzowymi, w tym zarówno
wytworzonymi w kraju, jak i pochodzącymi z przemytu). Z tego też względu
funkcjonariusze celni są w większym stopniu narażeni na sytuacje, które mogą
generować zachowania, których efektem będzie korzystanie z prywatnych przenośnych
urządzeń elektronicznych do niepożądanych celów, takich jak informowanie
nieuprawnionych podmiotów o działaniach służbowych, co może ułatwić dokonanie
przemytu, a w konsekwencji może doprowadzić do stworzenia możliwości czerpania
korzyści z tytułu zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji przez funkcjonariusza
celnego. Dlatego wydaje się zasadne wprowadzanie mechanizmów, które będą
minimalizowały występowanie tego typu zjawisk. Wprowadzenie tego zakazu jest

34
niezbędne również z uwagi na miejsce wykonywania zadań przez funkcjonariuszy
celnych pełniących służbę w ww. komórkach, a więc na przejściu granicznym czy
w terenie, gdzie funkcjonariusz celny samodzielnie podejmuje decyzje,
np. o dopuszczeniu towarów do obrotu na terytorium Unii Europejskiej.
Jednocześnie przewiduje się możliwość korzystania przez funkcjonariusza celnego
w czasie pełnienia służby z prywatnych urządzeń służących do komunikacji
elektronicznej w celach pozasłużbowych, pod warunkiem uprzedniego zgłoszenia ich
posiadania każdorazowo przed rozpoczęciem służby zgodnie z obowiązującym go
rozkładem czasu służby wraz z podaniem danych identyfikujących urządzenie.
Zgłaszanie tych danych służy przede wszystkim prewencji i ma na celu umożliwienie,
gdy zajdzie taka potrzeba, zidentyfikowania funkcjonariusza celnego zgłaszającego
urządzenie. Należy wskazać, że podobne regulacje są wprowadzane nie tylko z uwagi
na konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa w niektórych zakładach pracy,
w których telefony komórkowe mogą zakłócać działania maszyn. Wprowadzenie tego
rozwiązania do pragmatyki Służby Celnej wydaje się uzasadnione specyfiką służby, ale
też wskazuje na wykonywanie przez funkcjonariuszy celnych zadań o szczególnym
znaczeniu. Rekompensatę ograniczeń nakładanych na funkcjonariuszy celnych będą
stanowiły dodatkowe świadczenia do uposażeń funkcjonariuszy celnych. Projektowana
regulacja nie będzie ograniczała konstytucyjnego prawa funkcjonariuszy celnych do
komunikowania się. Ponadto, w przypadku gdy funkcjonariusz celny nie będzie
posiadał w czasie pełnienia służby zgłoszonego prywatnego urządzenia służącego do
komunikacji elektronicznej, będzie mógł wykorzystać do tego celu urządzenia
służbowe. Z uwagi na wymagania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odnoszące się
do wprowadzania ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności
i praw, zakaz taki musi być wdrożony przepisem o randze ustawowej.
Projektowany przepis wprowadza w art. 125a w ust. 2 upoważnienie do wydania przez
ministra właściwego do spraw finansów publicznych rozporządzenia określającego
zakres danych identyfikujących przedmiotowe urządzenie, przy czym rozporządzenie to
powinno zawierać regulacje zapewniające możliwość identyfikacji funkcjonariusza
celnego zgłaszającego urządzenie.
Naruszenie przedmiotowego zakazu będzie skutkowało odpowiedzialnością
dyscyplinarną.

35
Zmiana zaprojektowana w art. 1 pkt 32 projektu obejmująca art. 126 ustawy ma na celu
rozszerzenie przewidzianego w tym przepisie katalogu osób o osoby prowadzące
z funkcjonariuszem albo osobą zatrudnioną w Służbie Celnej wspólne gospodarstwo
domowe. Projektowany przepis uwzględnia, iż podległość służbowa może dotyczyć
zarówno funkcjonariuszy pełniących służbę, jak i zatrudnionych w jednostkach
organizacyjnych Służby Celnej członków korpusu służby cywilnej oraz pracowników,
do których stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o służbie cywilnej i ustawy
o pracownikach urzędów państwowych. Rozwiązania powyższe pozwolą na
wyeliminowanie sytuacji podejrzenia funkcjonariuszy celnych oraz osób zatrudnionych
w Służbie Celnej o brak bezstronności i obiektywizmu w związku z wykonywaniem
zadań służbowych. Wprowadzane przepisy przyczynią się do zwiększenia
przejrzystości kadrowej i powinny przeciwdziałać zjawisku nepotyzmu. Ograniczy to
nadużywanie zajmowanego stanowiska przez faworyzowanie i protegowanie niektórych
członków rodziny i osób prowadzących z funkcjonariuszem czy osobą zatrudnioną
w jednostkach organizacyjnych Służby Celnej wspólne gospodarstwo domowe.
Zaproponowane w art. 1 pkt 33 projektu wprowadzenie art. 126a ustawy ma na celu
uregulowanie procedury uzyskiwania informacji koniecznych do sprawdzenia
faktycznego przestrzegania zakazu, o którym mowa w art. 126 ustawy. Przedmiotowa
zmiana jest reakcją na powstałą w Służbie Celnej potrzebę wdrożenia narzędzi, które
umożliwiałyby kierownikowi urzędu kontrolę respektowania zakazu wynikającego
z przepisu art. 126 ustawy i docelowo zmiana ta ma służyć prawidłowemu zarządzaniu
kadrami. Przepis ten nakłada obowiązek składania przez funkcjonariuszy celnych oraz
osoby zatrudnione informacji o małżonku oraz osobach, z którymi pozostaje w stosunku
pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie albo powinowactwa pierwszego stopnia,
a także o osobach prowadzących z nim wspólne gospodarstwo domowe pełniących
służbę albo zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych Służby Celnej w sytuacji
zaistnienia podległości służbowej. Przepis art. 126a reguluje również, jakie dane
powinna zawierać informacja, termin jej złożenia oraz komu należy ją złożyć.
Funkcjonariusz celny ani osoba zatrudniona nie może bowiem wykorzystywać
własnych wpływów w celu zagwarantowania preferencyjnego traktowania
w zatrudnianiu, nagradzaniu i promowaniu tych osób oraz uzyskiwaniu przez nie
innych korzyści polegających np. na umacnianiu rodzinnych więzi i odpowiedniego
poparcia. Przedmiotowa zmiana ma na celu zwiększenie transparentności stosunków

36