Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej, ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz niektórych innych ustaw

warunkach określonych w przepisach w sprawie należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej. Zwrotem kosztów leczenia za granicą byłyby
objęte świadczenia finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.
W przypadku śmierci funkcjonariusza celnego za granicą transport zwłok do kraju
odbywałby się na koszt Służby Celnej. Przygotowane w tym zakresie przepisy regulują
zarówno samą kwestię delegowania funkcjonariusza celnego, jak również ogół
świadczeń przysługujących mu w trakcie podróży do miejsca delegowania, pobytu
w miejscu delegowania i powrotu do kraju. Projektowana regulacja będzie wymagała
przepisu upoważniającego do wydania w tym zakresie aktu wykonawczego.
Zaprojektowana w art. 1 pkt 22 projektu zmiana brzmienia przepisu art. 90 ustawy
zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych do
określenia w formie rozporządzenia wysokości przyznawanych świadczeń, o których
mowa w projektowanym art. 89a.
W art. 1 pkt 23 projektu dokonuje się zmiany art. 102 ustawy. W dodanym do tego
artykułu ust. 1a wprowadzono regulację, w wyniku której funkcjonariusze celni
kierowani do pełnienia służby w oddziałach celnych granicznych, a także
funkcjonariusze celni pełniący służbę w tych komórkach, będą mogli być poddawani
badaniu psychofizjologicznemu. Zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa obszaru
celnego Unii Europejskiej wymaga profesjonalnej realizacji zadań ze strony
funkcjonariuszy celnych, zwłaszcza w oddziałach celnych granicznych, w których
istnieje potencjalnie najwyższe ryzyko przemytu, zwłaszcza wyrobów akcyzowych.
Z uwagi na fakt, że funkcjonariusze celni pełniący służbę w oddziałach celnych
granicznych realizują zadania o szczególnym znaczeniu nie tylko dla społeczeństwa, ale
również dla budżetu państwa, powinni legitymować się nie tylko szczególnymi
kwalifikacjami, ale także odpowiednimi cechami osobowymi. Funkcjonariusze celni,
z uwagi na zakres wykonywanych zadań w tych komórkach, mogą być narażeni na
wiele zagrożeń, w tym na znaczną presję korupcyjną. Z tytułu wyższych wymagań
stawianych tym funkcjonariuszom celnym przysługują im dodatkowe świadczenia do
uposażenia. Weryfikacja kandydatów do pełnienia służby na wybrane stanowiska
w oddziale celnym granicznym powinna być przemyślana i oparta na profesjonalnych
rozwiązaniach. Jedną z form jest właśnie przeprowadzenie badania
psychofizjologicznego, które obejmuje rejestrowanie specyficznych zmian reakcji

27
fizjologicznych występujących w trakcie zadawania pytań badanemu i będzie służyć do
ustalenia w szczególności informacji o badanym dotyczących:
1) lojalności w służbie;
2) czerpania w jakiejkolwiek formie korzyści w związku z dotychczasową służbą
w Służbie Celnej (np. posiadania środków finansowych nieznajdujących pokrycia
w przychodach);
3) patologii oraz uzależnień niepożądanych w służbie (udokumentowane kontakty
z członkami grup przestępczych).
Przeprowadzenie takich badań pomoże ustalić zdolność do służby odpowiednich
funkcjonariuszy celnych, ponieważ dzięki nim można dotrzeć do sfery badanego,
obejmującej emocje funkcjonariusza celnego (np. silne skojarzenie bodźca z jakimś
wydarzeniem w życiu badanego, lęki, blokady psychiczne i źródła silnego stresu).
Zaproponowana w art. 1 pkt 24 lit. a projektu nowelizacja art. 104 ust. 1 pkt 9 ustawy
jest bezpośrednio związana z omówionym wcześniej dodanym przepisem art. 29a.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 104 ust. 1 pkt 9 funkcjonariusz celny, który odmówi
wykonania decyzji o przeniesieniu do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej
Służby Celnej, będzie obligatoryjnie zwalniany ze służby w Służbie Celnej.
Rozwiązanie powyższe obejmie także dyrektorów izb celnych oraz naczelników
urzędów celnych i ich zastępców przenoszonych na podstawie art. 29a.
Zmiana zaproponowana w art. 1 pkt 24 lit. b projektu dotycząca art. 104 ust. 1 pkt 11
ustawy jest następstwem wprowadzenia regulacji dotyczących objęcia funkcjonariuszy
celnych orzecznictwem komisji lekarskich podległych ministrowi właściwemu do
spraw wewnętrznych. Zmiana ta jest konieczna z uwagi na to, że w zakresie zdolności
fizycznej i psychicznej do pełnienia służby na stanowisku, na którym są wykonywane
zadania, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4–6 ustawy, będą orzekały wspomniane
komisje, a w stosunku do pozostałych funkcjonariuszy – lekarz orzecznik Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych. Zarówno ta zmiana, jak i propozycja zmian w zakresie
brzmienia art. 130 ust. 1 i ust. 5 i 6, oznacza, że komisje te będą orzekały w stosunku do
funkcjonariuszy wykonujących następujące zadania:
1) rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń
związanych z naruszeniem przepisów dotyczących wprowadzania na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyprowadzania z jej terytorium towarów objętych
ograniczeniami lub zakazami obrotu ze względu na bezpieczeństwo i porządek

28
publiczny lub bezpieczeństwo międzynarodowe, w szczególności takich jak
odpady, substancje chemiczne i ich mieszaniny,
materiały jądrowe
i promieniotwórcze, środki odurzające i substancje psychotropowe, broń, amunicja,
materiały wybuchowe oraz towary i technologie o znaczeniu strategicznym;
2) rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw skarbowych
i wykroczeń skarbowych oraz ściganie ich sprawców, w zakresie określonym
w ustawie z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy;
3) rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń
przeciwko:
a) zdrowiu, określonych w art. 55, 57, 61 i 66 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii,
b) dobrom kultury, określonych w art. 109 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i w art. 53 ustawy z dnia 14 lipca
1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach,
c) prawom własności intelektualnej, określonych w art. 116–118 ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych i w art. 305 ustawy
z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej,
d) przyrodzie, określonych w art. 127 pkt 2 lit. e w zakresie określonym w art. 51
ust. 1 pkt 6 i art. 52 ust. 1 pkt 10, oraz określonych w art. 128 i 131 pkt 10
ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
e) środowisku, określonych w art. 183 § 2, 4, 5 i 6, w przypadku czynów,
o których mowa w art. 183 § 2, 4 i 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks
karny, oraz przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, określonych w art. 244
Kodeksu karnego, w zakresie niestosowania się do zakazu wstępu do ośrodków
gier i uczestnictwa w grach hazardowych,
f) ograniczeniom obrotu towarami i technologiami o znaczeniu strategicznym,
określonym w art. 33 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o obrocie
z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla
bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju
i bezpieczeństwa
– oraz ściganie ich sprawców, jeżeli zostały ujawnione przez Służbę Celną.

29
W okresie obowiązywania ustawy o Służbie Celnej (tj. od 31 października 2009 r. do
11 lipca 2014 r.) zostało wydanych 56 orzeczeń w związku z badaniem prawidłowości
orzekania o czasowej niezdolności do służby.
Zmiana w art. 1 pkt 25 projektu brzmienia art. 105 ustawy ma na celu rozszerzenie
katalogu przypadków umożliwiających fakultatywne zwolnienie ze służby
funkcjonariusza celnego o przypadki osób, które podjęły pracę w instytucjach Unii
Europejskiej, jednostkach utworzonych przez Unię Europejską albo w organizacji
międzynarodowej. Konieczność wprowadzenia takiego rozwiązania wynika z faktu, iż
w Służbie Celnej nie ma możliwości przyjęcia na zastępstwo osób w miejsce
funkcjonariuszy celnych podejmujących czasową pracę poza strukturami Służby Celnej,
także w strukturach podległych Unii Europejskiej albo w organizacji międzynarodowej.
Wobec powyższego zaproponowano regulację polegającą na możliwości zwolnienia
takiego funkcjonariusza celnego ze służby. Jednocześnie w tym samym projekcie
zaproponowano przepisy ustalające zasady ponownego przyjęcia do służby takich
funkcjonariuszy celnych.
Powyższe rozwiązanie nie będzie obejmowało
funkcjonariuszy celnych oddelegowanych przez kierownika urzędu do pracy
w instytucjach Unii Europejskiej, jednostkach utworzonych przez instytucje Unii
Europejskiej albo w organizacji międzynarodowej.
Druga część zmiany art. 105 ustawy stanowi regulację analogiczną do zawartej
w ustawie z dnia 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży
Granicznej, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, ustawy o Biurze Ochrony Rządu,
ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, ustawy
o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, ustawy o Centralnym Biurze
Antykorupcyjnym, ustawy o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu
Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego, ustawy o Służbie Więziennej oraz
niektórych innych ustaw w zakresie określenia fakultatywnej przesłanki zwolnienia
funkcjonariusza
celnego
ze
służby,
tj.
w
przypadku
dwukrotnego
nieusprawiedliwionego niestawienia się na badanie lekarskie lub obserwację zlecone
przez komisję lekarską lub niepoddania się im, chyba że skierowanie do komisji
lekarskiej nastąpiło na wniosek funkcjonariusza celnego.
Zmiana zawarta w art. 1 pkt 26 projektu w zakresie brzmienia art. 106 ustawy wynika
z konieczności uszczegółowienia przypadków, w których wygasa stosunek służbowy
funkcjonariusza celnego, oraz dostosowania tego brzmienia do zmian wprowadzonych

30
niniejszą nowelizacją. Zawarty w obecnym brzmieniu przepisu katalog wygaśnięcia
stosunku służbowego został rozszerzony o przypadki doręczenia prawomocnego
wyroku sądowego uchylającego decyzję o zwolnieniu ze służby bądź orzeczenie
dyscyplinarne o wydaleniu ze służby oraz przypadek zakończenia pracy w instytucji
Unii Europejskiej, jednostce utworzonej przez Unię Europejską albo organizacji
międzynarodowej.
Zaprojektowana w art. 1 pkt 27 projektu zmiana art. 108 ustawy ma na celu określenie
warunków, na jakich funkcjonariusza celnego, w stosunku do którego wydano decyzję
o zwolnieniu ze służby, a następnie ją uchylono lub stwierdzono jej nieważność,
przywraca się do tej służby. Zaprojektowana regulacja wprowadza zasadę, iż okres
pozostawania w wyniku zwolnienia poza służbą wliczany będzie do okresu służby.
W konsekwencji, funkcjonariuszowi celnemu będą przysługiwały za ten okres
uprawnienia i świadczenia należne w tym czasie, jednak z zastrzeżeniem przepisu
zawartego w dodanym ust. 5, który stanowi, że zasada ta nie ma zastosowania do
urlopów określonych w art. 138 ustawy, do których funkcjonariusz celny nabędzie
prawo w chwili powrotu do służby w Służbie Celnej.
Zaproponowana w art. 1 pkt 28 projektu zmiana polegająca na dodaniu art. 109a ustawy
pozostaje w ścisłej korelacji z omawianymi wyżej przepisami art. 105 ust. 1 pkt 3
i ust. 2 oraz art. 106 ustawy o Służbie Celnej, stanowiąc łącznie kompleksowe
rozwiązanie w zakresie zwolnienia ze służby funkcjonariuszy celnych podejmujących
pracę poza organizacją oraz chcących powrócić do służby po jej zakończeniu. Wskazać
przy tym należy, że charakter tej pracy został dokładnie określony i obejmuje powołanie
do innej służby państwowej, objęcie funkcji z wyboru w organach wykonawczych
samorządu terytorialnego, podjęcie pracy w instytucji Unii Europejskiej, w jednostce
utworzonej przez Unię Europejską albo w organizacji międzynarodowej. W takich
przypadkach, złożony przez funkcjonariusza celnego zwolnionego ze służby w związku
z powołaniem do innej służby państwowej, objęciem funkcji z wyboru w organach
wykonawczych samorządu terytorialnego, podjęciem pracy w instytucji Unii
Europejskiej, w jednostce utworzonej przez Unię Europejską albo w organizacji
międzynarodowej – któremu nie wygasł stosunek służbowy – w terminie 7 dni od dnia
zakończenia pracy w ww. instytucjach wniosek skutkuje przywróceniem go do służby.
Niezachowanie wyznaczonego, 7-dniowego terminu skutkować będzie wygaśnięciem
stosunku służbowego funkcjonariusza celnego. Istotnym elementem tego rozwiązania

31