Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw

finansów publicznych przekazywałyby wolne środki Ministrowi Finansów w depozyt.
Natomiast wolne środki w walutach obcych ww. jednostki sektora finansów
publicznych mogłyby lokować na rachunkach bankowych.
Ponadto, mając na celu stworzenie podobnego instrumentu zarządzania płynnością dla
jednostek samorządu terytorialnego, dodano ust. 1a, zgodnie z którym samodzielne
publiczne zakłady opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest jednostka
samorządu terytorialnego, samorządowe instytucje kultury oraz samorządowe osoby
prawne, o których mowa w art. 9 pkt 14, z wyjątkiem wojewódzkich funduszy ochrony
środowiska i gospodarki wodnej, miałyby prawo lokować wolne środki w formie
depozytu u jednostki samorządu terytorialnego (zgodnie z dodawanym art. 91a);
3) pkt 4 – rozszerzono przepis (art. 52 ust. 1a) wyłączający z limitów rozchodów,
oprócz środków z tytułu przyjętych depozytów, środki związane z operacjami
finansowymi pomiędzy rachunkami Ministra Finansów. Dotyczy to operacji
o charakterze technicznym (nie wiążą się z faktycznym kasowym wypływem środków)
oraz operacji w ramach zarządzania płynnością budżetu państwa (praktyczny brak
wpływu Ministra Finansów na ich wielkość w ciągu roku). Operacje takie
z ekonomicznego punktu widzenia nie powodują wypływu środków będących
w dyspozycji Ministra Finansów, a jedynie sztucznie podnoszą wielkość limitu
rozchodów. Przyjęcie proponowanego rozwiązania umożliwi efektywne planowanie
w ustawie budżetowej kwot rozchodów do poziomu niezbędnego do sfinansowania
potrzeb w ciągu całego roku budżetowego (bez konieczności uwzględniania
dodatkowych operacji o charakterze technicznym lub krótkookresowym) oraz
elastyczne wykorzystanie posiadanych środków w ramach zarządzania płynnością
budżetu państwa.
W związku z przyznaniem jednostkom samorządu terytorialnego prawa do
przyjmowania depozytów od samorządowych osób prawnych, samorządowych
instytucji kultury i samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w art. 52
dodano ust. 1c wyłączający z limitu rozchodów środki z tytułu zobowiązań
finansowych zaciąganych i spłacanych w tym samym roku budżetowym w związku
z przyjmowaniem depozytów przez jednostki samorządu terytorialnego.
Ponadto, w związku z powierzeniem Ministrowi Finansów prowadzenia rachunków
depozytowych, proponuje się klasyfikowanie środków pozostających na tych
3
rachunkach jako przychodów dopiero w momencie ich wykorzystywania przez Ministra
Finansów. Depozyty sądowe stanowią własność prywatną (osoby składającej środki do
depozytu, dłużnika itp.). Środki przechowywane na rachunkach depozytowych Ministra
Finansów dopiero w momencie ich przeniesienia na odrębne rachunki Ministra
Finansów staną się przychodem budżetu państwa, który klasyfikowany będzie jako tytuł
dłużny – przyjęty depozyt;
4) pkt 5 – w związku z nowymi rozwiązaniami w zakresie przyjmowania depozytów
sądowych konieczne stało się wprowadzenie przepisu zobowiązującego Ministra
Finansów do otwierania rachunków depozytowych w złotych lub walutach obcych, na
których przechowywane będą depozyty sądowe. Należy również podkreślić, że
z powyższego wynika, iż zmiana umiejscowienia depozytów sądowych w zakresie
środków pieniężnych nie obejmuje pieniędzy, które muszą być zachowane
w konkretnych egzemplarzach. Proponuje się, aby rachunki depozytowe Ministra
Finansów prowadził Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Wybór BGK wynika
z faktu, iż w związku z konsolidacją środków publicznych zostały już stworzone
odpowiednie mechanizmy w ramach BGK pozwalające na wykorzystanie
w zarządzaniu płynnością budżetu państwa środków przyjętych przez Ministra
Finansów w depozyt lub zarządzanie. Przy zastosowaniu tych mechanizmów Minister
Finansów zamierza wykorzystywać również środki stanowiące depozyty sądowe. Stąd
propozycja prowadzenia rachunków depozytowych Ministra Finansów przez BGK.
Ponadto, jak wynika z posiadanych informacji, bank ten już w chwili obecnej prowadzi
rachunki sum depozytowych blisko 180 z 298 sądów.
Wybór tego banku nie będzie stanowił pomocy publicznej. BGK jest bankiem
państwowym, który jest nakierowany na wspieranie i realizację określonych programów
rządowych i zadań publicznych. BGK posiada ponadto określone w ustawie gwarancje
ze strony Skarbu Państwa, co dodatkowo zwiększy bezpieczeństwo depozytów
sądowych. Bank będzie wykonywał czynności związane z prowadzeniem rachunków
depozytowych odpłatnie. Koszty prowadzenia tych rachunków będą ponoszone
z budżetu państwa. Zadania związane z przyjmowaniem depozytów sądowych są
zadaniami państwa.
Ponadto proponuje się przyznanie Ministrowi Finansów możliwości czasowego
zarządzania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunkach depozytowych
4
Ministra Finansów w celu zmniejszenia potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,
a przez to obniżenia poziomu długu publicznego i minimalizowania kosztów jego
obsługi. Proponuje się również określenie w ustawie o finansach publicznych zasad
oprocentowania środków składanych na rachunki depozytowe. Ponadto w ustawie
określono wymogi, jakie będą musiały spełniać prowadzone przez Bank Gospodarstwa
Krajowego dla Ministra Finansów rachunki depozytowe (art. 83a);
5) pkt 6 – umożliwienie samodzielnym publicznym zakładom opieki zdrowotnej, dla
których podmiotem tworzącym jest jednostka samorządu terytorialnego,
samorządowym instytucjom kultury oraz samorządowym osobom prawnym, o których
mowa w art. 9 pkt 14, z wyjątkiem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska
i gospodarki wodnej, lokowania wolnych środków w formie depozytu u jednostki
samorządu terytorialnego wymaga stworzenia odpowiednich ram prawnych, tak jak to
ma miejsce w przypadku depozytów przyjmowanych przez Ministra Finansów. Zgodnie
z proponowanymi przepisami art. 91a, depozyty mogłyby być przyjmowanie w celu
sfinansowania środków niezbędnych na pokrycie deficytu lub rozchodów jednostki
samorządu terytorialnego. Jednostka samorządu terytorialnego mogłaby przyjmować
depozyty, o ile organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podjąłby uchwałę
o przyjmowaniu takich depozytów. Przyjęcie środków wymagałoby zawarcia umowy
z deponentem. Na wniosek przedstawicieli samorządów terytorialnych zgłoszony
w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego jednostki samorządu
terytorialnego będą mogły przyjmować depozyty od ww. jednostek, które są podległe
(nadzorowane) danej jednostce samorządu, ale także od podmiotów podległych
(nadzorowanych) innym jednostkom samorządu terytorialnego. Takie rozwiązanie
miałoby zwiększyć elastyczność w stosowaniu tego instrumentu, a także dać
poszczególnym jednostkom samorządu terytorialnego możliwość pozyskiwania
dodatkowych środków w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania, wykraczającego
poza wolne środki podległych (nadzorowanych) jednostek. Ponadto takie rozwiązanie
wydaje się korzystne dla jednostek samorządowych (mogących lokować wolne środki
w jednostce samorządu terytorialnego), które będą mogły uzyskać wyższe
oprocentowanie od lokowanych środków;
6) pkt 7 – przewiduje zmianę art. 196 ust. 5, polegającą na jego rozszerzeniu pod
względem podmiotowym o kolejne jednostki objęte obowiązkiem lokowania u Ministra
Finansów. Z punktu widzenia konsolidacji finansów publicznych oraz zarządzania
5
płynnością środków publicznych istotne jest, aby czas rozliczeń i rozrachunku był jak
najkrótszy, zarówno pomiędzy poszczególnymi rachunkami jednostek, w tym również
rachunkami, z których nie są lokowane wolne środki w depozyt u Ministra Finansów,
jak również pomiędzy rachunkami danej jednostki a rachunkami Ministra Finansów, na
których są konsolidowane wolne środki jednostek. W związku z tym jednostki sektora
finansów publicznych objęte obowiązkiem lokowania wolnych środków u Ministra
Finansów powinny mieć również obowiązek prowadzenia swoich rachunków
bankowych w jednym banku – Banku Gospodarstwa Krajowego, podobnie jak jednostki
objęte już konsolidacją. Przeniesienie wszystkich rachunków bankowych do BGK
podyktowane jest również tym, iż obsługa rachunków przez BGK w zakresie
podstawowej działalności danej jednostki sektora finansów publicznych jest
prowadzona nieodpłatnie, ze względu na refundację kosztów przez Ministra Finansów,
co niewątpliwie w przypadku szeregu jednostek przyczyni się do obniżenia
ponoszonych kosztów. BGK będzie także prowadził rachunki depozytowe Ministra
Finansów;
7) pkt 8 – obejmuje zmianę art. 199a, która wynika z rozszerzenia katalogu podmiotów
zobowiązanych do lokowania wolnych środków w depozycie u Ministra Finansów i ma
na celu umożliwienie wypełnienia nałożonych na Ministra Finansów zadań związanych
z przyjmowaniem depozytów. Minister Finansów powinien mieć prawo uzyskania
informacji o stanach środków na rachunkach bankowych prowadzonych przez BGK
w odniesieniu do wszystkich jednostek objętych tym obowiązkiem. Udostępniane przez
BGK informacje umożliwią faktyczne sprawowanie kontroli nad środkami publicznymi
i objęcie konsolidacją wszystkich środków wskazanych jednostek sektora finansów
publicznych.
Art. 2 i art. 3 projektu przewidują zmiany odpowiednio w ustawie z dnia 17 listopada
1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.) oraz
ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
z 2013 r. poz. 427, z późn. zm.). Sądy pod względem organizacyjnym są państwowymi
jednostkami budżetowymi uprawnionymi do przyjmowania depozytów, np. tytułem
zabezpieczenia, spłaty zobowiązania czy poręczenia majątkowego. W obecnym stanie
prawnym depozyty w postaci środków pieniężnych powinny być przechowywane
w sądzie lub utrzymywane w banku na rachunku sądu. Proponuje się, aby depozyty
sądowe były wpłacane i utrzymywane na oprocentowanym rachunku depozytowym
6
Ministra Finansów. Propozycja ta nie zmienia istoty instytucji depozytu sądowego ani
zasad tworzenia depozytów sądowych. Zmianie ulega jedynie miejsce składania
(przechowywania) tych środków – rachunek depozytowy Ministra Finansów w Banku
Gospodarstwa Krajowego. Ponadto depozyty sądowe w formie pieniężnej miałyby być
składane bezpośrednio na wskazany przez sąd rachunek depozytowy Ministra Finansów
w celu eliminacji możliwości składania depozytów do kas sądów. Rozwiązanie takie
zapewni szybkość, sprawność i bezpieczeństwo tego typu operacji finansowych.
W chwili obecnej Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) w większości przypadków
gwarantuje składającym środki do depozytu na okres do 3 miesięcy jedynie
oprocentowanie dla wkładów na każde żądanie. Sądy jako przechowawcy mają
obowiązek przechowania depozytów w stanie niepogorszonym. W przedłożonym
projekcie gwarantowane jest oprocentowanie zapewniające przechowanie w stanie
niepogorszonym, bez względu na okres, na jaki został złożony depozyt. Ponadto
wszystkie depozyty będą oprocentowane wg tej samej stawki, co pozwoli zniwelować
zróżnicowanie, jakie w chwili obecnej występuje w tym zakresie w poszczególnych
sądach. Środki na rachunkach depozytowych Ministra Finansów w złotych będą
oprocentowane w wysokości stopy depozytowej Narodowego Banku Polskiego.
Natomiast w przypadku środków zgromadzonych w walutach obcych, w związku
z brakiem ograniczeń w ustawie co do rodzaju walut oraz niemożnością wskazania
jednego obiektywnego wskaźnika dla wszystkich walut, będą oprocentowane
w wysokości oprocentowania udzielanego dla wkładów wypłacanych w danej walucie
na każde żądanie przez Bank Gospodarstwa Krajowego prowadzący rachunki
depozytowe Ministra Finansów. Takie rozwiązanie jest analogiczne do obecnie
obowiązującego, gdzie środki złożone do depozytu oprocentowane są według stawek
banków prowadzących dla sądów rachunki depozytowe.
Ze względu na to, że rachunki depozytowe Ministra Finansów mogą być prowadzone
jedynie w BGK, należało jednocześnie uchylić przepis art. 752 § 2 k.p.c. dający
możliwość wyboru banku w przypadku depozytów złożonych na okres powyżej
3 miesięcy. Przy czym należy podkreślić, iż cel określony przez ustawodawcę przy
wprowadzeniu takiego uprawnienia – uniknięcie strat związanych z inflacją – będzie
realizowany poprzez oprocentowanie środków na rachunkach depozytowych Ministra
Finansów. Ponadto po wejściu w życie przedmiotowej ustawy to nie sądy, ale Minister
7