Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

rządowych  lub agencji wykonawczych  na  określone  cele,  jeżeli  kwoty  te  pochodzą  ze 
środków budżetu państwa, zostało wprowadzone ustawą z dnia 27 lipca 2002 r. o zmianie 
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych 
ustaw (Dz.  U.  Nr 141, poz. 1182). Dodanie tego  przepisu  wynikało  z  pakietu „Przede 
wszystkim przedsiębiorczość”.  
Analiza  omawianego  zwolnienia  z  uwzględnieniem  materiałów  źródłowych  prowadzi  do 
wniosku,  iż  zwolnienie  to  obejmuje  wyłącznie  świadczenia  otrzymywane  przez 
przedsiębiorców. 
Zatem w celu  uniknięcia  wątpliwości  interpretacyjnych  proponuje  się  dodanie  w  art.  14 
w ust. 3 pkt 13, zgodnie z którym do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza 
się  kwot  otrzymanych  przez  podmioty  prowadzące  pozarolniczą  działalność  gospodarczą 
od agencji wykonawczych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa 
i w konsekwencji uchylenie w art. 21 ust. 1 ustawy PIT pkt 47c. Kwoty te nadal nie będą 
podlegały  opodatkowaniu.  Rozwiązanie  to  wprowadza  zasady  rozliczenia tych kwot, 
analogicznie jak przewiduje ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych.  
W  związku  z  potrzebą  dostosowania  treści  art.  14  ust.  3  pkt  13  do  nomenklatury 
wykorzystywanej w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 
z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.) w dodawanym przepisie zrezygnowano z odwołania się do 
pojęcia agencji rządowych, pozostawiając jedynie wyłączenie z zaliczenia do przychodów 
dla kwot otrzymanych od agencji wykonawczych. Zgodnie bowiem z art. 92 ust. 1 ustawy 
z dnia 27 sierpnia 2009 r. –  Przepisy  wprowadzające  ustawę  o  finansach  publicznych 
(Dz. U. Nr 157, poz. 1241,  z  późn.  zm.)  dotychczasowe  agencje  państwowe  z  dniem 
1 stycznia 2012 r. stały się agencjami wykonawczymi.  
Ad 17.  Celem przygotowanej zmiany jest zwolnienie z opodatkowania  wynagrodzeń 
związanych  z  ustanowieniem  służebności  przesyłu,  o  którym  mowa  w  art.  3051  i nast. 
ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.). 
Proponowana  zmiana  wynika  m.in.  z  faktu  uznawania  przez  sądy  administracyjne,  że 
wypłacone  na  podstawie  Kodeksu  cywilnego  świadczenie  nazwane  „wynagrodzeniem” 
 
33 
spełnia cele odszkodowawcze i korzysta ze zwolnienia na podstawie przepisu normującego 
zwolnienie odnoszące się do odszkodowania.  
Propozycja zmiany wychodzi naprzeciw ugruntowanej linii orzeczniczej. Zgodnie 
z uchwałą  Sądu  Najwyższego  (Izba Cywilna z 2011-09-08, III CZP 43/11)  „roszczenie 
o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy nie ma charakteru odszkodowawczego, gdyż jego 
wysokość nie zależy od tego, czy właściciel poniósł jakikolwiek uszczerbek, to może ono 
realizować różne cele gospodarcze, w tym kompensować koszty, które właściciel poniósł 
przez to, że był np. zmuszony do korzystania z cudzej nieruchomości zamiast własnej, albo 
utracił korzyści, jakie by uzyskał, wynajmując albo wydzierżawiając rzecz. Trafne jest więc 
stanowisko, że wynagrodzenie za tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy może spełniać cele 
odszkodowawcze”.  
W  dalszej  części  uchwały  SN  wskazuje,  iż  „uszczerbek  właściciela  związany 
z pogorszeniem  nieruchomości  tylko  w  następstwie  zbudowania  na  niej  i  eksploatacji 
urządzeń  elektroenergetycznych  –  zgodnie  z  wolą  ustawodawcy  –  jest rekompensowany 
świadczeniem,  jakie  może  on  uzyskać  za  obciążenie  jego  prawa  służebnością  przesyłu. 
Wynagrodzenie za ustanowienie służebności (art. 3052 k.c.) powinno równoważyć wszelki 
uszczerbek związany z trwałym obciążeniem nieruchomości.” 
Warto zaznaczyć także, iż w Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad projektem ustawy 
o  korytarzach  przesyłowych,  który  przewiduje wprowadzenie odszkodowania za 
ustanowienie  służebności  przesyłu.  Zatem  po  uchwaleniu  tej  ustawy  odszkodowanie  to 
korzystać  będzie  ze  zwolnienia.  Niedokonanie  proponowanej  zmiany  może  spowodować 
zróżnicowanie  podatników  pod  względem  prawnopodatkowym,  co  może  rodzić 
wątpliwości natury konstytucyjnej. 
Z tych względów oraz dla zapewnienia jednolitości interpretacyjnej (orzecznictwo sądów 
administracyjnych i interpretacje organów podatkowych),  a  także  wychodząc  naprzeciw 
oczekiwaniom podatników, proponuje się wprowadzenie stosownego zwolnienia w ustawie 
o podatku dochodowym od osób fizycznych. 
Ad 18.  Celem  tej  zmiany  jest  objęcie  zwolnieniem  przedmiotowym  w  podatku  PIT 
świadczeń  mieszkaniowych  otrzymywanych  przez  żołnierzy zawodowych na podstawie 
 
34 
art. 21 ust. 2  pkt 3  ustawy  z  dnia  22  czerwca  1995  r.  o  zakwaterowaniu  Sił  Zbrojnych 
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.  U.  z  2010  r.  Nr  206,  poz.  1367,  z  późn.  zm.).  Realizacja 
tego celu nastąpi poprzez zmianę brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 49 ustawy PIT. 
Projektodawca,  proponując  zmiany  ustawy  o  zakwaterowaniu  Sił  Zbrojnych 
Rzeczypospolitej Polskiej  w  zakresie  wprowadzanego  od  1  lipca  2010  r.  świadczenia 
mieszkaniowego  dla  żołnierzy,  przewidywał  odrębną  inicjatywę  legislacyjną 
wprowadzającą  dla  tego  świadczenia  zwolnienie  przedmiotowe,  która  nie  została  jednak 
zrealizowana. 
Mając powyższe na uwadze, Minister Finansów rozporządzeniem z dnia 18 marca 2013 r. 
w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych 
dochodów (przychodów) podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz. U. 
poz.  399),  zaniechał  poboru  podatku  dochodowego  od  świadczeń  mieszkaniowych 
wypłacanych żołnierzom zawodowym w latach 2012 i 2013.  
Z uwagi na to, iż rozporządzenie z dnia 18 marca 2013 r. wydane na podstawie art. 22 § 1 
pkt 1 Ordynacji podatkowej jest doraźnym aktem normatywnym oraz zgodnie z wymogami 
konstytucyjnymi określonymi w art. 217 Konstytucji RP, Minister Finansów zaproponował 
przeniesienie do ustawy rozwiązania w nim zawartego.  
Ad.  19.  Ustawa  zmieniająca  przewiduje  wprowadzenie  zmian  przepisów  dotyczących 
„wymiany udziałów” (art. 12 ust. 4d, ust. 11 i 12 ustawy CIT i art. 24 ust. 8a–8d ustawy 
PIT). 
Poza zmianami o charakterze redakcyjnym oraz dostosowawczym wprowadza się regulację 
mającą  na  celu  dookreślenie  zakresu  podmiotowego  zwolnienia  oraz  wskazanie,  iż 
spełnienie  warunków  dotyczących  transakcji  wymiany  udziałów  można  oceniać  przez 
pryzmat grupy  wspólników,  o  ile  transakcje  wymiany  udziałów,  które  doprowadziły  do 
spełnienia  warunków  do  korzystania  ze  zwolnienia,  nastąpiły  w  okresie  6  miesięcy 
poprzedzających uzyskanie bezwzględnej większości praw głosów w spółce, której udziały 
(akcje) są nabywane.  
Ad.  20.  Projekt przewiduje dodanie do ustawy  –  Kodeks karny skarbowy  przepisów 
wprowadzających odpowiedzialność karną skarbową za naruszenie obowiązku złożenia do 
 
35 
urzędu skarbowego, w określonym ustawowo terminie, sprawozdania finansowego, opinii 
i raportu podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych. Niewywiązanie się 
z  obowiązku  złożenia  tych  dokumentów  stanowić  ma  wykroczenie skarbowe, za które 
groziła będzie sankcja w postaci kary grzywny.  
W  świetle  aktualnie  obowiązującego  prawa,  organy skarbowe pozbawione są  narzędzi 
niezbędnych  do  egzekwowania  wykonywania przez podatników  obowiązku  składania 
sprawozdań  finansowych.  W celu wyeliminowania przypadków  nieprzestrzegania  przez 
podatników  obowiązku  składania  sprawozdań  finansowych  konieczna jest zmiana tego 
stanu rzeczy i uzupełnienie tej normy prawnej o stosowną sankcję prawną.  
Ad.  21.  Zmiana polega na dodaniu nowego zwolnienia, zgodnie z którym wolna od 
podatku dochodowego będzie otrzymana na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. 
o skardze  na  naruszenie  prawa  strony  do  rozpoznania  sprawy  w  postępowaniu 
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i  postępowaniu 
sądowym  bez  nieuzasadnionej  zwłoki  (Dz.  U.  Nr  179,  poz.  1843,  późn.  zm.)  suma 
pieniężna  przyznana  przez  sąd  w  związku  naruszeniem  prawa  strony  do  rozpoznania 
sprawy w rozsądnym terminie. 
W art. 2 tej ustawy określono przesłanki, których spełnienie uprawnia stronę do wniesienia 
skargi o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej 
prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (…). 
Uwzględnienie  skargi  polega  przede  wszystkim  na  stwierdzeniu,  że  w  postępowaniu 
merytorycznym  nastąpiło  naruszenie  prawa  strony  do  rozpoznania  sprawy  w  rozsądnym 
terminie. Ustawa przewiduje również możliwość przyznania, na żądanie skarżącego, sumy 
pieniężnej  (art.  12  ust.  4  tej  ustawy),  której  wysokość  może  wynieść  od  2 000  zł  do 
20 000 zł.  Okoliczność  ta  nie  wyklucza  także  możliwości  dochodzenia  odszkodowania 
w procesie cywilnym.  Art.  15  ust.  1  tej  ustawy  wyraźnie  bowiem  wskazuje,  iż  skarżący 
może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej 
przewlekłości.  
Podstawową zasadą podatku dochodowego od osób fizycznych jest zasada powszechności 
opodatkowania, wynikająca z postanowień art. 9 ust. 1 ustawy PIT. Przepis ten stanowi, iż 
 
36 
opodatkowaniu  podatkiem  dochodowym  podlegają  wszelkiego  rodzaju  dochody, 
z wyjątkiem dochodów  wymienionych  w art. 21, 52 i 52a, oraz dochodów, od których na 
podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.  
Zasada ta znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego RP, zgodnie 
z  którym  wszystkie  normy  wprowadzające  zwolnienia  przedmiotowe  mają  charakter 
odstępstwa  od  zasady  powszechności  opodatkowania  według  jednakowych,  tych  samych 
dla  każdego  podatnika  zasad  (por.  wyrok  z  dnia  29  maja  1996  r. sygn. akt K  22/95). 
Konsekwencją  powyższego  jest  wyjątkowy  charakter  ulg,  odliczeń,  zwolnień  itp. 
pojmowanych ściśle i nierozszerzająco. 
Ustawodawca, 
wprowadzając  omawianą  instytucję,  nie  nadał  jej  statusu 
odszkodowania/zadośćuczynienia.  Z  kolei  z  linii  orzeczniczej  sądów  administracyjnych 
wynika, iż przyznane na podstawie powołanej na wstępie ustawy świadczenie pieniężne ma 
charakter  i  cel  zbliżony  do  zadośćuczynienia  (por.  wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 
17 lutego 2010 r. sygn. akt SA/Bd 680/09).  
Jednakże  dokonanie  wykładni  (na  przykład  w  drodze  ogólnej  interpretacji  prawa 
podatkowego),  która  stwierdzałaby,  iż  świadczenie  pieniężne  ma  charakter 
zadośćuczynienia  i  objęte  jest  dyspozycją  art.  21  ust.  1  pkt  3b  ustawy  PIT,  stałoby 
w sprzeczności z powołaną powyżej dyrektywą Trybunału Konstytucyjnego.  
W  konsekwencji  zaproponowano  zmianę  do  ustawy  PIT  zwalniającą  wprost  kwoty 
otrzymane na podstawie ustawy o  skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania 
sprawy  w  postępowaniu  przygotowawczym  prowadzonym  lub  nadzorowanym  przez 
prokuratora i  postępowaniu  sądowym  bez  nieuzasadnionej  zwłoki,  co  w  praktyce 
uwzględnia przyjmowaną linię orzeczniczą sądów administracyjnych. 
Ad. 22. Zgodnie z aktualnie obowiązującym przepisem art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy PIT, od 
podatku  dochodowego  wolne  są  kwoty  otrzymane  z  tytułu  ubezpieczeń  majątkowych 
i osobowych, z wyjątkiem m.in. dochodu z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej 
w  ubezpieczeniach  na  życie  związanych  z  ubezpieczeniowym  funduszem  kapitałowym. 
W wyniku  zmiany  opodatkowane  będą  również  świadczenia  z  ubezpieczeń  na  dożycie, 
w których  świadczenie  zakładu  ubezpieczeń  jest  ustalane  w  zależności  od  wartości 
 
37