Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw
projekt dotyczy poprawy warunków realizacji konstytucyjnego prawa do nauki oraz obowiązku zapewnienia przez władze publiczne obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia przez zwiększenie dostępności podręczników dla uczniow
- Kadencja sejmu: 7
- Nr druku: 2315
- Data wpłynięcia: 2014-04-18
- Uchwalenie: Projekt uchwalony
- tytuł: Ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw
- data uchwalenia: 2014-05-30
- adres publikacyjny: Dz.U. poz. 811
2315
Stałej rozbudowie podlegają również zasoby edukacyjne gromadzone na portalu wiedzy
dla nauczycieli www.scholaris.pl. Materiały udostępnione obecnie na tym portalu
dotyczą już ok. 75% treści podstawy programowej kształcenia ogólnego.
II. Ogólna charakterystyka rozwiązań
Proponowane zmiany polegają na:
1) nałożeniu na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zadania
wyposażenia szkół podstawowych w bezpłatny podręcznik do zajęć z zakresu
edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej dla uczniów
klas I–III. Zmiana będzie wdrażana stopniowo, począwszy od roku szkolnego:
− 2014/2015 – w stosunku do uczniów klasy I szkoły podstawowej,
− 2015/2016 – w stosunku do uczniów klasy II szkoły podstawowej,
− 2016/2017 – w stosunku do uczniów klasy III szkoły podstawowej;
2) wprowadzeniu dotacji celowej dla organów prowadzących szkoły podstawowe
i gimnazja z przeznaczeniem na zakup: podręczników do zajęć z danego języka
obcego nowożytnego, materiałów edukacyjnych do zajęć z danego języka obcego
nowożytnego lub materiałów ćwiczeniowych dla klas I–III szkoły podstawowej,
podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla klas
IV–VI szkoły podstawowej i podręczników, materiałów edukacyjnych lub
materiałów ćwiczeniowych dla wszystkich klas gimnazjum. Zmiana będzie
wdrażana stopniowo, poczynając od 2014 r., w którym dotacja celowa będzie
udzielana na wyposażenie szkół podstawowych w podręczniki do zajęć z danego
języka obcego nowożytnego lub materiały edukacyjne do zajęć z tego języka oraz
materiały ćwiczeniowe dla klas I. W kolejnych latach dotacja obejmie następne
klasy szkoły podstawowej i klasy gimnazjum;
3) nałożeniu na szkoły podstawowe i gimnazja obowiązku zapewnienia uczniom
bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych zastępujących lub
uzupełniających podręcznik oraz materiałów ćwiczeniowych. Zmiana będzie
wdrażana sukcesywnie, począwszy od 2014 r. w odniesieniu do uczniów klasy I
szkoły podstawowej. Egzemplarze podręczników oraz materiałów edukacyjnych
zastępujących lub uzupełniających podręcznik będą własnością organu
prowadzącego szkołę i będą wypożyczane uczniom, zaś egzemplarze materiałów
6
ćwiczeniowych zostaną przekazane uczniom bez obowiązku zwrotu po
zakończeniu zajęć w danym roku szkolnym;
4) modyfikacji warunków dopuszczania do użytku szkolnego podręczników, przez
wprowadzenie zakazu zamieszczania w podręczniku ćwiczeń, zadań i poleceń
wymagających wypełniania w egzemplarzu podręcznika, tak aby mógł on być
przeznaczony do wieloletniego użytku oraz zakazu zamieszczania w podręczniku
odesłań i poleceń do dodatkowych, opracowanych przez określonego wydawcę
materiałów dydaktycznych przeznaczonych dla ucznia;
5) wprowadzeniu wymogu, aby szkolny zestaw podręczników obejmował po jednym
podręczniku do danych zajęć edukacyjnych w danej klasie (przewidziane są wyjątki
od tej zasady);
6) umożliwieniu rodzicom wpływu na ustalanie szkolnego zestawu podręczników
przez zobowiązanie rady pedagogicznej do zasięgnięcia opinii rady rodziców przed
ustaleniem zestawu podręczników lub materiałów edukacyjnych oraz materiałów
ćwiczeniowych obowiązujących w szkole;
7) wprowadzeniu norm porządkujących praktyki marketingowe stosowane przez
niektórych wydawców oraz podmioty dokonujące obrotu podręcznikami w celu
nakłonienia szkoły do wyboru konkretnego podręcznika, materiałów edukacyjnych
oraz materiałów ćwiczeniowych, a także eliminujących sytuacje, w których nabycie
podręcznika jest możliwe wyłącznie w pakiecie z innymi dodatkowymi materiałami
dydaktycznymi, wbrew woli konsumenta.
III. Opis rozwiązań szczegółowych
Do art. 1 pkt 1 projektu:
− Wprowadzenie definicji programu wychowania przedszkolnego i programu
nauczania do danych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego oraz
programu nauczania do zawodu (art. 3 pkt 13b i 13c ustawy o systemie oświaty)
Ponieważ regulacje dotyczące warunków, jakie powinny spełniać programy
wychowania przedszkolnego, programy nauczania do danych zajęć edukacyjnych
z zakresu kształcenia ogólnego oraz programy nauczania do zawodu, zostały
przeniesione do ustawy o systemie oświaty, konieczne jest również zamieszczenie
w ustawie definicji programu nauczania, która dotychczas określona była
7
w rozporządzeniu wydawanym przez ministra właściwego do spraw oświaty
i wychowania oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego.
− Wprowadzenie definicji podręcznika, materiału edukacyjnego oraz materiału
ćwiczeniowego (art. 3 pkt 23–25 ustawy o systemie oświaty)
Wprowadzenie do ustawy o systemie oświaty definicji: „podręcznik”, „materiał
edukacyjny” i „materiał ćwiczeniowy” ma związek z nowymi zasadami wyboru
i ustalania zestawu podręczników i materiałów edukacyjnych obowiązujących w szkole
oraz z wyposażaniem uczniów w podręczniki i materiały edukacyjne oraz materiały
ćwiczeniowe finansowane ze środków dotacji celowej przekazywanych organom
prowadzącym szkoły.
Część nauczycieli już dzisiaj nie korzysta z podręczników przygotowanych przez
wydawnictwa, stosując różnorodne dostępne materiały edukacyjne bądź tworząc
własne. Ponadto coraz chętniej szkoły korzystają z dostępu do platform edukacyjnych
zawierających interaktywne i multimedialne zasoby edukacyjne, służące nauczaniu
i uczeniu się. Oprócz podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego projekt
ustawy przewiduje zatem możliwość wyboru przez nauczycieli oraz zakupu na potrzeby
uczniów ze środków dotacji celowej przeznaczonych na ten cel różnego rodzaju
materiałów zawierających treści edukacyjne, zastępujących lub uzupełniających
podręczniki. Katalog tych materiałów może być szeroki, począwszy od wspomnianych
zasobów edukacyjnych udostępnianych w sieci na platformach edukacyjnych, poprzez
książki zawierające treści edukacyjne, które mogą zastąpić lub uzupełniać realizację
programu nauczania.
Zaproponowana w projekcie ustawy definicja materiału ćwiczeniowego, w odróżnieniu
od materiału edukacyjnego, uwzględnia przede wszystkim jednorazowość materiału
ćwiczeniowego, rozumianą jako brak możliwości korzystania z takiego materiału –
zeszytu ćwiczeń przez kolejny rocznik uczniów.
Do art. 1 pkt 2 projektu:
− Zmiany dotyczące dopuszczania do użytku w szkole programów nauczania
(art. 22a ustawy o systemie oświaty)
Obecnie warunki i tryb dopuszczania programów wychowania przedszkolnego,
programów nauczania ogólnego oraz programów nauczania dla zawodu określa
8
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie
dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego
i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U.
poz. 752), a w przypadku szkół artystycznych – rozporządzenie Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie dopuszczania do użytku
w szkołach artystycznych programów nauczania oraz dopuszczania do użytku
szkolnego podręczników do szkół artystycznych (Dz. U. Nr 52, poz. 268).
Niniejszy projekt określa podstawowe wymagania dotyczące programów wychowania
przedszkolnego i programów nauczania, w tym programów nauczania do zawodu
i programów nauczania z zakresu przedmiotów artystycznych, oraz warunki
dopuszczania do użytku w szkole tych programów, bez konieczności tworzenia
dalszych regulacji w tym zakresie w aktach wykonawczych.
Podstawowym dokumentem określającym zakres treści nauczania, umiejętności oraz
wymagań edukacyjnych jest podstawa programowa, natomiast program nauczania
stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i sposobu wprowadzania treści
nauczania ustalonych w podstawie programowej i jest narzędziem organizacji procesu
nauczania/uczenia się. W porównaniu z poprzednią podstawą programową wychowania
przedszkolnego i kształcenia ogólnego, zawierającą ogólny zapis treści nauczania
i wymaganych umiejętności, obowiązująca podstawa programowa wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego, określona w rozporządzeniu Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
(Dz. U. poz. 977), zawiera precyzyjnie określone wymagania ogólne i wymagania
szczegółowe, dzięki czemu nauczyciel wie dokładnie, jakie efekty nauczania powinien
uzyskać w trakcie procesu dydaktycznego. Program nauczania jest w przedszkolu
i szkole podstawowym dokumentem, który służy nauczycielowi w planowaniu
i organizacji procesu nauczania, tak aby efekty określone w podstawie programowej
zostały osiągnięte. Również w przypadku podstawy programowej kształcenia
w zawodach wymagania edukacyjne są określone w formie efektów kształcenia.
Projekt ustawy przewiduje jednocześnie, że programy wychowania przedszkolnego
i programy nauczania mogą wykraczać poza zakres treści nauczania wymagany
w podstawie programowej, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami i możliwościami
9
uczniów. Nie jest to jednak rozwiązanie nowe, a jedynie doprecyzowanie, iż
nauczyciele nie muszą ograniczać się tylko do realizacji wymagań określonych
w podstawie programowej, ale mogą wyjść również poza nie.
Nowe regulacje dotyczące programów nauczania, przez ograniczenie wymagań
w zakresie ich zawartości, mają na celu ułatwienie i zachęcenie nauczycieli do
opracowywania i korzystania w szkole z autorskich programów nauczania,
przygotowanych w sposób i w formie ustalonej w danej szkole i dostosowanych do
potrzeb i możliwości określonych grup uczniów.
Do art. 1 pkt 3 i 9 projektu:
− Nowe zasady wyboru podręczników w szkole (art. 22aa i art. 22ab ustawy
o systemie oświaty)
Art. 22aa ustawy o systemie oświaty stanowi normę generalną, której adresatem jest
nauczyciel.
Dotychczasowe brzmienie tego przepisu, statuujące prawo nauczyciela do wyboru
podręcznika spośród dopuszczonych do użytku szkolnego, zostaje zastąpione
określeniem, iż nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania
z zastosowaniem podręcznika, ale także z wykorzystaniem materiałów edukacyjnych
zastępujących lub uzupełniających podręcznik oraz materiałów ćwiczeniowych. Przepis
określa również jednoznacznie, że nauczyciel może w realizacji programu nauczania
zrezygnować ze wskazywania podręcznika lub ww. materiałów. Dotychczas, pomimo
braku formalnego obowiązku wyboru podręcznika, w praktyce nauczyciele wybierali
podręczniki, nawet jeśli miały one niewielką użyteczność dla realizacji programów
nauczania.
W świetle dotychczas obowiązujących przepisów nauczyciel ma prawo do swobodnego
wyboru podręcznika spośród podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego jako
pomocy dydaktycznej dla uczniów. W jednej szkole, w różnych oddziałach, może więc
być stosowanych kilka różnych podręczników do tego samego przedmiotu. Taka
sytuacja utrudnia obrót wtórny podręcznikami oraz przekazywanie podręczników
młodszym rocznikom uczniów.
Nowe przepisy wprowadzają zasadę kolegialnego wyboru podręcznika lub materiału
edukacyjnego przez zespół nauczycieli prowadzących poszczególne zajęcia edukacyjne
(np. zespół nauczycieli kształcenia zintegrowanego prowadzących zajęcia w klasach
10
Dokumenty związane z tym projektem:
-
2315
› Pobierz plik