Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

 
trzyletniego  okresu  ich  używania,  a  także  zasady  przekazywania  materiałów 
ćwiczeniowych. 
Takie  rozwiązanie  będzie  sprzyjało  zwiększeniu  odpowiedzialności  uczniów  za 
powierzone im podręczniki lub materiały edukacyjne.  
−  Dopuszczanie  podręczników  do  użytku  szkolnego  (art. 22an–22aw ustawy 
o systemie oświaty) 
Obecnie  obowiązująca  ustawa  o  systemie  oświaty  nie  zawiera  definicji  podręcznika, 
określone  są  jedynie  podstawowe  warunki  dopuszczania  do  użytku  szkolnego 
podręczników, tj. wymóg uzyskania pozytywnych opinii rzeczoznawców. Szczegółowe 
warunki i tryb dopuszczania do użytku szkolnego podręczników określa rozporządzenie 
ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i  wychowania  oraz  ministra  właściwego  do 
spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.  
Niniejszy projekt przenosi na poziom ustawy zasadnicze uregulowania  dotyczące 
wymagań,  jakie  musi  spełniać  podręcznik  dopuszczony  do  użytku  szkolnego, oraz 
warunki dopuszczania, przewidując jednocześnie kilka nowych rozwiązań. W ustawie 
o systemie  oświaty  określa  się  również  wymagania  wobec  osób  ubiegających  się 
o wpisanie  na  listę  rzeczoznawców  do  spraw  podręczników  szkolnych,  przypadki 
skreślenia z tej listy, jak również przypadki, kiedy rzeczoznawca nie może opiniować 
podręcznika (wymagania te określone są obecnie w rozporządzeniach wydanych przez 
ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i wychowania  oraz ministra  właściwego  do 
spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego).  
Projekt przewiduje, że wniosek o dopuszczenie do użytku szkolnego zmienionej wersji 
podręcznika wpisanego do wykazu podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego 
nie może być złożony przed upływem trzech lat od dnia dopuszczenia podręcznika do 
użytku szkolnego.  
Wprowadzenie  tego  rozwiązania  ma  na  celu  zapobieżenie  częstym  i  niemającym 
uzasadnienia  zmianom  wprowadzanym  w  treści  podręcznika  przez  wydawców.  Temu 
zjawisku tylko częściowo przeciwdziałają regulacje zawarte w rozporządzeniu Ministra 
Edukacji  Narodowej  z  dnia  21  czerwca  2012  r.  w  sprawie  dopuszczania  do  użytku 
w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz 
dopuszczania  do  użytku  szkolnego  podręczników,  zgodnie  z  którymi  wydawcy  mogą 
składać  wnioski  o  dopuszczenie  do  użytku  szkolnego  kolejnych  wydań  podręcznika, 
26 
 
 
jeśli jest on zmieniony w części stanowiącej nie więcej niż 20%, nie wcześniej niż po 
upływie trzech lat od dnia dopuszczenia podręcznika do użytku szkolnego.  
Obowiązujące obecnie przepisy nie pozwalają na niedopuszczenie do użytku szkolnego 
podręcznika zawierającego różnego rodzaju ćwiczenia wymagające wypełniania w jego 
egzemplarzu.  Równie  częstą  praktyką  jest  umieszczanie  w  podręczniku  odwołań 
i poleceń  do  innych  materiałów  komercyjnych,  co  skutkuje  skłanianiem  rodziców  do 
zakupu również dodatkowych materiałów.  
W  celu  przeciwdziałania  wyżej  opisanym  praktykom  w  projekcie  ustawy  określone 
zostały podstawowe warunki, jakie musi spełnić podręcznik, w tym warunek dotyczący 
trwałości  podręcznika,  tj.  niezawierania  poleceń,  zadań  i  ćwiczeń  wymagających 
uzupełniania  w  podręczniku  –  w  przypadku  podręcznika  w  postaci  papierowej, jak 
również  odwołań  i  poleceń  wymagających  korzystania z opracowanych przez 
określonego  wydawcę  dodatkowych  materiałów  dydaktycznych  przeznaczonych  dla 
ucznia.  
W  wyniku  tej  zmiany  w  podręczniku  będą  mogły  być  zamieszczone  odwołania  czy 
polecenia  odsyłające  do  atlasów  czy  słowników,  jednak  pod warunkiem 
niewskazywania  na  konkretnego  wydawcę  tego  materiału.  Podręcznik  będzie  mógł 
również  zawierać  odesłania  do  lektur  szkolnych  czy  innych  tekstów  kultury  (utwory 
literackie). 
Tak  jak  dotychczas  podręcznik  nie  będzie  mógł  zawierać  materiałów  reklamowych, 
z tym  że  zakaz  ten,  biorąc  pod  uwagę  wymogi  dotyczące  niezawierania  odwołań  do 
opracowanych  przez  określonego  wydawcę  dodatkowych  materiałów  dydaktycznych, 
dotyczyć będzie również zamieszczania w podręczniku, w tym na okładce podręcznika, 
informacji o innych publikacjach edukacyjnych wydawcy (art. 22ao ust. 3 pkt 5 ustawy 
o systemie oświaty).  
W  stosunku  do  podręczników  wydawanych  w  postaci  elektronicznej  projekt ustawy 
przewiduje nowy wymóg dotyczący opracowania podręcznika w sposób pozwalający na 
zastosowanie  rozwiązań  umożliwiających  odczyt  przez  uczniów  z  różnymi  rodzajami 
niepełnosprawności.  Szczegółowe  wymagania  w  tym  zakresie  będzie  określało 
rozporządzenie  ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i  wychowania  w  sprawie 
dopuszczania  do  użytku  szkolnego  podręczników,  a  w  przypadku  podręczników  do 
kształcenia  w  zawodach  szkolnictwa  artystycznego  –  rozporządzenie  ministra 
27 
 
 
właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, przy czym wymogi te 
będą  obowiązywać  w  stosunku  do  wniosków  o  dopuszczenie  do  użytku szkolnego 
podręcznika  w  postaci  elektronicznej  złożonych  od  dnia  1  stycznia  2015  r.  (art.  20 
projektu ustawy).  
Projekt  przewiduje  także  nową  przesłankę  umożliwiającą  cofnięcie  z  urzędu 
dopuszczenia  do  użytku  szkolnego  podręcznika,  w  przypadku  gdy  w  podręczniku 
zostały stwierdzone błędy merytoryczne już po wydaniu decyzji o jego dopuszczeniu do 
użytku  szkolnego.  W  przypadku  cofnięcia  dopuszczenia  podręcznika  do  użytku 
szkolnego minister właściwy do spraw oświaty i wychowania lub minister właściwy do 
spraw  kultury  i  ochrony  dziedzictwa  narodowego  zamieści  na  stronie  internetowej 
urzędu  obsługującego  odpowiednio  ministra  właściwego  do  spraw  oświaty 
i wychowania  lub  ministra  właściwego  do  spraw  kultury  i  ochrony  dziedzictwa 
narodowego  informację  o  terminie,  po  upływie  którego  podręcznik  nie  może  być 
uwzględniony w zestawie podręczników lub materiałów edukacyjnych. Wprowadzenie 
tego  rozwiązania  likwiduje  lukę  w  dotychczasowych  przepisach  i  wprowadza 
możliwość eliminacji z użytku szkolnego podręcznika ze stwierdzonymi błędami. 
Przepisy art. 22ar–22av  ustawy  o  systemie  oświaty,  dotyczące  warunków,  jakie 
powinny  spełniać  osoby  ubiegające  się  o  wpis  na  listę  rzeczoznawców,  przypadków 
skreślenia z listy i sytuacji, w których rzeczoznawca nie może opiniować podręcznika, 
są przeniesieniem rozwiązań zawartych obecnie w aktach wykonawczych. 
Szczegółowe  warunki,  jakie  muszą  spełniać  podręczniki  dopuszczone  do  użytku 
szkolnego i tryb dopuszczania –  tak jak obecnie –  będzie  określać  rozporządzenie 
wydane  przez  ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i  wychowania,  a  w  przypadku 
podręczników do kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego – przez ministra 
właściwego  do  spraw  kultury  i  ochrony  dziedzictwa  narodowego (art. 22aw ustawy 
o systemie oświaty).  
−  Wskazanie  organu  jednostki  samorządu  terytorialnego  uprawnionego  do 
podejmowania decyzji związanych z wyposażeniem szkół w podręczniki (art. 22az 
ustawy o systemie oświaty) 
Projektowany  przepis  art.  22az  ustawy  o  systemie  oświaty  wskazuje  wprost  wójta, 
burmistrza,  prezydenta  miasta,  zarząd  powiatu  i  zarząd  województwa  jako  organy 
jednostek samorządu terytorialnego wykonujące zadania i kompetencje, polegające na 
28 
 
 
udzieleniu  zgody  i  sfinansowaniu  zakupu  podręczników  przeznaczonych  do  edukacji 
wczesnoszkolnej dla klas I–III szkoły podstawowej, innych niż podręczniki zapewnione 
przez  ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i  wychowania.  Wskazuje  również 
ww. organy jako właściwe do udzielenia zgody na ustalenie zestawu podręczników lub 
materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, których koszt przekracza kwoty 
dotacji celowej. 
−  Wyłączenie  zakupu  podręczników,  materiałów  edukacyjnych  oraz  materiałów 
ćwiczeniowych  do  bibliotek  szkolnych  spod  rygorów  ustawy  z dnia 29 stycznia 
2004 r.  –  Prawo  zamówień  publicznych  (Dz.  U.  z  2013  r.  poz.  907,  z  późn.  zm.) 
(art. 22azb–22aze ustawy o systemie oświaty oraz art. 2 projektu ustawy)  
Wprowadza się rozszerzenie katalogu zamówień, do których nie stosuje  się ustawy – 
Prawo  zamówień  publicznych,  o  dostawy  lub  usługi  z  zakresu  oświaty  związane 
z gromadzeniem do bibliotek szkolnych podręczników,  materiałów  edukacyjnych 
i materiałów ćwiczeniowych. 
Projekt ustawy przewiduje ponadto stosowanie  uproszczonego trybu  zakupu przez 
dyrektora szkoły podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, 
jeżeli  wartość  zamówienia  przekracza  wyrażoną  w  złotych  równowartość  kwoty 
30 000 euro.  Taka  sytuacja  będzie  jednak  dotyczyć  poniżej 0,5%  szkół  podstawowych 
i gimnazjów. 
Zaproponowane rozwiązania są analogiczne jak ostatnio przyjęte rozwiązania w ustawie  
–  Prawo  zamówień  publicznych  wprowadzone  ustawą  z  dnia  14  marca  2014  r. 
o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 
poz.  423),  w  zakresie  wyłączeń  z  reżimu  tej  ustawy  zamówień  (w  limicie  do  kwoty 
określonej  w  przepisach  wydanych  na  podstawie  art.  11 ust. 8 ustawy –  Prawo 
zamówień  publicznych),  których  przedmiotem  są  dostawy  lub  usługi  z  zakresu 
działalności  kulturalnej  związanej  z gromadzeniem  materiałów  bibliotecznych  przez 
biblioteki.  Podobnie  jak  wyłączeniu  związanemu  z  gromadzeniem  materiałów 
bibliotecznych przez biblioteki towarzyszą dodatkowe, uproszczone warunki udzielania 
zamówienia (powyżej kwoty 30 000 euro) przez instytucje kultury, zawarte w rozdziale 
4a ustawy z  dnia  25  października  1991  r.  o organizowaniu  i  prowadzeniu  działalności 
kulturalnej (Dz. U. z 2012 r. poz. 406, z późn. zm.) – tak proponowanemu wyłączeniu 
związanemu z gromadzeniem podręczników i materiałów edukacyjnych w bibliotekach 
29 
 
 
szkolnych towarzyszyć będą warunki adresowane do szkół zawarte w art. 20azb–20aze 
ustawy o systemie oświaty. Kształt przepisów ściśle odzwierciedla istotę rozwiązań już 
przyjętych w zakresie dostaw i usług do innych bibliotek niż biblioteki szkolne.  
Ogłoszenie o udzielanym zamówieniu, którego przedmiotem jest zakup podręczników, 
materiałów  edukacyjnych  oraz  materiałów  ćwiczeniowych  do  bibliotek  szkolnych, 
powinno  być  upublicznione  przez  szkołę  w  sposób  zapewniający  zainteresowanym 
podmiotom możliwość przystąpienia do zamówienia w odpowiednim terminie.  
Do art. 1 pkt 4 projektu: 
−  Doprecyzowanie przepisu dotyczącego opracowywania i wydawania podręczników 
na  zlecenie  ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i  wychowania  oraz  ministra 
właściwego  do  spraw  kultury  i  ochrony  dziedzictwa  narodowego,  wskazanie 
jednostek  i  organów  współdziałających z tymi ministrami w realizacji zadania 
określonego w art. 22c ust. 1 ustawy o systemie oświaty  
Zmiany  w  art.  22c  ustawy  o  systemie  oświaty  polegają  na  doprecyzowaniu,  iż 
opracowanie  i  wydanie  podręcznika  obejmuje  również  jego  dystrybucję  (ust.  1). 
Ponadto proponuje się umożliwienie wykonywania przez ministra właściwego do spraw 
oświaty  i  wychowania  oraz  ministra  właściwego  do  spraw  kultury  i  ochrony 
dziedzictwa narodowego –  w  przypadku  podręczników  do  kształcenia  w  zawodach 
szkolnictwa artystycznego, zadań  związanych  z  opracowaniem  i  wydaniem 
podręcznika, w tym jego dystrybucją we współdziałaniu z jednostkami podległymi tym 
ministrom lub przez nich nadzorowanymi  oraz  z  wojewodami  i  kuratorami  oświaty 
(ust. 3).  
Do art. 1 pkt 5 projektu: 
−  Zakaz oferowania szkołom korzyści w zamian za dokonanie wyboru konkretnego 
podręcznika,  materiału  edukacyjnego  lub  materiału  ćwiczeniowego  oraz  zakaz 
oferowania sprzedaży podręcznika wyłącznie z innymi dodatkowymi materiałami 
(art. 22d ustawy o systemie oświaty) 
Przedmiotem skarg kierowanych do Ministerstwa Edukacji Narodowej było oferowanie 
szkołom  różnego  rodzaju  korzyści  rzeczowych  w  zamian  bądź  w  związku 
z dokonaniem  wyboru  określonego  podręcznika.  Umowy  dotyczyły  bezpłatnego 
udostępniania  lub  sprzedaży  po  symbolicznych  stawkach  sprzętu  elektronicznego 
wykorzystywanego w szkołach do celów dydaktycznych (rzutniki, projektory, laptopy, 
30