Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

 
W  projekcie  ustawy  przyjęto,  że  określone  w  ustawie  maksymalne  kwoty  dotacji  na 
ucznia co trzy lata podlegać będą weryfikacji, co wynika z założenia, że szkoły będą 
kupować nowe podręczniki dla wszystkich uczniów danej klasy raz na 3 lata. 
Projekt  ustawy  określa  terminy:  wykorzystania  dotacji,  jej  rozliczenia,  zwrotu 
niewykorzystanej  części  dotacji,  przekazania  przez  wojewodę  zbiorczego  zestawienia 
wykorzystania dotacji przez jednostki samorządu terytorialnego.  
Sposób przekazywania informacji niezbędnych do ustalenia wysokości dotacji oraz tryb 
jej  udzielania  i  sposób  rozliczania  będzie  określało  rozporządzenie  wydane  przez 
ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.  
Jeżeli  szkoły  podstawowe  lub  gimnazja  będą  chciały  wybrać  podręczniki,  materiały 
edukacyjne oraz materiały ćwiczeniowe, których koszt przekracza kwoty dotacji, muszą 
uzyskać  zgodę  organu  prowadzącego.  W  takim  przypadku  różnicę  między  kosztem 
zakupu  a  wysokością  dotacji  będzie  musiał  pokryć  organ  prowadzący  szkołę 
podstawową  lub  gimnazjum.  Podstawowym  założeniem  jest  bowiem,  że  rodzice 
uczniów szkół podstawowych i gimnazjów nie ponoszą kosztu zakupu podręczników, 
materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych (art. 22ai ustawy o systemie 
oświaty). 
−  Udzielanie dotacji celowej na zapewnienie sfinansowania  kosztu zakupu 
podręczników,  materiałów  edukacyjnych  i  materiałów  ćwiczeniowych  szkołom 
podstawowym,  gimnazjom  i  szkołom  artystycznym  realizującym  kształcenie 
ogólne  w  zakresie  szkoły  podstawowej  i  gimnazjum,  prowadzonym  przez  osoby 
prawne  inne  niż  jednostki  samorządu  terytorialnego  lub  osoby  fizyczne  
(art. 22ae–22ah i art. 22am ustawy o systemie oświaty) 
W przypadku szkół podstawowych lub gimnazjów prowadzonych przez osoby prawne 
inne  niż  jednostki  samorządu  terytorialnego  lub  osoby  fizyczne,  jak  również 
w przypadku  szkół  artystycznych  prowadzących  kształcenie  ogólne  w  zakresie  szkoły 
podstawowej  i  gimnazjum,  dotacja  celowa  będzie  udzielana  na  wniosek  dyrektora 
szkoły  odpowiednio  z  budżetu  jednostki  samorządu  terytorialnego  obowiązanej  do 
prowadzenia szkół odpowiedniego typu i rodzaju, a w przypadku szkół artystycznych – 
z budżetu państwa.  
W przypadku szkół artystycznych prowadzących kształcenie ogólne w zakresie szkoły 
podstawowej i gimnazjum  sposób  przekazywania  przez  dyrektora  szkoły  ministrowi 
21 
 
 
właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego informacji 
niezbędnych do ustalenia wysokości dotacji, wzór wniosku o udzielenie dotacji celowej 
szkole  oraz  tryb  jej  udzielania  i  sposób  rozliczania  będzie  określało  rozporządzenie 
wydane przez ministra  właściwego  do  spraw  kultury  i  ochrony  dziedzictwa 
narodowego.  
W przypadku likwidacji ww.  szkół projektowany przepis art. 22am ustawy  o systemie 
oświaty  określa  postępowanie  z  podręcznikami  i  materiałami  edukacyjnymi,  a  także 
z urządzeniami  umożliwiającymi  drukowanie  lub  powielanie  tych  podręczników  lub 
materiałów.  
−  Zapewnienie bezpłatnych podręczników i materiałów edukacyjnych do kształcenia 
uczniów  w  zakresie  niezbędnym  do  podtrzymywania  poczucia  tożsamości 
narodowej, etnicznej i językowej 
Uczniowie  deklarujący  przynależność  do  mniejszości  narodowych  i  etnicznych  oraz 
społeczności posługującej się językiem regionalnym kaszubskim od wielu lat korzystają 
z bezpłatnych podręczników i książek pomocniczych przeznaczonych do nauki języka 
mniejszości narodowej, etnicznej i języka regionalnego, własnej historii i kultury oraz 
geografii państwa, z którego obszarem kulturowym utożsamia się mniejszość narodowa 
(mniejszość litewska, białoruska, ukraińska, łemkowska, kaszubska, słowacka). 
Podręczniki  do  języka  mniejszości,  historii  i  kultury  danej  mniejszości  są 
opracowywane sukcesywnie, dla kolejnych etapów edukacyjnych, przez wydawców 
wywodzących  się  z  poszczególnych  mniejszości  narodowych.  Wydawnictwa  te 
zgłaszają  do  MEN  swoje  propozycje  wydawnicze  na  dany  rok  (język  litewski  – 
Wydawnictwo  AUŠRA,  język  białoruski  –  Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci 
i Młodzieży 
Uczących  się  Języka  Białoruskiego  „AB-BA”, Fundacja 
im. Ks. K. Ostrogskiego,  Wydawnictwo  Orthdruk,  język  kaszubski  –  Zrzeszenie 
Kaszubsko-Pomorskie,  język  łemkowski  –  Fundacja  Wspierania  Mniejszości 
Łemkowskiej  RUTENIKA,  język  ukraiński  –  Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu 
im. Adama Mickiewicza).  
Corocznie  koszty  opracowania  i  wydania  kolejnych  tytułów  (części)  podręczników, 
zgłaszanych przez wydawnictwa poszczególnych mniejszości, zgodnie z art. 13 ust. 5 
ustawy  o  systemie  oświaty  są  finansowane  przez  Ministra Edukacji Narodowej, 
22 
 
 
a szkoły  otrzymują  je  bezpłatnie  za  pośrednictwem  kuratorów  oświaty,  zgodnie 
z zapotrzebowaniem zgłoszonym przez szkołę.  
Począwszy  od  1  września  2009  r.,  w  związku  z  wprowadzeniem  do  szkół  reformy 
programowej, priorytetem dla Ministerstwa Edukacji Narodowej jest zapewnienie 
podręczników  przeznaczonych  dla  mniejszości  narodowych,  dla  klas,  w  których 
obowiązuje  nowa  podstawa  programowa.  Podręczniki  są  zakupywane  sukcesywnie, 
zgodnie z zapotrzebowaniem zgłoszonym przez dyrektorów szkół, w których odbywa 
się  nauczanie  języka  mniejszości  narodowej,  etnicznej  lub  języka  regionalnego  – 
kaszubskiego. Dotychczas do nowej podstawy programowej zostały  zakupione 
43 tytuły  podręczników  i  książek  pomocniczych  dla  uczniów  deklarujących 
przynależność  do  litewskiej,  ukraińskiej,  białoruskiej  mniejszości  narodowej  oraz 
społeczności posługującej się językiem kaszubskim. 
Ponadto od 2010 r. wersje elektroniczne tych podręczników, za zgodą wydawców tych 
podręczników, są zamieszczane dodatkowo na portalu edukacyjnym Scholaris. Dzięki 
temu  nauczyciele  i  uczniowie,  a  także  inne  osoby  zainteresowane  nauką  języka 
poszczególnych mniejszości mogą korzystać z wersji elektronicznej tych podręczników 
bez ograniczeń. 
Podręczniki przeznaczone do nauczania własnej historii i geografii kraju pochodzenia 
mniejszości,  zakupione  przez  Ministerstwo  Edukacji  Narodowej  przed  reformą 
programową,  których  zakres  treści  nie  jest  określony  podstawą  programową,  oraz 
książki  pomocnicze  wspierające  edukację,  takie  jak  słowniczki  terminów  z  zakresu 
poszczególnych przedmiotów, ćwiczenia czy poradniki metodyczne, nie utraciły swojej 
aktualności  i  nadal  mogą  być  wykorzystywane  do  kształcenia  uczniów w zakresie 
niezbędnym do podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej. 
Dotychczas wszystkie podręczniki dopuszczone do użytku szkolnego przeznaczone dla 
mniejszości  narodowych  i  etnicznych  oraz  społeczności  posługującej  się  językiem 
regionalnym  oraz  książki  pomocnicze  zostały,  na  podstawie art. 13 ust. 5 ustawy 
o systemie oświaty, sfinansowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a uczniowie 
mieli  do  nich  bezpłatny  dostęp.  Brakujące  podręczniki  do  kształcenia  uczniów 
w zakresie  niezbędnym  do  podtrzymywania  poczucia  tożsamości  narodowej,  etnicznej 
i językowej uznanych w Polsce mniejszości narodowych, etnicznych oraz społeczności 
23 
 
 
posługującej  się  językiem  regionalnym  będą  zapewniane  przez  Ministra  Edukacji 
Narodowej sukcesywnie po ich przygotowaniu i dopuszczeniu do użytku szkolnego.  
W  przypadku  braku  zainteresowania  przygotowaniem  podręczników  ze  strony 
środowiska danej mniejszości Ministerstwo Edukacji Narodowej podejmie działania na 
rzecz  zlecenia  przygotowania  i  wydania  brakujących  podręczników,  w  trybie 
przewidzianym w art. 22c ustawy o systemie oświaty. 
−  Zapewnienie  podręczników,  materiałów  edukacyjnych  lub  materiałów 
ćwiczeniowych uczniom szkolnych punktów konsultacyjnych przy 
przedstawicielstwach dyplomatycznych, 
urzędach 
konsularnych 
i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej  (art. 22aza ustawy 
o systemie oświaty) 
Projekt  przewiduje  prawo  do  bezpłatnego  dostępu  do  podręczników,  materiałów 
edukacyjnych  lub  materiałów  ćwiczeniowych,  umożliwiających  nauczanie 
obowiązkowych zajęć edukacyjnych, określonych w planie nauczania uzupełniającego, 
także  dla  uczniów  szkolnych  punktów  konsultacyjnych  przy przedstawicielstwach 
dyplomatycznych,  urzędach  konsularnych  i  przedstawicielstwach  wojskowych 
Rzeczypospolitej Polskiej, zakładanych i prowadzonych przez ministra właściwego do 
spraw oświaty i wychowania. 
−  Udzielanie  dotacji celowej na zapewnienie sfinansowania kosztu zakupu 
podręczników,  materiałów  edukacyjnych  i  materiałów  ćwiczeniowych 
niepublicznym  szkołom  podstawowym  i  gimnazjom,  niepublicznym  szkołom 
artystycznym  realizującym  kształcenie  ogólne  w  zakresie  szkoły  podstawowej 
i gimnazjum (art. 85b ustawy o systemie oświaty) 
W przypadku niepublicznej szkoły podstawowej lub niepublicznej szkoły artystycznej 
realizującej  kształcenie  ogólne  w  zakresie  szkoły  podstawowej  minister  właściwy  do 
spraw oświaty i wychowania zapewnia wyposażenie tych szkół w podręczniki do zajęć 
z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej,  przyrodniczej  i  społecznej 
w klasach I–III  –  na  wniosek  dyrektorów  tych  szkół.  Informacja  o  terminie  i  sposobie 
złożenia  wniosku  będzie  zamieszczona  na  stronie internetowej Ministerstwa Edukacji 
Narodowej.  W  odniesieniu  do  zapewnienia  sfinansowania  zakupu  podręczników, 
materiałów  edukacyjnych  lub  materiałów  ćwiczeniowych  tym  szkołom  proponuje  się 
analogiczne  rozwiązanie,  jak  w  przypadku  szkół  publicznych  prowadzonych przez 
24 
 
 
osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne. Szkoły 
te  będą  mogły  wnioskować  do  właściwych  jednostek  samorządu  terytorialnego  o 
przyznanie  dotacji  celowej,  a  w  przypadku  niepublicznych  szkół  artystycznych 
realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub gimnazjum – do 
ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. 
Szkoły  niepubliczne,  które  otrzymają  podręczniki  zapewnione  przez  ministra 
właściwego do spraw oświaty i wychowania lub którym zostanie przyznana dotacja na 
zakup  podręczników,  materiałów  edukacyjnych  lub  materiałów  ćwiczeniowych,  będą 
zobowiązane  do  zapewnienia  uczniom  bezpłatnego  dostępu  odpowiednio  do 
podręczników  zapewnionych  przez  ministra  właściwego  do  spraw  oświaty  i 
wychowania  albo  podręczników,  materiałów  edukacyjnych  lub  materiałów 
ćwiczeniowych  zakupionych z dotacji celowej. Ponadto  w przypadku  szkół 
niepublicznych  stosuje  się  analogiczne  rozwiązanie,  jak  w  szkołach  publicznych  w 
zakresie  postępowania  z  podręcznikami  i  materiałami  edukacyjnymi, a także  z 
urządzeniami  umożliwiającymi  drukowanie  lub  powielanie  tych  podręczników  lub 
materiałów,  w  przypadku  likwidacji  szkół.  Takie  rozwiązanie  zapewni  racjonalną 
gospodarkę środkami publicznymi. 
−  Wypożyczanie  uczniom  podręczników  oraz  przekazywanie  materiałów 
ćwiczeniowych (art. 22aj–22ak ustawy o systemie oświaty) 
Projekt  ustawy  stanowi,  że  podręczniki  oraz  materiały  edukacyjne  zakupione  dla 
uczniów szkół podstawowych i gimnazjów będą gromadzone w bibliotekach szkolnych 
i  wypożyczane  uczniom;  materiały  ćwiczeniowe  będą  uczniom  przekazywane  bez 
obowiązku  zwrotu  po  zakończeniu  zajęć  dydaktycznych  w  danym  roku  szkolnym. 
Czynności związane z zakupem do biblioteki szkolnej podręczników oraz materiałów 
edukacyjnych oraz gospodarowaniem nimi będzie wykonywał dyrektor szkoły.  
Szkoły  podstawowe  i  gimnazja  będą  mogły  żądać  od  rodziców  ucznia  zwrotu  kosztu 
zakupu podręcznika lub materiału edukacyjnego w przypadku uszkodzenia, zniszczenia 
lub niezwrócenia podręcznika  lub  materiału  edukacyjnego.  Dotyczy  to  również 
podręcznika zapewnionego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, 
z tym że w tym przypadku zwrócona kwota będzie stanowić dochód budżetu państwa. 
Dyrektor  szkoły  będzie  określał  szczegółowe  warunki  korzystania  przez  uczniów 
z podręczników i materiałów edukacyjnych, mając na uwadze zapewnienie co najmniej 
25