Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

15 
 
dotychczasowym.  Mimo  upływu  terminu  powołanie  jest  możliwe  także  w 
postępowaniu,  w  którym  kandydat  złożył  wniosek  o  powołanie  na  wolne 
stanowisko sędziowskie przed upływem 1 roku od dnia wejścia w życie ustawy. 
Art. 6. W okresie pięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy na stanowisko 
sędziego  sądu  rejonowego  może  być  powołany  ten,  kto  spełnia  wymagania 
określone  w  art.  61  §  3  ustawy,  o której mowa w art. 1, w brzmieniu 
dotychczasowym.  Mimo  upływu  terminu  powołanie  jest  możliwe  także  w 
postępowaniu,  w  którym  kandydat  złożył  wniosek  o  powołanie  na  wolne 
stanowisko sędziowskie przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy. 
Art. 7. W okresie sześciu lat od dnia wejścia w życie ustawy na stanowisko 
sędziego  sądu  rejonowego  może  być  powołany  ten,  kto  spełnia  wymagania 
określone  w  art.  61  §  4  ustawy,  o której mowa w art. 1, w brzmieniu 
dotychczasowym.  Mimo  upływu  terminu  powołanie  jest  możliwe  także  w 
postępowaniu,  w  którym  kandydat  złożył  wniosek  o  powołanie  na  wolne 
stanowisko sędziowskie przed upływem 6 lat od dnia wejścia w życie ustawy. 
Art.  8. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie 
 
art. 106e i art. 57 § 5-6 ustawy, o której mowa w art. 1, zachowują moc do dnia 
wejścia  w  życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie 
odpowiednio  art. 106e  i art. 57 § 5-6  ustawy  w  brzmieniu  nadanym  niniejszą 
ustawą, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie. 
Art. 9. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. 
 
 
 
UZASADNIENIE  
 
Podstawowym celem nowelizacji ustawy –  Prawo  o  ustroju  sądów 
powszechnych jest zapewnienie lepszej realizacji prawa podmiotowego 
określonego  w  art.  45  ust.  1  Konstytucji  RP  –  do sprawiedliwego i jawnego 
rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej  zwłoki  przez  właściwy,  niezależny, 
bezstronny  i  niezawisły  sąd.  Ma  to  zostać  osiągnięte  przez  wprowadzenie  do 
systemu  prawa  instytucji  asesora  sądowego,  z  jednoczesnym  ukształtowaniem 
tej instytucji w sposób zapewniający standardy ustrojowe.  
Nowa regulacja  zmierza  do  osiągnięcia  dodatkowych  celów,  do  których 
należą:  
1)  wprowadzenie nowej drogi do objęcia urzędu sędziego, zapewniającej 
lepsze  przygotowanie  kandydata  do  pełnienia  tego  urzędu  
i  sprawdzenie  potencjalnego  kandydata  pod  kątem  predyspozycji 
intelektualnych, osobowościowych oraz moralnych; 
2)  szybsze obsadzanie wolnych stanowisk sędziowskich. 
W  aktualnym  stanie  prawnym  w  sądownictwie  powszechnym  brak  jest 
instytucji  asesora  sądowego.  Została  ona  usunięta  z  systemu  prawa  wskutek 
wyroku  Trybunału  Konstytucyjnego z dnia  24 października  2007  r., sygn.  SK 
7/06. W orzeczeniu tym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 135 § 1 ustawy  
z dnia 27 lipca 2001 r. –  Prawo  o  ustroju  sądów  powszechnych,  zwanej dalej: 
„u.s.p.”  (przewidujący  możliwość  powierzania  asesorowi  sądowemu  pełnienie 
czynności sędziowskich przez Ministra Sprawiedliwości) był niezgodny z art. 45 
ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Trybunał orzekł, że 
przepis art. 135 § 1 u.s.p. traci moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od 
dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.  
W  konsekwencji,  ustawą  z  dnia  23  stycznia  2009  r.  o Krajowej Szkole 
Sądownictwa  i  Prokuratury  (Dz.  U.  z 2012 r. poz. 1230) uchylono  dział  III 
u.s.p., w którym zawarte były regulacje poświęcone asesorom sądowym. Ustawa 
2 
 
ta weszła w życie w dniu 4 marca 2009 r., co skutkuje tym, że po tym dniu w 
sądach powszechnych nie istnieje już urząd asesora sądowego.  
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 października 
2007  r.  uznał  za  dopuszczalne  –  z konstytucyjnego punktu widzenia – 
powoływanie  sędziów  na  czas  oznaczony.  Trybunał  stwierdził,  że  
z  funkcjonalnego  punktu  widzenia,  niezawisłość  nie  musi  oznaczać 
dożywotniego  powołania  albo  powołania  do  czasu  osiągnięcia  wieku 
emerytalnego,  ale  musi  oznaczać  pewien  stopień  stabilizacji  w  wykonywaniu 
funkcji sędziowskich. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego mianowanie asesora 
przez  Ministra  Sprawiedliwości  zaburzało  trójpodział  władz,  a  możliwość 
odwołania  asesora  stanowiła  istotne  ograniczenie  jego  niezależności  
i niezawisłości.  
Brak jest podstaw ku temu by orzeczenie  Trybunału  interpretować  jako 
bezwzględny  zakaz  dopuszczenia  do  orzekania  osób  innych  niż  sędziowie  
w znaczeniu konstytucyjnym.  W tym bowiem zakresie także międzynarodowe 
standardy  wiążące  Polskę  wskazują  na  wiele  możliwych  wariantów  rozwiązań 
zgodnych  z  zasadami  państwa  prawa.  Konieczne  jest  jednak  wprowadzenie 
rozwiązań, które oddzielą trzecią władzę od innych władz (art. 10 Konstytucji), 
rozluźnią  więź  między  asesorami  i  Ministrem  Sprawiedliwości  oraz  zapewnią 
wpływ Krajowej Radzie Sądownictwa na karierę zawodową sędziego.  
Powyższe  wymogi  spełnia  przedstawiany  projekt  opracowany  
w  uzgodnieniu  z  Krajową  Radą  Sądownictwa,  Ministrem  Sprawiedliwości  
i Naczelnym Sądem Administracyjnym. 
Projektowana ustawa nawiązuje do terminologii już utrwalonej w polskim 
systemie  prawa  (instytucja  asesora  sądowego  była  przewidziana  już 
rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 lutego 1928 r. – 
Prawo  o  ustroju  sądów  powszechnych,  Dz.  U.  Nr  12,  poz.  93,  z  późn.  zm.,  
a  także  w późniejszych  ustawach  normujących  materię  ustroju  i  organizacji 
sądownictwa powszechnego). Tym samym, projektowane rozwiązania odwołują 
 
 
3 
 
się do pojęcia „asesor sądowy”, jednakże nadają mu nową, ustrojowo odmienną 
treść.  
Przede  wszystkim  należy  zauważyć,  że  projektowane  regulacje 
przewidują  ustawowe  gwarancje  niezależności  od  organów  władzy 
wykonawczej,  co  umożliwi  asesorowi  nieskrępowane  wykonywanie  –  
w powierzonym zakresie  –  władzy  sądowniczej.  Zapewnią  to  następujące, 
proponowane regulacje: 
1)  uniezależnienie powołania asesora od Ministra Sprawiedliwości; 
2)  przyznanie asesorowi immunitetu sędziowskiego; 
3)  ustalenie czasowych ram pełnienia funkcji; 
4)  ścisłe  określenie  zakresu  powierzonej  władzy  sądowniczej  (zakresu 
przedmiotowego orzekania). 
Aby  zapewnić  asesorowi  sądowemu  niezależność  od  organów 
administracji rządowej, projekt przewiduje, że – analogicznie jak w przypadku 
sędziów  –  asesorów  sądowych  będzie  powoływać  Prezydent  Rzeczypospolitej 
Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (projektowany art. 133a § 1 
u.s.p.). Tym samym Prezydent będzie działał w tym zakresie z wykorzystaniem 
prerogatywy, o której mowa w art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji RP.  
Asesor  sądowy  obejmujący  stanowisko  składałby  wobec  Prezydenta 
ślubowanie  według  roty  analogicznej  do  roty  przewidzianej  dla  sędziów 
(projektowany art. 133b u.s.p.).  
Przyznanie asesorowi sądowemu immunitetu, odpowiadającego zakresem 
uprawnieniom  przysługującym  sędziom,  nastąpi  poprzez  odpowiednie 
zastosowanie do  asesorów  przepisów  art.  80  u.s.p.,  które  regulują  materię 
zatrzymania  sędziów  i pociągania  ich  do  odpowiedzialności  karnej  i  w  tym 
względzie  przewidują  warunek  konieczny  w  postaci  zezwolenia  właściwego 
sądu dyscyplinarnego.  
 
 
4 
 
Nowelizacja przewiduje także ustalenie czasowych ram pełnienia funkcji 
przez  asesora  sądowego;  projektowany  art.  133a  § 3  zakłada,  że  powołanie 
asesora sądowego będzie następowało na pięć lat.  
Projektowana  regulacja  wskazuje  także  w  sposób  precyzyjny  zakres 
władzy  sądowniczej,  która  będzie  powierzana  asesorom.  Przede  wszystkim 
określa, że asesor będzie wykonywał czynności wyłącznie w sądzie rejonowym, 
co jest konsekwencją projektowanego art. 133a § 2, który stanowi, że powołując 
asesora  sądowego,  Prezydent  Rzeczypospolitej  Polskiej  wyznacza miejsce 
służbowe (siedzibę) asesora właśnie w sądzie rejonowym. Można też dostrzec, 
że  projektowany  przepis  zawiera  unormowanie  stanowiące  nawiązanie  do 
przepisu art. 55 § 3  u.s.p.,  stanowiącego,  iż  powołując  do  pełnienia  urzędu  
na  stanowisku  sędziowskim, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wyznacza 
miejsce służbowe (siedzibę) sędziego. Ponadto projektowany art. 133d § 2 u.s.p. 
przewiduje,  że  asesor  sądowy  nie  będzie  orzekać  w  sprawach  stosowania 
tymczasowego aresztowania w postępowaniu 
przygotowawczym oraz 
 
w  sprawach  z  zakresu  postępowania  upadłościowego  –  co jest uzasadnione 
ciężarem gatunkowym spraw wymienionych w tym przepisie, a co za tym idzie 
koniecznością posiadania odpowiednio większego doświadczenia zawodowego, 
którym asesor nie będzie jeszcze się legitymował.  
Dla  wypełnienia  ustrojowych  standardów  funkcjonowania  asesorów 
ważkie  znaczenie  ma  również  projektowany  art.  133d  § 1,  zakładający,  że  
w  zakresie  orzekania  asesorzy  sądowi  są  niezawiśli  i  podlegają  tylko 
Konstytucji oraz ustawom, a także  unormowanie  zakładające  odpowiednie 
stosowanie  do  asesorów  przepisów  dotyczących  sędziów  (z  określonymi 
wyjątkami uzasadnionymi specyfiką zawodową tej ostatniej grupy).  
Projektowana  ustawa  zawiera  również  regulacje  dotyczące  oceny  pracy 
asesora sądowego, uwzględniające zmiany, które weszły w życie w dniu 8 lipca 
2013 r.