Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

5 
 
Proponuje  się,  aby  Minister  Sprawiedliwości,  po  zasięgnięciu  opinii 
Krajowej  Rady  Sądownictwa,  określił,  w  drodze  rozporządzenia  m.  in.  wzór 
arkusza  oceny  pracy  sędziego  i  asesora  sądowego, w tym podsumowania jej 
wyników,  mając  na  względzie  konieczność  sprawnego  i  rzetelnego  dokonania 
oceny oraz dostosowania metodyki jej przeprowadzania do zakresu analizy 
pracy sędziego, a także asesora sądowego. 
Projektowana nowelizacja zawiera także inne przepisy dotyczące statusu 
asesora sądowego, m.in.: 
1) w art. 2 § 1  u.s.p.  przesądzono,  że  zadania  z  zakresu  wymiaru 
sprawiedliwości, wraz z sędziami, wykonują również asesorzy sądowi – 
ale tylko w zakresie określonym w ustawie; 
2) w art. 4 § 2 zrównano –  w zakresie orzekania –  ławników  z  sędziami 
i asesorami sądowymi;  
3) w  art.  6  u.s.p.  włączono  asesorów  sądowych  do  katalogu  podmiotów, 
które pozostając ze sobą w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa 
nie mogą wykonywać obowiązków służbowych w tym samym wydziale 
sądu; 
4) w  art.  22  §  1  pkt  1  lit.  b  ustalono,  że  prezes  sądu  jest  także 
zwierzchnikiem służbowym asesorów sądowych w danym sądzie; 
5) w  art.  22a  §  1  uwzględniono  asesorów  sądowych  w  zakresie  działań 
prezesa sądu odnoszących się do ustalania podziału czynności w danym 
sądzie; 
6) w art. 31 § 1  poszerzono  katalog  zadań  kolegium  sądu  okręgowego 
o wyrażanie  opinii  w  sprawach  osobowych  asesorów  sądowych  oraz 
opinii o kandydatach na stanowisko asesora; 
7) w  art.  31a  §  1  wyłączono  asesorów  sądowych  spod  zwierzchnictwa 
służbowego dyrektora sądu; 
8) w  art.  36a  dodano  §  1a,  który  przewiduje  udział  asesorów  sądowych 
w organach  samorządu  sędziowskiego,  poprzez  stworzenie  możliwości 
 
 
6 
 
uczestnictwa  w  zebraniu  sędziów  sądu  rejonowego,  aczkolwiek  bez 
prawa głosowania; 
9) w art. 37 i art. 37b  uwzględniono  asesorów  sądowych  w  przepisach 
dotyczących  czynności  z  zakresu  wewnętrznego  nadzoru  admini-
stracyjnego; 
10) w  art.  41d  uwzględniono  asesorów  sądowych  w  regulacji  odnoszącej się 
do rozpatrywania skarg dotyczących działalności sądów powszechnych,  
a   zawierającej  wniosek  o  pociągnięcie  do  odpowiedzialności 
dyscyplinarnej; 
11) w  art.  45  przewidziano  mechanizm  zastępstwa  sędziego  i  asesora 
sądowego w wykonywaniu czynności służbowych; 
12) w  art.  56,  w  którym  uwzględniono  instytucję  asesora  sądowego 
w mechanizmie  obsadzania  wolnego  stanowiska  w  sądownictwie 
powszechnym;  jednocześnie  zaprojektowano  procedurę  przekształcania 
stanowiska  sędziowskiego  w  stanowisko  asesora  sądowego 
(przekształceniu  mają  podlegać:  co  drugie  stanowisko  sędziowskie 
zwolnione  w  sądzie  rejonowym  lub  przydzielone  do  sądu  rejonowego,  
a  także  wolne  stanowisko  sędziowskie,  które  nie  zostało  obsadzone  w 
sądzie  rejonowym)  –  oraz  zwolnione stanowiska asesora w stanowiska 
sędziowskie;  
13) w art. 57j przewidziano odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących 
obsadzania stanowiska sędziowskiego do obsadzania stanowiska asesora 
sądowego; 
14) w  art.  60  przewidziano  zmianę  porządkową,  dotyczącą  rozpatrywania 
przez Krajową Radę Sądownictwa – w trybie określonym odrębną ustawą 
– kandydatur na stanowiska asesorów sądowych; 
15) w art. 61 zaprojektowano zmiany w zakresie wymogów odnoszących się 
do kandydatów na stanowisko sędziowskie; określono, że jednym z tych 
wymogów  będzie  co  najmniej  dwuletnia  praca  w  charakterze  asesora 
 
 
7 
 
sądowego  lub  trzyletnia  w  charakterze  asesora prokuratorskiego. 
Jednocześnie  projektuje  się  uchylenie  § 3, 4 i 6 w tym artykule, 
normujących sposoby dojścia do zawodu sędziego, co jest konsekwencją 
stworzenia  podstawowej  „ścieżki”  dojścia  do  tego  zawodu  poprzez 
asesurę; 
16) w  art.  175a  §  1  uwzględniono  asesorów  sądowych  przepisie 
upoważniającym  Ministra  Sprawiedliwości  do  przetwarzania  danych 
osobowych pracowników sądownictwa.  
Ponadto projekt przewiduje wprowadzenie w dziale II u.s.p. nowego 
rozdziału  4,  zawierającego  regulacje  poświęcone  wyłącznie  statusowi asesora 
sądowego (projektowane art. 133a – 133j). Oprócz regulacji już omówionych, 
znalazły  się  tam  przepisy  dotyczące  wymogów  kwalifikacyjnych  w  zakresie 
stanowiska asesora (art. 133c),  oceny  pracy  asesora  sądowego  (art.  133e), 
przypadków  wygaśnięcia  stosunku  służbowego  asesora  (art.  133f),  jego 
wynagrodzenia zasadniczego (art. 133g),  kwestii delegowania asesora do 
pełnienia  obowiązków  w  innym  sądzie  rejonowym  (art.  133h)  oraz zakazu 
członkostwa  asesora  sądowego  w  partii  politycznej  i  w  związku  zawodowym 
(art. 133i).  
Przewiduje  się,  aby  pierwszej  obowiązkowej  oceny  pracy  asesora 
sądowego  dokonywało  się  nie  wcześniej  niż  po  upływie  24  miesięcy  od  daty 
powołania.  Jednakże  w  razie  uzyskania  negatywnej  oceny  asesor  sądowy 
podlegałby ponownej ocenie nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia 
zapoznania się z oceną, jednak nie później niż po upływie roku od dokonania tej 
oceny.  Ocena  pracy  asesora  sądowego  będzie  wykorzystana  przy  ocenie 
kwalifikacji asesora sądowego na wolne stanowisko sędziowskie. Do asesorów 
sądowych będą miały odpowiednie zastosowanie przepisy art. 106a i art. 106f. 
Projektowany art. 133j  nakazuje z kolei odpowiednie stosowanie  
(z  określonymi  wyłączeniami)  przepisów u.s.p.,  które  nie  są  zmieniane 
 
 
8 
 
projektowaną  ustawą  z uwagi na potrzebę  zachowania  skrótowości  tekstu 
prawnego. 
Przewiduje się również przywrócenie instytucji asesora w  postępowaniu 
sądowoadministracyjnym  (art. 2 projektu).  Naczelny  Sąd  Administracyjny  
w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2008 r. sygn. akt I FSK 362/08, jak również 
w postanowieniu z dnia 29 lipca 2009 r. sygn.  akt  I  OZ  748/09  stwierdził,  
że  wprawdzie  orzeczenie  Trybunału  Konstytucyjnego  z  dnia  24  października 
2007 r.  dotyczy  unormowań,  kształtujących  instytucję  asesora  sądu  powsze-
chnego,  to  jednak z uwagi  na  podobieństwo  regulacji,  należy  uznać,  
że  stanowisko  w  nim  wyrażone  należy  odnieść  do  instytucji  asesora  
w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Istniejący do tej pory przepis ustawy 
–  Prawo  o  ustroju  sądów  administracyjnych  (art.  26)  upoważniający  Prezesa 
Naczelnego  Sądu  Administracyjnego  do  mianowania  asesorów  sądowych  
i powierzania im pełnienie  czynności  sędziowskich na okres nieprzekraczający 
pięciu lat – nie jest stosowany. 
Zgodnie z projektem do pełnienia urzędu na stanowisku asesora sądowego 
w  wojewódzkim  sądzie  administracyjnym  może  być  powołany  ten,  kto spełnia 
wymagania  odnoszące  się  do  kandydatów  na  stanowisko  sędziego 
wojewódzkiego administracyjnego,  z  wyłączeniem  wymogu  ukończenia  35  lat 
życia  oraz  ze  skróceniem wymaganego okresu wykonywania  określonego 
ustawą zawodu prawniczego. Kandydatem na stanowisko asesora sądowego w 
wojewódzkim sądzie administracyjny będzie mógł być ten, kto pozostawał przez 
co  najmniej cztery lata  na  stanowisku  sędziego,  prokuratora  lub  radcy  
w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo wykonywał przynajmniej przez 
cztery lata zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez sześć lat 
pozostawał  w  instytucjach  publicznych  na  stanowiskach  związanych  
ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego.   
Instytucja asesury  w  postępowaniu  sądowoadministracyjnym  będzie 
analogiczna  jak  w  sądach  powszechnych,  stąd  też  możliwe  jest  odesłanie  do 
 
 
9 
 
odpowiedniego  w tym zakresie  stosowania  prawa  o  ustroju  sądów 
powszechnych. 
Zmianom  w  obrębie  u.s.p.  i prawa o ustroju sądów  administracyjnych 
towarzyszą projektowane nowelizacje ustaw: 
1) z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury;  
2) z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa.  
Zmiany w obrębie tych ustaw mają charakter dostosowawczy względem 
rozstrzygnięć ustrojowych, które znajdą się w u.s.p. 
Wejście w życie ustawy w proponowanym brzmieniu, co ma nastąpić po 
upływie  3  miesięcy  od  dnia  ogłoszenia,  nie  spowoduje  negatywnych  skutków 
dla budżetu państwa.  
Przewiduje się wprowadzenie przepisów przejściowych (art. 5-7), zgodnie 
z  którymi  do  absolwentów  Krajowej  Szkoły  Sądownictwa  i Prokuratury, 
referendarzy sądowych i asystentów sędziów – ubiegających się o nominacje na 
stanowisko  sędziego  sądu  rejonowego  –  zastosowanie  mieć  będą  przepisy 
dotychczasowe,  z  zastrzeżeniem  złożenia  wniosku  o  powołanie  na  wolne 
stanowisko sędziowskie przed upływem odpowiednio jednego roku (absolwenci 
Krajowej  Szkoły),  pięciu  (referendarze  sądowi)  lub  sześciu  lat  (asystenci 
sędziów) –  od dnia wejścia w życie ustawy.  
Projekt ustawy nie zwiera postanowień  sprzecznych z prawem Unii 
Europejskiej. Instytucja sędziego powoływanego na czas oznaczony (Richter auf 
Probe)  istnieje  w  systemie  niemieckim.  W  pozostałych  systemach  prawa 
kontynentalnego  w  krajach  europejskich  sędziowie  powoływani  są  na  czas 
nieoznaczony  –  na  stałe.  Standardy  europejskie,  wypracowane  w  ramach 
instytucji Rady Europy (kwestia ta nie jest regulowana prawem wspólnotowym 
w Unii Europejskiej) nie sprzeciwiają się wykonywaniu funkcji sądowniczych  
w ramach niezawisłego  sądownictwa  przez  osoby  mianowane  w  ramach 
rekrutacji na stanowisko sędziego na okres próby lub czas ograniczony.