Rządowy projekt ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

zwracając  się,  na  wniosek  ministra  właściwego  do  spraw  wewnętrznych,  do 
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o  wyrażenie  opinii  w  sprawie  powołania 
i odwołania  Szefa  ABW,  załączać  będzie  opinię  Komisji  do  Spraw  Służb 
Specjalnych Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.  
Wymogu  zasięgnięcia  opinii  Komisji  do  Spraw  Służb  Specjalnych  Sejmu  RP  nie 
stosuje się w przypadku rezygnacji z zajmowanego stanowiska złożonej przez Szefa 
ABW  lub  jego  zastępcę,  a  także  w  przypadkach  zrzeczenia  się  obywatelstwa  lub 
nabycia obywatelstwa innego państwa przez Szefa ABW oraz w przypadku skazania 
go  prawomocnym  wyrokiem  sądu  za  popełnione  przestępstwo  lub  przestępstwo 
skarbowe. 
2)  W  przepisach  dotyczących  wymogów,  które  powinien  spełniać  Szef ABW,  zmiana 
polega na dodaniu wymogu posiadania przez kandydata na stanowisko Szefa ABW 
wyższego  wykształcenia  na  poziomie  studiów  drugiego  stopnia  w  rozumieniu 
przepisów o szkolnictwie wyższym oraz na zmodyfikowaniu dotychczasowego pkt 6 
w art. 15 (projektowany art. 10 pkt 8) przez  wskazanie,  iż  kandydat  nie  może  być 
sędzią  wydalonym  prawomocnym  orzeczeniem  Sądu  Dyscyplinarnego  ze  służby 
sędziowskiej  za  uchybienie  godności  urzędu,  które  było  sprzeniewierzeniem  się 
niezawisłości sędziowskiej w latach 1944–1989. 
3)  W  celu  ujednolicenia  we  wszystkich  służbach  specjalnych  –  w  miarę  możliwości – 
kwestii przesłanek odwołania szefa służby, w proponowanym art. 11 dotychczasowe 
fakultatywne  przesłanki  odwołania  Szefa ABW  zamieniono  na  obligatoryjne.  Jako 
przesłanka fakultatywna pozostaje tylko kwestia niewykonywania przez Szefa ABW 
obowiązków  z  powodu  choroby  trwającej  nieprzerwanie  ponad  3  miesiące 
(projektowany art. 11 ust. 2). Ponadto  doprecyzowano  kwestię  odwołania  Szefa 
ABW  w  następstwie  skazania  go  prawomocnym  wyrokiem  za  przestępstwo  przez 
wskazanie, iż chodzi o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. 
4) W projektowanym art. 13 ust. 4 wskazano, iż Szef ABW, w drodze zarządzeń, określi 
czynności dotyczące wykonywania zadań przez ABW w zakresie nieobjętym innymi 
przepisami, w ramach których będą to: sposoby, metody i formy wykonywania zadań 
przez ABW.  
5)  W  projektowanym  art.  14  wprowadzono  regulacje  normujące  status  Agencji 
Bezpieczeństwa  Wewnętrznego  w  zakresie  obsługi  Szefa  ABW  jako  urzędu 
9 
administracji  rządowej.  Tym  samym  określenie  struktury  tego  urzędu  przesądzi 
strukturę ABW jako służby. 
6)  W projektowanym art. 15 (dotychczasowy art. 20a)  unormowano zasady 
zatrudniania pracowników w ABW, wskazując, że w tym zakresie zastosowanie będą 
miały  przepisy  ustawy  z  dnia  16  września  1982  r.  o  pracownikach  urzędów 
państwowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 269). W ust. 3 wskazano, iż zadania dyrektora 
generalnego przewidziane w tej ustawie wykonuje Szef ABW. 
W rozdziale 3 „Uprawnienia funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego”: 
1)  Doprecyzowano  rodzaje  czynności  wykonywanych  przez  funkcjonariuszy w celu 
realizacji zadań ABW (projektowany przepis art. 16 ust. 1, dotychczasowy przepis 
art.  21 ust. 1). Zgodnie z  projektem  funkcjonariusze  ABW  wykonywać  mogą 
następujące czynności: 
–  analityczno-informacyjne, w celu realizacji zadań, o których mowa w art. 3 ust. 1, 
–  dochodzeniowo-śledcze,  w celu realizacji zadań,  o których mowa  w art.  3 ust. 1 
pkt 2, 
–  wynikające  z  przepisów  ustawy  z  dnia  5  sierpnia  2010  r.  o  ochronie informacji 
niejawnych (w związku z realizacją zadań, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 4), 
–  operacyjno-rozpoznawcze, w celu realizacji zadań, o których mowa w art. 3 ust. 1 
pkt 1, 2 i 5. 
2)  Zgodnie  z  projektowanym  art.  21  (dotychczasowy  art.  27)  kontrolę  operacyjną 
wobec  obywatela  RP  będzie  mógł  zarządzić  sąd  w  drodze  postanowienia, 
a w pozostałych  przypadkach  Szef  ABW.  Określono  również  ramy  czasowe 
prowadzenia  kontroli  operacyjnej,  także  w  przypadkach  zaistnienia  potrzeby 
przedłużania  (w  tym  wielokrotnego)  czasu  jej  trwania.  W  tym  zakresie  przyjęto 
„dwupoziomową” koncepcję normatywną: 
–  jeżeli  nie  ustały  przyczyny  zarządzenia  kontroli  operacyjnej  mimo  upływu 
terminu 3 miesięcy,  na  który  to  została  ona  zarządzona  −  wówczas  sąd  może 
wydać postanowienie o jednorazowym przedłużeniu kontroli operacyjnej na okres 
nie dłuższy niż kolejne 3 miesiące (ust. 6), 
–  jeżeli minie i ten dodatkowy 3-miesięczny  termin  −  w uzasadnionych 
przypadkach,  gdy  podczas  dotychczas  stosowanej  kontroli  operacyjnej  pojawią 
się  nowe  okoliczności  istotne  dla  zapobieżenia  lub  wykrycia  przestępstwa  albo 
ustalenia sprawcy  i  uzyskania  dowodów  przestępstwa,  sąd,  na  pisemny  wniosek 
10 
Szefa  ABW,  złożony  po  uzyskaniu  pisemnej  zgody  Prokuratora  Generalnego, 
może  wydawać,  również  po  upływie  obu  3-miesięcznych  terminów, kolejne 
postanowienia  o  przedłużeniu  tej  samej  kontroli  operacyjnej  na  następujące  po 
sobie  okresy,  przy  czym  żaden  z  nich  nie  może  trwać  dłużej  niż  12  miesięcy 
(ust. 7). 
Zatem −  aby uczynić z  jednej strony zadość konstytucyjnej zasadzie precyzyjnego 
określenia  granic  ingerencji  w  sferę  praw  i  wolności  człowieka  i  obywatela  − 
zaproponowano,  aby  czas  trwania  kontroli  operacyjnej  mógł  być  przedłużany,  co 
prawda wielokrotnie, w  drodze  kolejnych  postanowień  sądu  –  ale  każdorazowo  na 
czas  oznaczony,  z  jednoczesnym  wskazaniem  konieczności  wystąpienia  ustawowo 
unormowanych  przesłanek,  jako  warunku  sine qua non.  Z  drugiej  zaś  strony  − 
regulacja  taka  umożliwia  prowadzenie  kontroli  operacyjnej  w  sprawach  zawiłych 
i skomplikowanych, gdy konkretna sytuacja faktyczna stanowi ziszczenie tych 
przesłanek, a czas, na który uprzednio zarządzono kontrolę operacyjną, okazuje się 
niewystarczający do osiągnięcia ustawą wskazanych celów. Ratio legis tego drugiego 
aspektu  zaprojektowanej  regulacji  stanowią  doświadczenia  z  praktyki  kontroli 
operacyjnych. 
Ponadto  z  uwagi  na  fakt,  iż  kontrola  operacyjna  narusza  konstytucyjne  prawa 
obywatelskie,  w  projekcie  pozostawiono  klauzulę  o  charakterze  informacyjnym, 
mówiącą  o  tym,  iż  wnioski  i  materiały  będące  podstawą  wydania  postanowienia 
o zarządzeniu kontroli operacyjnej rozpoznaje się z zachowaniem przepisów ochrony 
informacji niejawnych oraz z odpowiednim zastosowaniem przepisów Kodeksu 
postępowania karnego.  
Ponadto  w  art.  21  w  ust.  3  proponuje  się  doprecyzować,  spoczywający  na 
przedsiębiorcach  telekomunikacyjnych  oraz  operatorach  pocztowych,  obowiązek 
zapewnienia warunków technicznych i organizacyjnych, 
umożliwiających 
prowadzenie  przez  ABW  kontroli  operacyjnej,  o  zasadę,  że  realizacja  tego 
obowiązku  odbywać  się  będzie  na  własny  koszt  przedsiębiorców 
telekomunikacyjnych  oraz  operatorów  pocztowych,  z  uwzględnieniem  przepisów 
zawartych odpowiednio w ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. –  Prawo 
telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800) i ustawie z dnia 23 listopada 2012 r. – 
Prawo pocztowe (Dz. U. poz. 1529).  
11 
3)  Kwestia  pośrednictwa  Szefa  ABW  przy  wykonywaniu  przez  AW  czynności 
operacyjno-rozpoznawczych 
w  ramach  jej  działalności  na  terytorium 
Rzeczypospolitej Polskiej –  została  jednoznacznie  unormowana  na  gruncie  ustawy 
o AW,  z  niebudzącym  wątpliwości  interpretacyjnych  wskazaniem,  że  w  takich 
przypadkach odpowiednie zastosowanie znajdować  będą  przepisy  art.  21–24 
projektu ustawy o ABW. 
4)  W art. 26  ust.  4  proponuje  się  przyznanie  i  wypłatę  odszkodowania  dla  osób 
niebędących  funkcjonariuszami  ABW,  które w czasie udzielania pomocy  utraciły 
życie  lub  poniosły  uszczerbek  na  zdrowiu  na  zasadach  określonych  w  projekcie 
ustawy  o  świadczeniu  odszkodowawczym  przysługującym  w  razie  wypadku  lub 
choroby  pozostających  w  związku  ze  służbą.  W  przypadku  poniesienia  przez  te 
osoby szkody w mieniu  osobom  tym  przyznaje  się  odszkodowanie  w  wysokości 
ustalanej  na  podstawie  orzeczenia  rzeczoznawcy  powołanego  przez  kierownika 
właściwej  jednostki  organizacyjnej ABW.  Odszkodowanie  to  wypłacone  będzie  ze 
środków  budżetowych  jednostki  organizacyjnej  ABW,  która  korzystała  z  pomocy 
tych osób przy wykonywaniu swoich zadań. 
5)  Projektowany art. 27 w ust. 1 pkt 4 wprowadza zakaz korzystania z tajnej 
współpracy  z  radcami prawnymi. W pkt  5  doprecyzowano  zakaz  współpracy 
z dyrektorami programów telewizyjnych rozpowszechnianych przez „Telewizję 
Polską  –  Spółka  Akcyjna”  i „Polskie Radio –  Spółka  Akcyjna”. W pkt 7 
jednoznacznie wskazano, iż w zakresie definicji „nadawców” zakazem objęto osoby 
fizyczne. Dodatkowo –  zmianą  w  tym  artykule  jest  nowy  pkt  9,  w  którym 
wprowadzono,  na  użytek  projektowanej  ustawy,  nowe,  precyzyjne  określenie 
dziennikarza; w efekcie ten przepis stanowić będzie, iż nie można podejmować tajnej 
współpracy  z  osobami  zajmującymi  się  redagowaniem,  tworzeniem  lub 
przygotowywaniem  materiałów  prasowych,  pozostających  w  stosunku  pracy 
z redakcją albo zajmujących się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji 
na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia.  
W art. 27 ust. 2 wskazano, iż Szef ABW, w celu realizacji zadań ABW, może wydać 
zgodę  na  korzystanie  z  tajnej  współpracy  z  osobami, o których mowa w ust. 1  
pkt 7–9, jeżeli jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa państwa, po uzyskaniu 
zgody  ministra  właściwego  do  spraw  wewnętrznych. Zdaniem projektodawców 
zgoda ta  nie narusza zasady proporcjonalności, która jest wyrażona w art. 31 ust. 3 
12 
Konstytucji RP. Ograniczenie w zakresie korzystania z  wolności i praw  wynikające 
z art.  27  ust.  2  projektu  czyni  zadość  wszelkim  konstytucyjnym  wymaganiom 
w zakresie  ustanawiania  przedmiotowych  ograniczeń.  Po pierwsze, ograniczenie to 
jest ustanawiane w ustawie. Po drugie, ograniczenie to jest ustanawiane w celu 
ochrony  bezpieczeństwa  państwa,  a zatem  jednej  z  wartości  wskazanych  w  art.  31 
ust.  3  Konstytucji.  Korzystanie  z  tajnej  współpracy  z  osobami,  do  których  mają 
zastosowanie  przepisy  dotyczące  tajemnicy  dziennikarskiej,  będzie  sytuacją 
wyjątkową, prowadzoną tylko w niezbędnym zakresie. 
6)  W  art.  28  projektu  (dotychczasowy  art.  35)  w  celu  uporządkowania  przepisów 
wprowadzono  definicję  dokumentów  legalizacyjnych.  Wskazać  należy,  iż 
uprawnienie do przetwarzania przez służbę danych osobowych w ramach realizacji 
zadań,  o  których  mowa  w  art.  3  ust.  1  (sporządzanie  i  wydawanie  dokumentów 
legalizacyjnych)  zostało  uregulowane  w  przepisach  projektów  (art.  31  ust.  1 pkt 1 
projektu ustawy o ABW oraz  art.  24 ust. 1 pkt 1 projektu ustawy o AW). Ponadto 
zarówno  rejestr dokumentów legalizacyjnych, jak i zakres danych w nim 
przetwarzanych  stanowią  informacje  niejawne,  a  także  podlegają  szczególnej 
ochronie na mocy art. 34 ust. 1 pkt 3 projektu ustawy o ABW. 
7)  Przepisy  dotyczące  możliwości  przetwarzania  przez ABW  danych,  w  tym  danych 
osobowych,  dostosowano do przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. 
o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. z 2012 r.  poz. 621,  z  późn.  zm.), 
przez: 
a)  przyjęcie  w  art.  31  projektu  za  wzór  przepisów  art.  22a  ustawy  o  CBA 
z uzupełnieniem 
polegającym  na  wprowadzeniu  również  możliwości 
przetwarzania  niezbędnych danych w  sprawach funkcjonariuszy ABW i na 
potrzeby  postępowania  kwalifikacyjnego  wobec  kandydata  do  służby  w  ABW. 
Przetwarzanie ww. danych odbywać się będzie w celu realizacji zadań, o których 
mowa w art. 3 ust. 1 projektu, w celu  przeprowadzenia  postępowania 
kwalifikacyjnego  do  służby  w  ABW  oraz  w  celu  zapewnienia  bezpiecznego 
funkcjonowania ABW i  bezpieczeństwa  funkcjonariuszy,  ich  rodzin  oraz  osób 
pozostających w faktycznym pożyciu z funkcjonariuszami. 
W  art.  31  ust.  2  proponuje  się  doprecyzować  katalog  członków  rodzin 
funkcjonariuszy,  których  dane  będą  przetwarzane  przez  ABW.  Zgodnie 
z projektem  za  członków  rodzin  funkcjonariuszy  uważa  się  małżonka,  dzieci, 
13